قدمت هوش مصنوعی به عنوان یک فناوری به دهه ۱۹۵۰ برمی‌گردد. با این وجود، در دهه گذشته شاهد رشد فزاینده این فناوری در زمینه‌های مختلف بوده‌ایم. هوش مصنوعی به طور کلی ماهیت دوگانه‌ای دارد، هم می‌تواند ابزاری در جهت تحول مثبت زندگی مردم باشد و هم مکانیزمی برای سرکوب. در این مطلب چشم‌انداز هوش مصنوعی را مورد بحث قرار خواهیم داد و سپس در مورد اینکه چگونه استانداردهای فناوری اطلاعات در زمینه هوش مصنوعی ممکن است به دولت، تجارت، تحقیقات و جامعه کمک کند، صحبت خواهیم کرد.
هوش مصنوعی چیست؟
وقتی صحبت از هوش مصنوعی (AI) باشد، ذهنمان یا به سمت ربات‌هایی می‌رود که به طرز وحشتناکی شبیه انسان هستند و یا رایانه‌های فوق‌هوشمندی که بر جهان حکومت می‌کنند. اما واقعیت این است که هوش مصنوعی به اشکال مختلفی وجود دارد. با این حال، اشکال هوش مصنوعی برخلاف دیدگاه‌های برتری دیستوپیایی ربات (باورهای آخرالزمانی)، کاملاً مطیع هستند. هوش مصنوعی تعاریف و کاربردهای مختلفی دارد که همین امر باعث سردرگمی‌های فراوانی شده است. از نظر کاربردهای فعلی، دپارتمان فناوری MIT یک تعریف مفید و در عین حال گسترده در این زمینه ارائه می‌دهد: «هوش مصنوعی به ماشین‌هایی گفته می‌شود که می‌توانند استدلال کنند، بیاموزند و هوشمندانه عمل کنند.»
هوش مصنوعی در حقیقت می‌تواند مکمل یا جایگزین هوش انسانی و تصمیم‌گیری در کارهایی باشد که نیاز به تجزیه و تحلیل دقیق الگو، پیش‌بینی و سنجش نتایج آینده دارند. این نوع هوش مصنوعی در فناوری‌هایی که به صورت روزمره با آنها تعامل داریم، به کار می‌رود. این فعالیت‌ها شامل موارد زیر است:
- هوش مصنوعی تصمیم می‌گیرد که موتور جستجوی شما چه نتایجی را به شما نشان دهد.
- هوش مصنوعی یک ترک موسیقی مطابق با سلیقه‌تان را در گوشی هوشمندتان به شما توصیه می‌کند.
- هوش مصنوعی تبلیغات و محتوایی هدفمند را در فید خبری فیس‌بوک یا اکانت سیستم عامل گوشی هوشمند شما قرار می‌دهد.
نقش هوش مصنوعی در آینده زندگی بشر
هوش مصنوعی (AI) به سرعت در حال متحول کردن دنیای اطراف ما است. توسعه قابلیت‌های هوش مصنوعی منجر به طیف گسترده‌ای از نوآوری‌ها از جمله اتومبیل‌های اتوماتیک خودران و دستگاه‌های هوشمند با قابلیت اینترنت اشیاء شده است. تا جایی که به کمک هوش مصنوعی می‌توان یک بازوی رباتیک تولید کرد که از طریق رابط عصبی مستقیماً از مغز فرد معلول دستور بگیرد. این کارکرد در ژنومیک، پردازش تصویر و ویدئو، مواد، پردازش زبان طبیعی، روباتیک، نظارت بر طیف بی‌سیم و موارد دیگر نیز استفاده می‌شود.
هوش مصنوعی این پتانسیل را دارد که عمیقاً دنیایی را که در آن زندگی می‌کنیم تغییر دهد و آینده‌ای بهتر را برای نوع بشر فراهم کند. با سخت‌افزار قدرتمند و الگوریتم‌های پیچیده، هوش مصنوعی می‌تواند انسان‌ها را برای انجام کارهای بیشتر و کامل‌تر و همچنین زندگی بهتر توانمند کند. سیستم‌های جدید مجهز به هوش مصنوعی تقریباً تمام جنبه‌های جامعه و اقتصاد ما از تجارت و مراقبت‌های بهداشتی گرفته تا حمل‌ونقل و امنیت سایبری را متحول کرده است. اما توسعه و استفاده از فناوری‌های جدیدی بدون چالش و خطر نیست. هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی (ML) روش‌های رسیدگی به چالش‌های جامعه و فرصت‌های اقتصادی و حتی امنیت ملی را تغییر داده است. این فناوری‌ها باید به‌گونه‌ای قابل اعتماد و مسئولانه توسعه یافته و مورد استفاده قرار گیرند.
زمانی که هوش مصنوعی کنترل نشود، پتانسیل ایجاد آسیب‌های قابل توجهی را دارد. این آسیب‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم‌های هوش مصنوعی بر روی داده‌های ناقص یا مغرضانه با سوگیری ساخته شده باشند و یا زمانی که سازندگان این سیستم‌ها تاثیر جانبی بالقوه مدل‌های خود را در نظر نگیرند. نکات منفی بالقوه هوش مصنوعی ترسناک است و پیش‌بینی آن دشوار و عواقب آن می‌تواند شدید باشد. به‌عنوان مثال بررسی‌ها نشان داد که اتومبیل‌های خودران در شناسایی عابران با پوست تیره دچار مشکل هستند.
در مقیاسی دیگر زمانی که دولت‌ها و نهادهای قدرت از قابلیت‌های هوش مصنوعی سوءاستفاده کنند، پیامدها می‌توانند حتی وحشتناک‌تر باشند. در حال حاضر در رسانه‌های قدرتمند جهانی، هوش مصنوعی با استفاده از تکنیک‌های خاص به ایجاد دیپ فیک یا همان ویدیوهای جعلی پرداخته است. این ویدئوها با به تصویر کشیدن رویدادهایی که هرگز رخ نداده‌اند، در انتشار اطلاعات نادرست و تحریف اعتماد مردم بسیار دخیل هستند.
سه رویکرد عمده در تحقیقات هوش مصنوعی وجود دارد:
- تحقیقات بنیادی هوش مصنوعی شامل تحقیقات اساسی و توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی از جمله نرم‌افزار، سخت‌افزار، معماری و تعامل انسانی و تیم‌سازی برای ایجاد اعتماد محاسباتی به هوش مصنوعی است.
- رویکردهای کاربردی هوش مصنوعی به طور چشم‌گیری جزء ضروری در تحقیقات جدید هستند. دانشمندان و مهندسان از ابزارهای مختلف یادگیری ماشین و هوش مصنوعی برای به‌دست‌آوردن درک عمیق‌تر و بینش تحقیقات خود استفاده می‌کنند. در عین حال، تجربیات آزمایشگاهی با استفاده از هوش مصنوعی منجر به درک بهتر توانایی‌ها و همچنین محدودیت‌های هوش مصنوعی می‌شود.
- تحقیقات به دنبال ابداع و بازنگری معیارها، ابزارهای اندازه‌گیری، استانداردها و بسترهای آزمایشی که بر سنجش و ارزیابی ویژگی‌های فنی هوش مصنوعی تمرکز می‌کند.
چه چیزی یک فناوری هوش مصنوعی را قابل اعتماد می‌کند؟
ممکن است پاسخ به این سوال بسته به اینکه از چه کسی بپرسید متفاوت باشد. در واقع وجود ویژگی‌های کلیدی خاص، یک سیستم هوش مصنوعی را قابل اعتماد می‌کند. از جمله دقت و صحت، شفافیت و تفسیرپذیری، حفظ حریم خصوصی، اعتبار و امنیت و… .
در روند استقرار و توسعه هر پروژه هوش مصنوعی، اصولی مانند شفافیت، انصاف و پاسخگویی باید در نظر گرفته شود. به بیانی دیگر رعایت استانداردها، استفاده از داده‌های قابل اعتماد، اعتبارسنجی و داشتن تاییدیه‌ها برای استقرار موفقیت‌آمیز فناوری‌های هوش مصنوعی حیاتی و الزامی هستند.
استانداردهای هوش مصنوعی
امروزه هوش مصنوعی کامل شده است و کاربرد موفقیت‌آمیز آن را می‌توان با توسعه و پذیرش استانداردها افزایش داد.
هنگامی که یک حوزه فناوری به درجه خاصی از بلوغ می‌رسد، استانداردها می‌توانند با رهایی سازمان‌ها از نگرانی دائمی در مورد ارتباط سیستم‌ها plumbing یا بازآفرینی تکنیک‌ها و ابزارهای پلتفرم، نوآوری را امکان‌پذیر کنند.
چنین استانداردهایی با کاهش تبادل سطح پایین و کار واسط مورد نیاز جهت ادغام، ایجاد برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی مفید را تسریع و بهبود می‌بخشد.
سند استاندارد هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشینی (ML) یک چارچوب را برای توصیف یک سیستم هوش مصنوعی عمومی با استفاده از فناوری ML ایجاد می‌کند. این چارچوب اجزای سیستم و عملکرد آنها را در اکوسیستم هوش مصنوعی توصیف می‌کند. این سند برای همه سازمان‌ها، از جمله شرکت‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی و یا سازمان‌های غیرانتفاعی که در حال پیاده‌سازی یا استفاده از سیستم‌های هوش مصنوعی هستند، کاربرد دارد. استانداردها می‌توانند با تسهیل همکاری و تبادل دانش بین آزمایشگاه‌های تحقیقاتی هوش مصنوعی و همچنین ارتقای قابلیت ترکیب فناوری‌های هوش مصنوعی، نوآوری بیشتری داشته باشند.
ISO/IEC JTC 1/SC 42
ISO/IEC JTC 1/SC 42 یک کمیته استانداردهای بین‌المللی بوده که مسئول استانداردسازی در حوزه هوش مصنوعی (AI) است. این کمیته مشترک بین ISO و IEC و سازمان‌های توسعه استانداردهای بین‌المللی (SDOs) راه‌اندازی شده است. برنامه کاری SC 42 به‌عنوان نقطه کانونی استانداردسازی هوش مصنوعی در ISO و IEC، برای کل اکوسیستم هوش مصنوعی تعریف شده است. علاوه بر این، SC 42 برای ارائه راهنمایی به کمیته‌های ISO و IEC در حال توسعه برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی است. برنامه فعلی آن شامل استانداردسازی در زمینه استانداردهای اساسی هوش مصنوعی، شامل داده‌های بزرگ، هوش مصنوعی امانی قابل اعتماد، برنامه‌های کاربردی، مفاهیم حاکمیتی، رویکردهای محاسباتی و نگرانی‌های اخلاقی و اجتماعی در موارد استفاده دیگر است.
آگاهی و هماهنگی‌های دولتی در توسعه استانداردهای هوش مصنوعی
واقعیت این است که نیروهای بازار به تنهایی نمی‌توانند استانداردهایی پدید بیاورند که مانع چالش‌های اجتماعی و اخلاقی ناشی از هوش مصنوعی شوند. موسسه‌های استاندارد با تحقیقات و جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز برای تحقق کامل هوش مصنوعی (AI)، به دنبال آن است که در کنار نوآوری، امنیت اقتصادی حفظ شود و در عین حال کیفیت زندگی ما بهبود یابد.
سازمان‌های استاندارد با بررسی وضعیت فعلی، طرح‌ها، فرصت‌ها و چالش‌های مربوط به توسعه همگانی استانداردهای فنی هوش مصنوعی و ابزارهای مرتبط با آن را شناسایی می‌کنند. همچنین این موسسات اولویت‌ها و حوزه‌هایی که نیاز به مشارکت مستقیم دولت دارد را مشخص می‌کنند.
از سمت دیگر توجه به رویکردهای استاندارد این موسسات، برای همکاری با تمامی آژانس‌های دولتی، بخش‌های خصوصی، دانشگاه‌ها، نهادهای غیردولتی و… ضروری است. در واقع سازمان استاندارد به عنوان واسطه‌ای بین دولت و صاحبان و سهام‌داران صنایع فعالیت می‌کنند. هدف آنها شناسایی فعالیت‌ها، استراتژی‌ها و شکاف‌های کسب‌وکارهای مرتبط با هوش مصنوعی است.
فرمان اجرایی ۱۱ فوریه ۲۰۱۹ در خصوص هوش مصنوعی
فرمان اجرایی ۱۱ فوریه ۲۰۱۹ آمریکا در مورد حفظ مدیریت هوش مصنوعی (AI)، به مؤسسه ملی استانداردها و فناوری (NIST) آمریکا دستور می‌دهد تا برنامه‌ای برای توسعه استانداردهای فنی و ابزارهای مرتبط در حمایت از هوش مصنوعی ایجاد کنند. هدف آن این است که سیستم‌هایی که از فناوری‌های هوش مصنوعی استفاده می‌کنند، قوی و قابل اعتماد شوند.
مکانیزم‌های نظارتی این فرمان اجرایی بر طراحی، توسعه، استفاده و مدیریت فناوری‌ها و سیستم‌های هوش مصنوعی (AI) متمرکز است. در واقع ارائه معیارها و ابزارهای اندازه‌گیری استانداردهای تعیین شده، تمرکز اصلی موسسات استاندارد است.
براساس اولویت‌های مشخص شده در «طرح تعامل فدرال در استانداردهای هوش مصنوعی و ابزارهای مرتبط»، سازمان استاندارد باید به موارد زیر عمل کند:
- فرصت‌های توسعه استانداردهای هوش مصنوعی را ردیابی کند.
- به طور دوره‌ای اطلاعات مربوط به فعالیت‌های سازمان‌ها و صنایع مرتبط را جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل کند.
- از طریق فرآیندهای بین‌سازمانی توصیه‌هایی را برای تعامل بهینه با آنها ارائه کند.
در ۱ مارس 2022، NIST گزارشی را به کنگره آمریکا در خصوص پیشرفت آژانس‌های فدرال برای اجرای توصیه‌های بالا در طرح‌های هوش مصنوعی ارائه داد.
سخن آخر
استانداردها این اطمینان را ایجاد می‌کنند که هوش مصنوعی در خدمت منافع عمومی خواهد بود. به بیانی دیگر بدون مقررات و استانداردهایی برای استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی، نمی‌توان از پیامدهای مضر آن اجتناب کرد.
همه می‌دانیم که زمانی که سود و قدرت تنها انگیزه باشد، هوش مصنوعی نیز برای خدمت صرف به قدرت و سرمایه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این موقعیت به پیامدهای آن برای زندگی انسان‌ها هرگز توجه نخواهد شد. بنابراین استانداردها تضمین می‌کنند که فناوری‌های هوش مصنوعی مطابق با اصول اخلاقی و هنجارهای اجتماعی توسعه یابد. همچنین این استانداردها ضمانت می‌کنند که هوش مصنوعی برای محافظت از آزادی‌های مدنی و دسترسی برابر به فناوری‌ها به‌کار روند و در نهایت منجر به پیشرفت بشریت شوند.
بدون دیدگاه، دیدگاه خود را در زیر اضافه کنید!