پایه و اساس هر سازمان متشكل از دارایی‌هایی است كه وجود آنها برای تحقق اهداف سازمان الزامی است. فارغ از نوع مالكیت سازمانها (خصوصی يا دولتی) و نوع داراییهای سازمان اعم از فیزیكی، مالی، انسانی و داراییهای نامشهود، ایزو 55000 یا وجود سیستم مدیریت دارایی ها و تجهیزات صحیح، میتواند باعث ايجاد ارزش افزوده و افزايش سطح رضایت طرف‌های ذینفع سازمان گردد.
سیستم مدیریت دارایی ها و تجهیزات، متشكل از اقدامات هماهنگ، بهینه و برنامه‌ریزی شده‌ای است که به منظور انتخاب، خرید، توسعه، بهره‌برداری، نگهداری، اسقاط و بازسازی داراییها مورد استفاده قرار میگیرند.
امروزه اهمیت مدیریت یكپارچه داراییها در سازمان‌های پیشرو با توجه به مزایای بسیاری كه در عمل می‌توانند ایجاد کنند بر كسی پوشیده نیست. با توجه به اهمیت این موضوع، حركت در جهت استانداردسازی مباحث مدیریت دارایی در اولویت سازمانها قرار گرفته است، در همين راستا نيز سری استاندارد ایزو 55000 در سال 2014 توسط سازمان جهانی استاندارد تدوین و به صنایع و كسب‌وكارهای جهانی عرضه شد. موسسه بین‌المللی استاندارد، سری اولیه استانداردهای خود را در رابطه با سیستم مدیریت دارایی ها و تجهیزات در ژانویه 2014 منتشر کرد.
نسخه‌های مختلف ایزو 55000
ابتدا باید دانست که استاندارد مدیریت داراییها یک نسخه‌ای نیست، بدین معنی که آنچه از آن به عنوان ایزو 55000 یاد میشود، در واقع مجموعه‌ای از سه سند مجزا است. این سه عبارتند از:
- ISO55000:2014: مدیریت داراییها؛ دورنما، اصول و اصطلاحات
- ISO55001:2014: مدیریت داراییها؛ الزامات سیستمهای مدیریتی
- ISO55002:2014: مدیریت داراییها؛ سیستمهای مدیریتی، دستورالعملهایی برای استفاده از استاندارد ISO 55001
این سه استاندارد در کنار یکدیگر مورد توافق کارشناسان سیستم مدیریت دارایی ها و تجهیزات قرار گرفته‌اند. لازم به ذکر است که عبارت «سیستم مدیریت» برای «مدیریت داراییها» در ایزو 55000 با عنوان «سیستم مدیریت دارایی ها و تجهیزات» شناخته میشود. دقت داشته باشید که این عبارتها تعاریفی دقیق دارند که در تمامی این مجموعه به کار میروند.
سیستم مدیریت: مجموعه‌ای از عناصر دارای تأثیر متقابل یا مرتبط سازمان، جهت ایجاد سیاستها و اهداف عینی و فرآیندهایی در راستای دستیابی به این اهداف
مدیریت داراییها: فعالیتهای هماهنگ سازمان برای تحقق ارزش داراییها
سیستم مدیریت دارایی ها و تجهیزات: نوعی سیستم مدیریتی برای مدیریت داراییها که کارکرد آن تدوین سیاستها و اهداف عینی مدیریت داراییها است.
مجموعه استاندارد ایزو 55000 به جای مشخص کردن چگونگی مدیریت داراییها، به طور کامل مشخص میکند که «چه چیزی باید انجام شود» تا بتوانید همه کارهای خود را مدیریت کنید. ایزو 55000 دقیقا مشابه استانداردهای دیگر نظیر ایزو 9000 ، ایزو 14001 یا ایزو 31000 است. تمامی این اسناد به جای مشخص کردن جزییات کار، الزامات لازم برای مدیریت سیستمها را بیان میکنند. این استانداردها، همگی تمایل کمی به پرداختن به جزئیات در مقایسه با استانداردهای فنی دارند که جایگزینشان شدهاند. استانداردهای عمومی مانند ایزو 55000، نسبت به استانداردهای فنی کمتر به الزامات دقیق می‌پردازند و بیشتر بر اصول و مفاهیم کلی تأکید می ورزند.
ایزو 55000 یک مرور کلی از سیستم مدیریت دارایی ها و تجهیزات، اصول و اصطلاحات، و منافع مورد انتظار از اتخاذ مدیریت دارایی را فراهم میکند و میتواند برای تمام داراییها و با هر نوع و اندازه از سازمان استفاده شود.
استاندارد ایزو 55000، دورنمایی از مدیریت داراییها و سیستم مدیریت دارایی ها و تجهیزات ارائه میکند و زمینه را برای ISO 55001 و ISO 55002 فراهم می‌سازد. همکاری بین‌المللی برای تهیهی این استانداردها منجر به ایجاد شیوه‌های مشترکی شد که برای انواع داراییها و در تمام سازمانها و فرهنگ‌ها میتوان از آنها بهره گرفت.
ISO 55001، ISO 55002 و استاندارد بین‌المللی حاضر را میتوان همراه با سایر راهنماهای فنی و استانداردهای مدیریت داراییهای مرتبط با انواع داراییها یا بخشهای مختلف صنعت استفاده کرد. ISO 55001 الزامات سیستم مدیریت دارایی ها و تجهیزات را مشخص میکند، در حالی که سایر استانداردها جزئیات الزامات فنی فعالیتهای مختلف، صنایع مختلف یا داراییهای مختلف را مطرح میکنند یا رهنمودهایی دربارهی نحوهی تفسیر و اجرای ISO55001 در یک صنعت خاص یا برای یک نوع خاص از داراییها ارائه میکنند.
دامنه کاربرد ایزو 55000
استاندارد بین‌المللی ایزو 55000، الزامات مورد نیاز برای یک سیستم دارایی در زمینه کاری سازمان را فراهم میکند. این استاندارد میتواند برای انواع داراییها و هر نوع سازمانی با هر اندازه‌ای به‌کار گرفته شود. استاندارد ISO 55000 به‌طور خاص برای مدیریت داراییهای فیزیکی در نظر گرفته شده است اما برای سایر داراییها نیز کاربرد دارد. این استاندارد بین‌المللی دورنمایی از مدیریت داراییها، اصول و اصطلاحات آن و مزایای مورد انتظار از استقرار سیستم مدیریت دارایی ها و تجهیزات ارائه میکند.
کاربرد ایزو 55000
استاندارد ایزو 55000، پتانسیل بالایی برای پذیرش گسترده دارد. این ایزو مدعی است که این دومین استاندارد پرفروشش در دو سال نخست پس از انتشار خواهد بود. امروزه شاهد این هستیم که قانون‌گذاران و هیئت مدیره ها، به جای توجه به عناصر فنی در تزریق مفاهیم مدیریت داراییها برای ارتقای کارامدی در سازمان، پیاده‌سازی مدیریت داراییها را به یک یا چند دلیل زیر دنبال میکنند:
انطباق با مقررات: ایزو 55000 به عنوان یک استاندارد ایزو میتواند پایه‌ای باشد که از طریق آن، ناظران اقتصادی، یکپارچگی داراییها و منافع عمومی را در نظر میگیرند.
اقدامات احتیاطی: برای صنایعی که نظارت خاصی بر فعالیتهای آنها حاکم نیست، ISO 55000 میتواند معیاری مناسب برای نظارت بر داراییهای سازمان باشد، بنابراین در صورت بروز مشکلات ایمنی، محیط زیست و مسائل مالی قابلیت حفاظت از سازمان را دارد. همچنین بیمه‌گران ممکن است ایزو 55000 را به عنوان معیاری برای ارزیابی دقت سازمان در سیستم مدیریت دارایی ها و تجهیزات در نظر بگیرند و از طریق آن حق بیمه و مشوق‌های اضافی را تعیین کنند.
استراتژی بازاریابی: بعضی از سازمانها برخی از گواهینامه‌ها را نوعی مشوق برای جذب سرمایه‌گذار یا فراهم کردن صورت‌های دیگری از مزیت تجاری میدانند. اگر هدف تنها افزودن گواهینامه به داشته‌های شرکت باشد و بهبود عملکرد مدیریت داراییها مد نظر قرار گرفته نشود، پیامدهای ناخوشایندی به دنبال می‌آورد.
مزیت رقابتی: بعضی از هئیت مدیره‌ها ممکن است پتانسیل سازمان خود در ارتقای کارایی و مزیت تجاری نهفته در آن را از طریق شیوه‌های مناسب مدیریت داراییها درک کرده باشند. این نگاه محتمل‌ترین محرک برای رویکرد جامع و متعهد به پیاده‌سازی ISO 55000 است که در آن، بهبود کسب‌وکار از طریق تمرکز بر احراز شرایط گواهینامه‌ها امکانپذیر خواهد شد. این استاندارد بین المللی در وهله‌ی اول برای استفادهی گروه‌های زیر تدوین شده است:
- افرادی که خواهان بهبود و تحقق ارزش مجموعهی داراییهای سازمان هستند.
- افرادی که در ایجاد، پیاده‌سازی، نگهداری و بهبود سیستم مدیریت دارایی ها و تجهیزات نقش دارند.
- افرادی که در برنامه‌ریزی نقش دارند.
- ارائه‌کنندگان خدمات برای این فعالیتها
مزایای استاندارد ایزو 55000
بهره‌گیری از استاندارد ISO 55000 و استاندارد بین‌المللی حاضر، به سازمان امکان میدهد تا از طریق مدیریت موثر و کارآمد داراییهایش، به اهداف عینی خود دست یابد. استفاده از سیستم مدیریت داراییها تضمین میکند که این اهداف عینی به صورت پایدار و سازگار به مرور زمان قابل تحقق هستند.
این استاندارد دورنمایی از اصول، مفاهیم و اصطلاحات مربوط به مدیریت داراییها و سیستمهای مدیریت داراییها ارائه کرده و زمینه را برای ISO 55001:2014 و ISO 55002:2014 فراهم میکند. استاندارد ISO 55000 راهنمایی مالی، حسابداری یا فنی برای انواع داراییهای خاص بیان نمیکند اما میتواند یک طرح کلی از توجیه کسب و کار و توضیحاتی مختصر از عناصر یک سیستم مدیریت منطبق بر این استاندارد ارائه دهد. این عناصر عبارتند از: بافت سازمان، رهبری، برنامه‌ریزی، پشتیبانی، عملیات، ارزیابی عملکرد، بهبود.
