همیشه ترافیک و حمل‌ونقل در جوامع شهری یکی از مهم‌ترین مسائل مورد بحث و بررسی بوده است. با افزایش تعداد خودروها و رونق حمل‌ونقل جاده‌ای، موضوع پرداخت عوارض جاده به عنوان یکی از موارد مهم در این زمینه مطرح شده است. در گذشته، پرداخت عوارض جاده به صورت دستی یا با استفاده از سیستم‌های نیمه‌الکترونیکی و پیش پرداختی انجام می‌شد. اما با پیشرفت فناوری، سیستم‌های جمع‌آوری الکترونیکی هزینه جاده به عنوان یکی از مهم‌ترین سیستم‌های جمع‌آوری درآمد در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

یکی از چالش‌های اصلی در سیستم‌های جمع‌آوری الکترونیکی هزینه جاده، ایجاد امنیت در پرداخت‌های الکترونیکی است. برای حل این چالش، استاندارد پرداخت عوارض جاده (ISO 19292:2020) به عنوان یک استاندارد بین‌المللی برای ایجاد امنیت در این سیستم‌ها تدوین شده است. در ادامه، به بررسی استاندارد پرداخت عوارض جاده و نقش آن در تسهیل پرداخت‌های الکترونیکی، خواهیم پرداخت و درباره اخذ ایزو حرف خواهیم زد.

تاریخچه استاندارد پرداخت عوارض جاده

در سال‌های نه چندان دور، پرداخت عوارض جاده به صورت دستی یا با استفاده از سیستم‌های نیمه‌الکترونیکی و پیش پرداختی انجام می‌شد اما با پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات، سیستم‌های جمع‌آوری الکترونیکی هزینه، جاده‌ها هم امکان پرداخت الکترونیکی  را برای پرداخت عوارض فراهم کردند.

این تغییر در روش پرداخت عوارض جاده، برای اولین بار در دهه 1990 میلادی در کشور فرانسه انجام شد. این کشور در آغاز از تکنولوژی RFID برای شناسایی و پرداخت عوارض جاده استفاده کرد. سپس این تکنولوژی به سایر کشورها هم منتقل شد و از سال‌های 2000 میلادی به بعد، سیستم‌های جمع‌آوری الکترونیکی هزینه جاده در بسیاری از کشورها راه‌اندازی شدند.

با افزایش روزافزون تعداد کاربران سیستم‌های جمع‌آوری الکترونیکی هزینه جاده، نیاز به ایجاد استانداردهایی برای امنیت و ایمنی این سیستم‌ها احساس شد. بنابراین، در سال 2015، اولین استاندارد پرداخت عوارض جاده با شماره ایزو 17575-1 توسط سازمان بین‌المللی استاندارد تدوین شد. امروزه یکی از مهمترین استانداردهای این حوزه استاندارد 19299 است که در ادامه با آن بیشتر آشنا خواهید شد.

استاندارد پرداخت عوارض جاده چیست؟

استاندارد پرداخت عوارض جاده، مجموعه‌ای از قوانین و مقررات است که تعیین می‌کند چگونه عوارض مربوط به حمل و نقل در جاده‌ها، از جمله عوارض تردد و پارکینگ، باید محاسبه و پرداخت شوند. این استاندارد برای ایجاد یک سیستم منطقی و عادلانه برای پرداخت هزینه‌های نگهداری و توسعه جاده‌ها و همچنین بهبود مسائل ترافیکی، تدوین شده است.

استاندارد پرداخت عوارض جاده با نام، ISO 19299:2020: Electronic fee collection  Security framework توسط سازمان بین‌المللی استاندارد سازی (ISO) تعریف شده است.

اهداف اصلی این استاندارد عبارتند از:

1. 1.      تعریف وضوح برای اینکه سیستم‌های جمع‌آوری الکترونیکی هزینه در جاده‌های مختلف بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار و اطلاعات را به درستی منتقل کنند.
2. ایجاد یک رابط برنامه‌نویسی برای سیستم‌های جمع‌آوری الکترونیکی هزینه، که به صورت خودکار با سیستم‌های دیگر ارتباط برقرار و از پردازش و انتقال اطلاعات پرداخت به صورت امن و مؤثر پشتیبانی کند.
3. ایجاد یک استاندارد مشترک برای سیستم‌های جمع‌آوری الکترونیکی هزینه در جاده‌ها و محیط‌های حمل‌ونقل، به منظور جلوگیری از تعارض و تضاد بین سیستم‌های مختلف.

به طور کلی، استاندارد پرداخت عوارض جاده، بهبود عملکرد و امنیت سیستم‌های جمع‌آوری الکترونیکی هزینه در جاده‌ها و محیط‌های حمل‌ونقل را تضمین می‌کند.

ایزو 19299 چیست؟

استاندارد ایزو 19299 یک چارچوب امنیتی در حوزه جمع‌آوری الکترونیکی هزینه می‌باشد. این استاندارد به موضوعاتی مثل شناسایی و تأیید الکترونیکی، حریم خصوصی، امنیت فیزیکی، امنیت شبکه و امنیت اطلاعات پرداخت می‌پردازد. هدف از این استاندارد، ارائه یک چارچوب کلی برای امنیت در جمع‌آوری الکترونیکی هزینه و جلوگیری از تقلب، سرقت و سوء استفاده از اطلاعات پرداخت است. با اعمال این استاندارد پرداخت عوارض جاده، امنیت سیستم‌های جمع‌آوری الکترونیکی هزینه افزایش می‌یابد و اطمینان حاصل می‌شود که اطلاعات حساس مربوط به پرداخت‌ها به درستی محافظت می‌شوند.

سند استاندارد ایزو 19299 شامل چه بخش‌ها و موضوعاتی است؟

موضوعات این استاندارد پرداخت عوارض جاده، به شرح زیر تقسیم‌بندی شده است:

• مقدمه: این بخش شامل مقدمه‌ای در مورد هدف و محدوده استاندارد است.
• مفاهیم و تعاریف: این بخش شامل مفاهیم و تعاریف مربوط به استاندارد است.
• چارچوب امنیتی: این بخش شامل چارچوب امنیتی برای سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه است که شامل موارد زیر است:
  • مدیریت امنیتی سیستم
  • مدیریت امنیتی اطلاعات
  • مدیریت عملیات امنیتی
  • مدیریت امنیتی نرم‌افزار و سخت‌افزار
  • مدیریت امنیتی شبکه
  • مدیریت امنیتی ارتباطات
• مدیریت ریسک: این بخش شامل روش‌های مدیریت ریسک امنیتی برای سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه است.
• مراقبت از اطلاعات: این بخش شامل مراقبت از اطلاعات شخصی رانندگان و سایر اطلاعات مربوط به سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه است.
• مدیریت حریم خصوصی: این بخش شامل روش‌های مدیریت حریم خصوصی برای سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه است.
• مدیریت امنیتی تحرکات مالی: این بخش شامل مدیریت امنیتی تحرکات مالی مرتبط با سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه است.
• ایمنی: این بخش شامل روش‌های ایمنی مرتبط با سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه است.
• موارد خاص: این بخش شامل موارد خاص مرتبط با سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه است، مثل ارتباط با سایر سیستم‌ها و استفاده از تکنولوژی‌های جدید.
• ارزیابی امنیتی: این بخش شامل روش‌های ارزیابی امنیتی سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه است.
• مراجع: این بخش شامل مراجع استفاده شده در استاندارد است.

ایزو 19299 یک چارچوب امنیتی برای سیستم‌های جمع آوری الکترونیکی هزینه فراهم می‌کند. این روش‌ها به منظور فراهم‌کردن رویکردی جامع برای ایمن‌سازی سیستم‌های جمع‌آوری الکترونیکی هزینه، حفظ حریم خصوصی رانندگان و بهبود امنیت پرداخت عوارض جاده طراحی شده‌اند.

چند نمونه از سیستم‌های الکترونیکی دریافت وجه که می‌توانند از اجرای ایزو  19299بهره‌مند شوند چیست؟

سیستم‌های جمع‌آوری الکترونیکی هزینه (Electronic fee collection) در سیستم‌های حمل‌ونقل و جاده‌ها، به منظور جمع‌آوری هزینه از رانندگان استفاده می‌شوند. این سیستم‌ها امکان جمع‌آوری هزینه از رانندگان بدون نیاز به توقف و پرداخت نقدی را فراهم کرده‌اند.

برخی از مثال‌های سیستم‌های جمع‌آوری الکترونیکی هزینه یا همان EFCها، که می‌توانند  استاندارد ایزو  19299را پیاده کنند عبارتند از:

• سیستم‌های جمع‌آوری الکترونیکی شهری
• سیستم‌های جمع‌آوری الکترونیکی حمل‌ونقل عمومی
• سیستم‌های جمع‌آوری الکترونیکی پارکینگ
• سیستم‌های قیمت‌گذاری جاده‌ها

با پیاده‌سازی ایزو  19299که به عنوان استاندارد پرداخت عوارض جاده هم شناخته می‌شود، سیستم‌هایEFC  می‌توانند امنیت خود را افزایش داده و جلوی سوءاستفاده از اطلاعات پرداخت را بگیرند. این امر می‌تواند باعث افزایش اعتماد کاربران و ترویج استفاده از روش‌های پرداخت الکترونیکی در حمل‌ونقل و صنایع دیگر شود.

اهمیت امنیت پرداخت عوارض جاده در ایزو 19299

در این استاندارد، به امنیت پرداخت عوارض جاده یا هزینه جاده‌ای، به عنوان یکی از جنبه‌های امنیتی سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه اشاره شده است. با توجه به اینکه در سیستم‌های جمع‌آوری الکترونیکی هزینه، انتقال و پردازش اطلاعات مالی حساسی صورت می‌گیرد، بنابراین پرداخت عوارض جاده باید سطح بالایی باید تضمین شود.

برای ایجاد امنیت پرداخت عوارض جاده، این استاندارد پیشنهاد می‌دهد که سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه باید اقدامات امنیتی زیر را اجرا کنند:

1. استفاده از روش‌های امن احراز هویت و اجازه دسترسی
2. استفاده از روش‌های رمزنگاری برای حفاظت از اطلاعات مالی در حین انتقال
3. پیاده سازی روش‌های ایمنی برای تأیید صحت تحویل و دریافت پرداخت
4. پیاده سازی روش‌های ایمنی برای مدیریت خطرات و ریسک‌های احتمالی
5. پیاده سازی روش‌های ایمنی برای مدیریت حریم خصوصی و محرمانگی اطلاعات مالی

هدف از این اقدامات در استاندارد پرداخت عوارض جاده، تضمین امنیت و حفاظت اطلاعات مالی مربوط به عوارض و جلوگیری از هرگونه سوء استفاده احتمالی از این اطلاعات است.

مزایای استاندارد پرداخت عوارض جاده چیست؟

استاندارد پرداخت عوارض جاده یک سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه در جاده‌ها است که به جای پرداخت نقدی، رانندگان می‌توانند هزینه را از طریق روش‌های پرداخت الکترونیکی مثل کارت بانکی، برداشت از حساب بانکی و غیره پرداخت کنند. برخلاف روش‌های قدیمی پرداخت، این سیستم دارای مزایای زیادی است، که در ادامه خواهید دید:

1. کاهش ترافیک: با اجرای سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه و استفاده از استاندارد پرداخت عوارض جاده، رانندگان می‌توانند بدون توقف و پرداخت نقدی، هزینه را پرداخت کنند و از ایجاد ترافیک در نقاط ترددی که به دلیل صف‌های خودرویی بوجود می‌آیند، جلوگیری کنند.
2. کاهش هزینه‌های اداری: با استفاده از سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه، هزینه‌های اداری مربوط به جمع‌آوری و پردازش پرداخت‌های نقدی کاهش می‌یابد.
3. افزایش امنیت: با استفاده از روش‌های پرداخت الکترونیکی، ریسک سرقت و سوءاستفاده از پول نقد کاهش می‌یابد و امنیت پرداخت عوارض جاده بیشتر می‌شود.
4. افزایش رضایت مشتریان: رانندگان با استفاده از روش‌های الکترونیکی پرداخت، دیگر نیازی به داشتن پول نقد و یا پرداخت در نقاط پرتردد ندارند و این موضوع باعث افزایش رضایت آنان می‌شود.
5. حفاظت از محیط زیست: با کاهش ترافیک در نقاط پرتردد به دلیل استفاده از سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه، آلودگی هوا کاهش می‌یابد و محیط زیست حفاظت می‌شود.

بنابراین استاندارد پرداخت عوارض جاده با توجه به مزایای آن، می‌تواند یک راه حل جامع و مؤثر برای افزایش امنیت تراکنش‌های جاده‌ای باشد.

هر سازمانی که به عنوان ارائه‌دهنده خدمات جاده مثل شرکت‌های خصوصی، سازمان‌های دولتی و شهرداری‌ها فعالیت می‌کنند، می‌توانند از این استاندارد برای پذیرش پرداخت‌های الکترونیکی در سامانه‌های خود استفاده کنند.

مفاهیم اصلی استاندارد پرداخت عوارض جاده چه هستند؟

استاندارد پرداخت عوارض جاده از مفاهیم اصلی زیر تشکیل شده است:

1. سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه: یک سیستم الکترونیکی است که به رانندگان اجازه می‌دهد تا هزینه پرداخت عوارض جاده را از طریق راه‌های الکترونیکی مثل کارت‌های بانکی، تلفن همراه و یا سیستم تشخیص خودرو انجام دهند.
2. سیستم تشخیص خودرو: یک سیستم الکترونیکی است که به منظور شناسایی خودروهای عبوری از جاده‌ها استفاده می‌شود و اطلاعاتی مثل شماره شاسی خودرو، نوع و مدل آن و زمان عبور خودرو را به سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه ارسال می‌کند.
3. مراکز کنترل: مراکز کنترل به عنوان مراکزی برای مدیریت و نظارت بر سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه و همچنین کنترل ترافیک و مانیتورینگ تردد خودروها بر روی جاده‌ها استفاده می‌شود.
4. پردازش تراکنش: پردازش تراکنش به معنی پردازش هزینه پرداختی توسط رانندگان است و شامل مراحلی مثل بررسی صحت تراکنش، تعیین مبلغ پرداختی و انتقال پول به حساب‌های مربوطه می‌شود.
5. استفاده از روش‌های پرداخت مختلف: سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه باید قابلیت پذیرش روش‌های پرداخت مختلفی مثل کارت‌های بانکی، تلفن همراه، سیستم تشخیص خودرو و … داشته باشد.
6. شفافیت: سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه باید اطلاعات شفافی در مورد هزینه‌های جمع‌آوری شده و هزینه‌هایی که به پروژه‌های مرتبط با جاده‌ها پرداخت می‌شود، فراهم کند.
7. حریم خصوصی: سیستم باید حریم خصوصی رانندگان را رعایت کرده و اطلاعات شخصی آنها را حفظ کند.

همچنین این سیستم‌ها باید انعطاف‌پذیری لازم را برای تطبیق با نیازهای مختلف جاده‌ها و شهرها داشته باشند و بتوانند امنیت پرداخت عوارض جاده را تأمین کنند.

چه کسانی می‌توانند از استاندارد پرداخت عوارض جاده استفاده کنند؟

استاندارد پرداخت عوارض جاده، یک استاندارد بین‌المللی است که برای استفاده در سامانه‌های پرداخت الکترونیکی جاده و جمع‌آوری هزینه‌های حمل و نقل تعریف شده است. بنابراین، هر سازمانی که به عنوان ارائه‌دهنده خدمات جاده مثل شرکت‌های خصوصی، سازمان‌های دولتی و شهرداری‌ها فعالیت می‌کنند، می‌توانند از این استاندارد برای پذیرش پرداخت‌های الکترونیکی در سامانه‌های خود استفاده کنند.

همچنین، شرکت‌هایی که به عنوان تأمین‌کننده تجهیزات پرداخت الکترونیکی جاده فعالیت می‌کنند، هم می‌توانند از این استاندارد برای طراحی و توسعه تجهیزات پرداخت الکترونیکی جاده استفاده کنند. سازمان‌هایی که قصد دارند در حوزه پرداخت‌های الکترونیکی جاده فعالیت کنند، باید ابتدا مطالعه و پیاده‌سازی استاندارد پرداخت عوارض جاده را برای اطمینان از امنیت و کارآیی سامانه‌های خود در پذیرش پرداخت‌های الکترونیکی، در نظر بگیرند.

استاندارد پرداخت عوارض جاده چه الزاماتی دارد؟

استاندارد پرداخت عوارض جاده برای پیاده‌سازی در جاده‌ها و شهرها، باید به الزامات زیر توجه کند:

1. امنیت: سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه باید از نظر امنیتی کاملاً مطمئن و محافظت‌شده باشد تا جلوی هرگونه نفوذ و سوءاستفاده از اطلاعات را بگیرد.
2. سرعت: سیستم باید قابلیت پردازش تراکنش‌ها را با سرعت بالا داشته باشد تا رانندگان بتوانند به سرعت هزینه را پرداخت کنند.
3. سهولت استفاده: سیستم باید برای رانندگان سهولت استفاده داشته باشد و باید به راحتی قابل دسترسی باشد.
4. سازگاری با تکنولوژی: سیستم باید با تکنولوژی‌های مختلف سازگاری داشته باشد و باید قابلیت ارتقاء و بهبود داشته باشد.
5. شفافیت: سیستم باید شفافیت کاملی در مورد هزینه‌های جمع‌آوری‌شده و همچنین هزینه‌هایی که به پروژه‌های مرتبط با جاده‌ها پرداخت می‌شود، داشته باشد.
6. حریم خصوصی: سیستم باید حریم خصوصی رانندگان را رعایت کرده و اطلاعات شخصی آنها را حفظ کند.
7. انعطاف‌پذیری: سیستم باید انعطاف‌پذیری لازم را برای تطبیق با نیازهای مختلف جاده‌ها و شهرها داشته باشد.

رعایت الزامات استاندارد پرداخت عوارض جاده می‌تواند در بهبود کیفیت زندگی شهروندان مؤثر باشد.

نقش استاندارد پرداخت عوارض جاده می‌تواند در کاهش ترافیک جاده‌ها

استفاده از استاندارد پرداخت عوارض جاده به طور مستقیم به کاهش ترافیک در جاده‌ها کمک نمی‌کند. این استاندارد بیشتر برای افزایش امنیت پرداخت عوارض جاده، ساده‌تر کردن فرآیند پرداخت و بهبود کارایی سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه طراحی شده است.

با این حال، استفاده از سیستم جمع‌آوری الکترونیکی هزینه به همراه پیاده‌سازی استاندارد پرداخت عوارض جاده می‌تواند به کاهش ترافیک در جاده‌ها کمک کند، اما به صورت مستقیم تأثیری بر روی کاهش ترافیک ندارد و باید با اجرای سیاست‌های جدی‌تر و جامعتر در زمینه مدیریت ترافیک همراه باشد.

نقش استفاده از استاندارد پرداخت عوارض جاده در کاهش تقلب در پرداخت‌های الکترونیکی

این استاندارد، شامل مجموعه‌ای از قوانین و مقرراتی است که برای پرداخت‌های الکترونیکی در سیستم‌های جمع‌آوری هزینه جاده باید رعایت شود. این قوانین و مقررات، شامل اصولی مثل تأیید هویت کاربران، رمزنگاری اطلاعات و ایجاد پروتکل‌های امنیتی می‌شوند.

با رعایت این استاندارد و پیاده‌سازی اصول آن، امکان تقلب در پرداخت‌های الکترونیکی کاهش می‌یابد. برای مثال، با تأیید هویت کاربران و استفاده از رمزنگاری اطلاعات، امکان دسترسی به اطلاعات حساب کاربری و انجام تقلب در پرداخت‌ها کاهش می‌یابد. همچنین، ایجاد پروتکل‌های امنیتی می‌تواند از حملات سایبری و دسترسی غیرمجاز به اطلاعات کاربران جلوگیری کند.

حرف آخر

استفاده از استاندارد پرداخت عوارض جاده به عنوان یک استاندارد بین‌المللی در حوزه پرداخت‌های الکترونیکی جاده، یکی از راه‌های بهبود امنیت، سرعت و کارآیی در پرداخت‌ عوارض است. یکی از مزایای استفاده از این استاندارد، قابلیت انعطاف‌پذیری در پذیرش پرداخت‌های الکترونیکی است. سامانه‌های پرداخت جاده با استفاده از این استاندارد، قادر به پذیرش پرداخت‌های الکترونیکی از طریق کارت‌های اعتباری، کارت‌های پیش‌پرداخت، کیف‌های الکترونیکی و پرداخت‌های اینترنتی هستند، بدون اینکه نیازی به تجهیزات پرداخت خاصی باشد. این مزیت، به سامانه‌های پرداخت جاده، انعطاف‌پذیری بیشتری در قبول پرداخت‌های الکترونیکی برای مشتریان و کاربران خود می‌دهد.

سوالات متداول

استاندارد پرداخت عوارض جاده چیست؟

استاندارد پرداخت عوارض جاده، یک استاندارد بین‌المللی است که برای استفاده در سامانه‌های پرداخت الکترونیکی جاده و جمع‌آوری عوارض مربوط به حمل و نقل تعریف شده است.

آیا استاندارد پرداخت عوارض جاده می‌تواند در کاهش ترافیک نیز موثر باشد؟

بله، استفاده از پرداخت عوارض جاده می‌تواند به کاهش ترافیک در مناطق شلوغ کمک کند، چون پرداخت‌های الکترونیکی به سرعت و با کمترین توقف انجام می‌شوند.

مزایای استفاده از استاندارد پرداخت عوارض جاده چیست؟

استاندارد پرداخت عوارض جاده باعث کاهش ترافیک، هزینه‌های اداری و آلودگی هوا می‌شود و بهبود امنیت، افزایش رضایت مشتریان و حفاظت از محیط زیست را به دنبال دارد.