در جهانی که ما در آن به سر می‌بریم، مفاهیم و عبارت‌های جدیدی در حدر جهاني كه ما در آن به سر مي‌بريم، مفاهيم و عبارت‌هاي جديدي در حال شكل‌گيري است. شرایط به گونه‌ای است كه متناسب با رشد و پيشرفت اقتصادي و صنعتي شدن جهان تعاریف و مفاهیم نويني به وجود آمده و معرفي شده است. در اين ميان موضوع سلامت و ايمني محصول و كليه واژه‌هاي مربوط به آن، از اين قاعده مستثني نبوده است. سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی یا ایزو 22000، نه به عنوان یک استاندارد، بلكه به عنوان برنامه تضمين ايمني مواد غذايي سال‌ها مورد حمايت سازمان‌هاي جهاني و كشورهاي عمده واردكننده مواد غذايي بوده است
استاندارد ایزو 22000، تركيبي از اصولHACCP ، روش‌هاي اجرايي آن كه در كميسيون كدكس مواد غذايي تعريف شده‌اند و برنامه‌هاي پيش‌نيازي آن (PRPs) است. در استاندارد ISO 22000 تمامي خطرهایی كه احتمال وقوع آن در زنجيره توليد مواد غذايي وجود دارد، شناسايي و ارزيابي شده است. در نتيجه به راحتي توسط واحد فرآوري و يا ساير واحدها در طول زنجيره توليد تا عرضه قابل كنترل هستند. خطراتی که در استاندارد ISO 22000 مد نظر است، ممکن است مرتبط با فرآیند، تاسیسات، تجهیزات و… باشند. جهت تدوين سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی و ایجاد استاندارد ایزو 22000، كميته‌اي متشكل از كشورهاي آمريكا، ژاپن،آلمان ،فرانسه، انگليس و چند كشور ديگر از سال 2000 اقدام به تهيه پيش‌نويس و رايزني‌هاي فني كردند. پس از توافقات انجام شده، استاندارد 22000 به تصويب رسيد و جهت اجرا، از ابتداي سال 2006 منتشر شد.
معرفی استاندارد ISO 22000
ایزو 22000 ویرایش 2018 یا سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی، يك استاندارد جهاني است كه در سال‌های گذشته به تصويب اعضاي سازمان جهاني استاندارد (ISO) رسيد. همه واحدهایی كه در زنجيره توليد مواد غذايي دخالت دارند، تحت پوشش استاندارد ISO 22000 هستند. از جمله واحدهایی که برای اخذ ایزو 22000 تحت پوشش استاندارد 22000 هستند، می‌توان به توليدكنندگان مواد اوليه، توليدكنندگان خوراك دام و آبزيان، پرورش‌دهندگان دام، طيور و آبزيان، شركت‌هاي حملونقل كالا، انبارهاي نگهداري محصول، توليدکنندگان مواد افزودني، توليدكنندگان مواد بسته‌بندي، توليدکنندگان مواد شيميايي، نظافت و گندزدايي سطوح كارخانه‌هاي مواد غذايي و نيز شركت‌هاي خدمات‌رساني اشاره کرد.
گواهینامه ایزو 22000، نيازمندي‌هاي سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی را براي تضمين سلامت ماده غذايي در زنجيره توليد اين مواد تا مصرف‌كننده نهايي مشخص كرده و داراي اجزاي كليدي زير است:
ارتباط متقابل بين افراد درگير در چرخه توليد مواد غذايي
برنامه‌هاي پيش‌نيازي
اصول سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی
ارتباط بين افراد درگير در زنجيره توليد مواد غذايي براي اطمينان از شناسايي خطرات ايمني غذا و كنترل آن در هر کدام از مراحل ياد شده فاکتوری لازم و حياتي در اخذ ایزو 22000 است. اين ارتباط بايد در سرتاسر چرخه توليد مواد غذايي بين افراد مورد نظر به وجود آيد. ارتباط با عرضه‌كنندگان و مصرف‌كنندگان، ضمن آگاه كردن آنان از خطرات تعيين شده و اقدام‌هاي كنترلي، موجب يادآوري نقش آن‌ها در سلامت محصول نهايي مي‌شود.
استاندارد 22000 شامل اصول هفت‌گانه مديريت ايمني مواد غذايي و مراحل اجرايي آن است كه در كدكس مواد غذايي توصيه شده است. براي كارآمد كردن استاندارد ISO 22000، تحليل مخاطره به عنوان عنصري كليدي در نظر گرفته شده است. همانطوركه گفته شد كليه مخاطره هايي كه مي‌تواند سلامت ماده غذايي را به خطر بیندازد بايد در چرخه توليد مواد غذايي شناسايي و كنترل شوند. از اين رو ایزو 22000 ویرایش 2018 به طور كامل به اين موضوع پرداخته است. استاندارد 22000، استانداردی جهانی است که علاوه بر جنبه‌هاي ايمني غذا، جنبه‌هاي خاص ديگر نظير آگاهي مصرف‌كننده از محصول خريداري شده و موضوع اخلاق در تجارت و… را نيز مورد توجه قرار داده است.
مزایای دریافت ISO 22000
وجود بيش از 30 طرح و برنامه كنترلي در جهان باعث شده كه علاوه بر شناسايي خطرات مختلف، سطوح متفاوتي از سلامتي براي يك ماده غذايي تعيين شود. این موارد توليدكنندگان را با مقررات و قوانين اجباري و هزينه‌هاي زائد زیادی مواجه کرده است. ایزو 22000 و لزوم دریافت گواهینامه ISO 22000 بر اساس اجماع جهاني شكل گرفته است و الزامات آن هماهنگ با حضور كارشناسان مواد غذايي از بخش‌هاي مختلف در قالب سندی يكپارچه عرضه شده است
مزاياي گواهینامه ایزو 22000 و وجود سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی را مي‌توان به صورت زير دسته‌بندي كرد:
تطابق محصول با استانداردهاي جهاني
تضمين كيفيت و ايمني محصول
حفظ اعتبار توليدكننده و نماد محصول
هماهنگي در اجراي استاندارد در كشورهاي مختلف و رقابت بهتر در بازارهاي جهاني
كاهش بيماري‌هاي ناشي از مصرف مواد غذايي آلوده
بهره‌برداري بهتر از منابع
مستند كردن بهتر روش‌ها و فرآيندها
افزايش سوددهي يا كاهش موارد مرجوعي
به طوركلي استاندارد ISO 22000 نيازمندي‌هاي يك سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی را در تمامي فرآيندهاي مرتبط با غذا (از مزرعه و صيد تا سفره) تشريح كرده است. استاندارد 22000 شامل ويژگي‌هاي زير است:
انطباق با اصول HACCP اشاره شده در كدكس
هماهنگي در اجراي استانداردهاي سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی در كليه كشورها
فراهم كردن يك استاندارد قابل مميزي يا امكان كسب گواهينامه‌هاي داخلي و خارجي
هماهنگي با استاندارد ISO9001
ايجاد درك منطقي از HACCP در ابعاد بين‌المللي
امكان مميزي ساده‌تر نظام مديريت ايمني مواد غذايي و رفع سريع‌تر سوء برداشت‌ها از اين نظام
ایجاد اطمینان در مصرف‌کنندگان محصولات
حرکت به سمت تولید بدون نقص
پیشگیری از مخاطرات شیمیایی، میکروبی و فیزیکی که ممکن است در فرآورده‌های غذایی موجب خسارت رساندن به مشتری و کاهش اعتبار سازمان شود.
دامنه کاربرد ایزو 22000 ویرایش 2018
کليه سازمان‌ها در محدوده زنجيره غذايي شامل توليدکنندگان مواد اوليه در کارخانه‌هاي توليد مواد غذايي و خوراک دام، عوامل درگير با حملونقل و انبار، فروشگاه‌های خرده‌فروشی و تامين‌کنندگان خدمات مرتبط با غذا نظير خدمات بسته‌بندی و… می‌توانند از استاندارد ISO 22000 بهره ببرند تا موفق به اخذ گواهینامه ایزو 22000 شوند.
استاندارد ISO 22000 و دریافت ISO 22000 يکي از تخصصی‌ترين استانداردهاي مديريت کيفيت در صنايع غذایی در سطح جهانی است که در اول سپتامبر 2005 توسط کليه ISO/TC34 تدوين و ابلاغ شد. ایزو 22000 ویرایش 2018، قابليت پياده‌سازي در سراسر زنجيره تأمين مواد غذایي از توليد در مزرعه و يا مراکز نگهداري دام و طيور تا ماشين آلات صنايع غذایی، کارخانجات توليد مواد غذایی، صنايع بسته‌بندی، غذاي دام و طيور شرکت‌هاي پخش مواد غذایي، سوپر مارکت‌ها و… را دارد. بنابراین تمامی واحدهای فوق امکان اخذ گواهینامه ISO 22000 را دارند.
هدف از پیاده‌سازی استاندارد 22000
کنترل و کاهش تمام مخاطرات شناسایی شده به محدوده قابل قبول، باعث تحویل محصولی سالم به مصرف‌کننده نهایی و یا مرحله بعدی از زنجیره تولید می‌گردد. تهیه شواهد کافی به منظور اثبات قابلیت کنترل مخاطرات در مواد غذایی براساس الزامات قانونی استاندارد ISO 22000 و همچنین الزامات مشتری از جمله مواردی است که سازمان‌های دخیل در زنجیره تولید، به آن نیازمندند. این استاندارد در سال ۲۰۱۸ با عنوان ایزو 22000 ویرایش 2018 به‌روز شد و جایگزین استاندارد ISO 22000:2005 قرار گرفت. آخرین ورژن استاندارد ISO 22000، ۲۰۱۸ است.
