ایزو 16949 با نام دقیق‌تر 16949 کارگروه بین‌المللی خودرو (International Automotive Task Force-IATF)، استاندارد مدیریت کیفیت و مشخصات فنی جهانی برای صنعت خودرو بر اساس ایزو ۹۰۰۱ است. برای ارائه انواع استاندارد های کنترل کیفیت، این استاندارد طوری طراحی شده است تا در ارتباط با ایزو ۹۰۰۱ مورد استفاده قرار گیرد و به جای اینکه یک سیستم مدیریت کیفیت صنعت خودرو مستقل باشد، الزامات تکمیلی خاصی را برای استاندارد قطعات خودرو در بر می‌گیرد.

ما در این مقاله کیو سی بی با شما درباره ضرورت و معیارهای دریافت ایزو 16949 صحبت می‌کنیم. همچنین مراحل دریافت استاندارد ایزو 16949 را برایتان شرح می‌دهیم. اما پیش از هر چیز اهداف اصلی این استاندارد را می‌توانیم نام ببریم:

• پیشرفت مداوم
• پیشگیری از نقص
• کاهش ضایعات
• افزایش ایمنی محصول
• مدیریت ریسک
• برنامه‌ریزی احتمال وقوع
• تعین الزامات نرم‌افزارهای تعبیه‌شده
• مدیریت تغییر و گارانتی
• مدیریت تأمین‌کنندگان خُرد

مقدمه‌ای درباره ایزو 16949

یکی از پرکاربردترین استانداردهای بین‌المللی صنعت خودرو برای مدیریت کیفیت و استاندارد قطعات خودرو، ایزو 16949 است که بر اساس الزامات سیستم مدیریت کیفیت شکل یافته است. توسعه این استاندارد به واسطه اعضای گروه اقدام صنعت خودرو (Automotive Industry Action Group- AIAG) به نمایندگی آمریکای شمالی توسعه یافته است.

از سال ۲۰۰۹، یک مشخصات فنی برای سیستم مدیریت کیفیت (QMS) صنعت خودرو در نظر گرفته شده است که سیستم‌های ارزیابی و صدور گواهی‌نامه‌های استاندارد مختلف را در زنجیره تأمین جهانی خودرو هماهنگ می‌کند.

ایزو 16949 IATF استانداردهایی را از سراسر اروپا و ایالات متحده گرد هم می‌آورد و همه چیزهایی را که باید در مورد دستیابی به بهترین عملکرد هنگام طراحی، توسعه، تولید، نصب یا سرویس محصولات خودرو بدانید. استاندارد ایزو 16949 به عنوان استاندارد بین‌المللی، یک استاندارد پایه برای هر شرکت مرتبط با حوزه خودروسازی است که سیستمی را برای اطمی، تشریح می‌کند نان از رضایت مشتری ایجاد می‌کند.

سیستم مدیریت کیفیت چیست؟

سیستم مدیریت کیفیت (Quality Management System) که اغلب به آن QMS می‌گویند، مجموعه‌ای از خط مشی‌ها، فرآیندها، رویه‌های مستند و سوابق است. این مجموعه از اسناد مجموعه‌ای از قوانین داخلی را تعریف می‌کند که نحوه ایجاد و ارائه محصول یا خدمات شما به مشتریان را مشخص می‌کند.

سیستم مدیریت کیفیت باید متناسب با نیازهای شرکت و محصول یا خدماتی باشد که ارائه می‌شود. استاندارد ایزو 16949 مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها را ارائه می‌کند تا اطمینان حاصل شود که یک سازمان هیچ یک از عناصر حیاتی را که یک QMS برای موفقیت نیاز دارد، از دست نمی‌دهد.

ایزو 16949 چه بخش‌هایی دارد؟

ما می‌توانیم ساختار این استاندارد را به ۱۱ بخش تقسیم کنیم. چهار بخش اول (۰ تا ۳) بخش‌هایی مقدماتی هستند، در حالی که هفت بخش بعدی از الزامات سیستم مدیریت کیفیت صنعت خودرو به شمار می‌روند.

بخش چهارم: حوزه سازمان (Context of the organization)

این بخش سازمان را ملزم می‌کند تا حوزه و زمینه کاری خود را از نظر سیستم مدیریت کیفیت، شامل افراد ذینفع، نیازها و انتظارات آن‌ها تعیین کند. همچنین الزامات تعیین محدوده QMS و همچنین الزامات کلی QMS را تعریف می‌کند.

بخش پنجم: راهبری (Leadership)

این بند از استاندارد، مدیریت ارشد را ملزم می‌کند که رهبری و تعهد به QMS را مشخص کند. همچنین تعریف مسئولیت شرکت و خط مشی کیفیت نیز باید توسط مدیریت ارشد در اینجا تعیین شود. همچنین باید صاحبان فرآیند به همراه سایر نقش‌ها و مسئولیت ها در این بخش مشخص گردد.

بخش ششم: برنامه‌ریزی (Planning)

بخش برنامه‌ریزی ایزو 16949 الزامات پرداختن به ریسک‌ها و فرصت‌ها و همچنین الزامات تجزیه و تحلیل ریسک را تعریف می‌کند. این بند همچنین شامل الزامات اقدامات پیشگیرانه، برنامه‌های اضطراری و اهداف کیفی و برنامه‌های دستیابی به آن‌ها می‌باشد.

بخش هفتم: پشتیبانی (Support)

در این بخش می‌توانید از الزامات منابع و فرآیندهای پشتیبانی مورد نیاز برای یک QMS مؤثر اطلاع حاصل کنید. بخش پشتیبانی، الزامات افراد، زیرساخت‌ها، محیط کار، نظارت و اندازه‌گیری منابع، دانش سازمانی، شایستگی، آگاهی، ارتباطات و اطلاعات مستند را تعریف می‌کند.

بخش هشتم: عملیات (Operation)

این بخش شامل الزامات مربوط به برنامه‌ریزی، بررسی الزامات محصول، طراحی، خرید، ایجاد محصول یا خدمات و کنترل تجهیزات مورد استفاده برای نظارت و اندازه‌گیری محصول یا خدمات است.

بخش نهم: ارزیابی عملکرد (Performance evaluation)

ارزیابی عملکرد، الزاماتی را در بر می‌گیرد تا اطمینان حاصل شود شما می‌توانید نظارت بر عملکرد QMS خود را به خوبی انجام دهید. این کار شامل ارزیابی رضایت مشتری، ممیزی داخلی، نظارت بر محصولات و فرآیندها، و بررسی مدیریت است.

بخش دهم: بهبود (Improvement)

آخرین بخش استاندارد ایزو 16949، الزامات بهبود مستمر QMS را تعریف می‌کند، از جمله الزامات مربوط به عدم انطباق و اقدامات اصلاحی، حل مشکل و فرآیندهای تصحیح خطا.

ایزو 16949 چه فایده‌ای دارد؟

استاندارد ایزو 16949 را شرکت‌های بزرگ و کوچک اغلب برای تضمین صرفه‌جویی، کاهش هزینه و افزایش کارایی مورد استفاده قرار می‌دهند. اما این استاندارد چگونه اهداف مدنظر را محقق می‌سازد؟

بهبود وجهه و اعتبار

وقتی مشتریان می‌بینند که شما توسط یک نهاد صدور گواهینامه معتبر، نشان استاندارد دریافت کرده‌اید، متوجه خواهند شد که شما سیستمی را پیاده‌سازی می‌کنید که بر روی رفع نیازهای مشتری و بهبود عملکرد سازمان تمرکز دارد. این کار باعث می‌شود آن‌ها اعتماد کنند که شما به اهداف و شعارهایتان پایبند خواهید ماند.

واجدالشرایط ساختن برای عرضه و رقابت در صنعت خودرو

یکی از انگیزه‌های اصلی شرکت‌ها برای دریافت گواهینامه ایزو 16949، طبیعتا واردشدن به عرصه بازار اصلی است. برای به دست آوردن مشتریان بزرگ در صنعت خودرو، باید نشان دهید که قادر به ارائه محصولاتی با کیفیت بالا و بی‌نقص هستید.

بهبود رضایت مشتری

یکی از کلیدی‌ترین مسائل مربوط به ایزو 16949، بهبود رضایت مشتری از طریق شناسایی و برآورده‌کردن نیازها و خواسته‌های آنان است. طبعا با افزایش رضایت مشتری، وضعیت کسب و کار نیز بهبود می‌یابد.

یکپارچه‌سازی فرآیند

با استفاده از ایزو 16949، شما نه تنها به فرآیندهای منفرد در سازمان توجه می‌کنید، بلکه تعاملات آن فرآیندها نیز برایتان حائز اهمیت می‌شوند. با انجام این کار، می‌توانید به راحتی نقاطی را برای بهبود و صرفه‌جویی در منابع پیدا کنید.

تصمیم‌گیری‌های مستند و مستدل

اطمینان از اینکه تصمیمات را بر اساس شواهد درست و مستند می‌گیرید، کلید موفقیت ایزو 16949 است. با این کار می‌توانید منابع را به بهترین نحو برای اصلاح مشکلات و بهبود کارایی و اثربخشی سازمانی خود هدف گیری کنید.

ایجاد فرهنگ بهبود مستمر

با بهبود مستمر به عنوان خروجی اصلی QMS، می‌توانید به دستاوردهای روزافزونی برای صرفه‌جویی در زمان، پول و سایر منابع دست یابید. با ایجاد این فرهنگ برای شرکت خود، می‌توانید نیروی کار را بر بهبود فرآیندهایی متمرکز کنید که مستقیماً مسئول آن هستند.

تعامل بیشتر با افراد

چه کسی بهتر از افرادی که در یک فرآیند کار می‌کنند تا به یافتن بهترین راه‌حل‌ها برای بهبود آن فرآیند کمک کنند؟ با تمرکز روی نیروی کار خود، نه تنها می‌توانید آن‌ها را بهتر مدیریت کنید، بلکه باعث می‌شوید آن‌ها در نتایج و خروجی‌های سازمان شریک باشند.

برای دریافت ایزو 16949  چه کار باید کرد؟

دو نوع گواهینامه ایزو 16949 وجود دارد:

الف) گواهینامه سیستم مدیریت کیفیت یک شرکت بر اساس ایزو 16949

ب) گواهینامه برای افراد در زمینه توانایی ممیزی بر اساس ایزو 16949

ما در اینجا بر روی مورد الف تمرکز می‌کنیم.

تهیه مدارک و اجرای الزامات

صدور گواهینامه استاندارد ایزو 16949 برای شرکت، شامل اجرای یک QMS بر اساس الزامات ایزو 16949 است. بعد از آن شما باید یک نهاد صدور گواهینامه معتبر مانند کیو سی بی را برای ممیزی و تأیید QMS به کار بگیرید. همچنین شما باید فرآیندها و رویه‌هایی که در کتابچه راهنمای کیفیت ذکر شده است مورد استفاده قرار دهید تا محصول یا خدمات به درستی ایجاد و ارائه شوند.

ممیزی داخلی

پس از تکمیل تمام اسناد و مدارک و اجرای آن، سازمان شما باید برای ممیزی داخلی اقدام کند. ممیزی برای بررسی فرآیندهای QMS داخلی نظر گرفته شده است. هدف این است اطمینان حاصل شود مدارک با فرآیندهای دریافت ایزو 16949 که در ارتباط با استاندارد ایزو ۹۰۰۱ قرار می‌گیرند، هم‌سو هستند. ممیزی داخلی همچنین باعث می‌شود مشکلات و نقاط ضعف داخلی آشکار گردند. بنابراین می‌توانید برای رفع و بهبود آن به سرعت اقدام کنید.

بررسی مدیریت

در اینجا مدیریت به صورت رسمی به بررسی فرآیند و عملکردها می‌پردازد. هدف از این کار، ارزیابی حقایق مرتبط به فرآیندهای سیستم مدیریت است که به هدف تصمیم‌گیری مناسب و تخصیص درست منابع صورت می‌گیرد.

اقدامات اصلاحی

پس از بررسی ممیزی داخلی و مدیریت، باید علت اصلی مشکلات شناسایی و اصلاح شود. همچنین یکی دیگر از اقدامات ضروری در این مرحله، مستندسازی نحوه حل موانع و مشکلات است. مستندسازی حلِ مسئله باعث می‌شود مشکلات احتمالی در آینده با سرعت بیشتری برطرف شوند.