استانداردهای کنترل کیفیت

سازمان بین‌المللی استاندارد سازی (ISO) برای تمام سازمان‌هایی که درباره نحوه بهبود کیفیت محصولات و خدمات خود و برآورده ساختن مداوم انتظارات مشتریان خود سوال می‌پرسند، یک پاسخ مناسب دارد.ایزوبرای پاسخ به این سوال، با در نظر گرفتن جنبه‌های مختلف مدیریت کیفیت، استانداردهای کنترل کیفیت را در قالب خانواده یا سری استاندارد ایزو 9000 در اختیار سازمان‌ها قرار می‌دهد.

سیستم مدیریت کیفیت که با عنوان QSM، مخفف Quality Management System نیز شناخته می‌شود، مجموعه‌ای از فرآیند‌ها، روش‌ها و سوایق است. این مجموعه تعیین‌کننده استانداردهای کنترل کیفیت در جهت چگونگی ارائه محصول یا خدمت به مشتریان است. سیستم مدیریت کیفیت به سازمان کمک می‌کند تا نیازها سازمان با محصول و خدمت ارائه‌شده متناسب باشد. استانداردهای کنترل کیفیت دارای 7 اصل در سیستم مدیریت کیفیت هستند که این اصول عبارت است از: تمرکز بر مشتری، رهبری، جذب افراد توانمند و واجد صلاحیت، رویکرد فرآیند، بهبود، تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد، مدیریت ارتباطات.

انواع استاندارد های کنترل کیفیت

انواع استاندارد های کنترل کیفیت در سازمان‌ها شامل استانداردهای کنترل کیفیت به شرح ذیل هستند که مدیران صنایع باید اطلاعات لازم را در خصوص الزامات هر کدام از موارد داشته باشند:

• ISO 9001:2015 سیستم‌ های مدیریت کیفیت
• ISO 10004:2018 مدیریت کیفیت- رضایت مشتری- دستورالعمل‌های نظارت و اندازه‌گیری
• ISO 10002:2018 مدیریت کیفیت- شکایت مشتری
• ISO 10006:2017 مدیریت کیفیت- دستورالعمل مدیریت کیفیت در پروژه‌ها
• ISO 13485:2016 تجهیزات پزشکی- سیستم های مدیریت کیفیت- الزامات اهداف نظارتی
• ISO18091:2014 مدیریت کیفیت- دستوالعمل برای استفاده از ISO 9001:2008 در دولت محلی
• ISO 19443:2018 سیستم های مدیریت کیفیت- الزامات خاص برای استفاده از الزامات ایزو 9001 و IAEA GS-R توسط سازمان‌های در زنجیره تامین انرژی هسته‌ای
• ISO 21001:2018 سازمان‌های آموزشی- سیستم‌های مدیریت برای سازمان‌های آموزشی- الزامات با راهنمایی برای استفاده
• ISO 29001:2020 : صنایع نفت، پتروشیمی و گاز طبیعی

خانواده ایزو 9000 در استانداردهای کنترل کیفیت

خانواده ایزو 9000 شامل سه استاندارد اساسی به همراه گزارش‌های فنی است که در ادامه این سه استاندارد کنترل کیفیت را معرفی خواهیم کرد:

ایزو 9000، تعاریف در سیستم‌های مدیریت کیفیت

ایزو 9000 هسته تشکیل‌دهنده استانداردهای کنترل کیفیت است. این استاندارد توصیفی برای یک سیستم مدیریت کیفیت است که هدف از آن، پیاده‌سازی استانداردهای کنترل کیفیت در سازمان و ارائه راهکارها و ابزار مورد نیاز جهت ارائه محصولات و خدمات مطابق با نیازهای مشتریان است. این استاندارد دارای 7 اصل و استاندارد کنترل کیفیت است که این اصول اساس تشکیل‌دهنده خانواده ایزو هستند.

استاندارد 9000 یکی از انواع استانداردهای کنترل کیفیت است که آخرین نسخه آن در سال 2015 ارائه شده است. این استاندارد شرایط و تعاریفی که برای کلیه استانداردهای کنترل کیفیت تدوین شده است، اعمال می‌کند و به‌طورکلی در موارد زیر کاربرد دارد:

سازمان‌هایی که از طریق پیاده‌سازی استاندارد کنترل کیفیت به دنبال موفقیت پایدار هستند.

مشتریانی که می‌خواهند از توانایی یک سازمان در ارائه مداوم محصولات و خدمات مطابق با نیازهایشان اطمینان حاصل کنند.

سازمان‌هایی که برای رفع نیازهای تولید و ارائه محصولات و خدمات خود به دنبال بهبود زنجیره تامین هستند.

سازمان‌ها و ذی‌نفعانی که از طریق درک مشترک واژگان مورد استفاده در مدیریت کیفیت و استاندارد کنترل کیفیت، به دنبال بهبود ارتباطات هستند.

سازمان‌هایی که ارزیابی انطباق را بر اساس الزامات ایزو 9001 انجام می‌دهند.

ارائه‌دهندگان آموزش، مشاوران در زمینه مدیریت کیفیت و توسعه‌دهندگان انواع استاندارد های کنترل کیفیت

ایزو 9001، الزامات مورد نیاز در سیستم مدیریت کیفیت

استاندارد ایزو 9001 تعیین‌کننده الزامات و استانداردهای کنترل کیفیت در سازمان است. ایزو 9001، صرف‌نظر از نوع فعالیت، در هر سازمان بزرگ یا کوچکی قابل استفاده است. در اثبات این موضوع، در حال حاضر بیش از یک میلیون سازمان در بیش از 170 کشور در سراسر جهان دارای گواهینامه ایزو 9001 هستند و استانداردهای کنترل کیفیت در آن‌ها به‌طور دقیق تعیین شده است. این استاندارد بر اساس اصول مدیریت کیفیت از جمله تمرکز قوی بر مشتری، بحث انگیزه، بهبود رویکرد فرآیند و بهبود مستمر ساخته شده است. اصول استانداردهای کنترل کیفیت با جزئیات بیشتر در اصول مدیریت کیفیت ایزو مورد بحث قرار گرفته است. استفاده از ایزو 9001 در سازمان، تضمین‌کننده ارائه محصولات و خدمات ثابت با کیفیت بالا به مشتریان بوده و مزایای تجاری زیادی برای سازمان همراه خواهد داشت.

چه سازمانی نیاز به گواهینامه ایزو 9001 دارد؟بررسی عملکرد سیستم، بخشی حیاتی در استانداردهای کنترل کیفیت و ایزو 9001 است. در استاندارد کنترل کیفیت توصیه می‌شود که هر سازمان برای بررسی نحوه عملکرد سیستم مدیریت کیفیت از ممیزی داخلی بهره‌مند شود. ممکن است سازمانی تصمیم بگیرد از یک سازمان صدور گواهینامه مستقل برای تایید مطابقت آن با انواع استاندارد های کنترل کیفیت کمک بگیرد، اما الزامی برای این کار وجود ندارد. از طرف دیگر ممکن است سازمان از مشتریان خود دعوت کند تا خودشان استاندهای کنترل کیفی را ممیزی کنند.

ایزو 9004، راهنمایی برای بهبود در سیستم‌های مدیریت کیفیت

ایزو 9004 مختص بهبود مستمر در سیستم مدیریت کیفیت و انواع استاندارد های کنترل کیفیت است. ایزو 9004 با ارائه دستورالعمل‌هایی برای افزایش توانایی سازمان در مسیر دستیابی به موفقیت پایدار قدم برمی‌دارد. این استاندارد با استانداردهای کنترل کیفیت ارائه شده در ایزو 9000 مطابقت دارد و صرف‌نظر از نوع فعالیت، در هر سازمانی قابل اجرا است. آخرین نسخه ایزو 9004 مربوط به سال 2018 است، این استاندارد کنترل کیفیت، نوعی ابزار خودارزیابی برای بررسی میزان پذیرش مفاهیم موجود در سند ارائه شده توسط سازمان، ارائه می‌دهد.