محصولات ژاپنی به دلیل برخورداری از کارایی و کیفیت بالا، تقریباً در هر صنعتی شناخته‌شده و قابل‌اعتماد هستند. طی دهه‌های گذشته، این کشور تکنیک‌های مختلفی را در تولید ناب و مدیریت کیفیت توسعه داده و به کار گرفته است. روش‌هایی که سایر کشورهای جهان هم برای رشد اقتصادی خود، به دنبال اجرای آن‌ها بوده‌اند. خطا ناپذیری (Poka-Yoke) یکی از باارزش‌ترین و استانداردترین تکنیک‌های تصحیح اشتباه است که می‌تواند در هر صنعت تولیدی یا خدماتی اعمال شود.
مکانیسم خطا ناپذیری یکی از ابزارهای کنترل کیفیت و تولید ناب است که سازمان‌ها را ملزم به حذف ضایعات، بهبود کارایی و به کارگیری روش‌های ساده‌تر می‌کند. در ادامه با بررسی سیستم پوکایوکه، به شما خواهیم گفت خطا ناپذیری چیست و چه مزایایی دارد؟ با ما همراه باشید.
پوکایوکه چیست؟
پوکایوکه یک اصطلاح ژاپنی است که از ترکیب کلمه «Poka» به معنی «اشتباه» و «Yokeru» به معنی «پرهیزکردن» ساخته شده است و منظور از آن، خطا ناپذیری است. اولین‌بار «شیگئو شینگو» (Shigeo Shingo)، یکی از مهندسین شرکت تویوتا، در دهه 1960 از این کلمه برای جلوگیری از خطای انسانی در طراحی فرآیندهای صنعتی استفاده کرد. روشی که به سازمان‌ها در حذف عیوب یا خطاهای رخ‌داده در مراحل اولیه تولید محصول کمک می‌کند.
شیگئو شینگو این روش را زمانی ابداع کرد که متوجه شد خطاهای انسانی علت اصلی بسیاری از مشکلات یا نقایص هستند. اگرچه در ابتدا خطا ناپذیری تنها به افراد اشاره داشت، اما شیئگو آن را تغییر داد تا بر روی فرآیند تمرکز کند. این مفهوم درنهایت توسط او به عنوان بخشی از سیستم تولید تویوتا شناسانده شد.
خطا ناپذیری ابزاری است برای اطمینان از اینکه اپراتورها و تکنسین‌ها مراحل صحیح فرآیند را دنبال می‌کنند و کار به درستی انجام می‌شود. مهم‌تر از آن، این یک مکانیسم ایمن است که خطای انسانی را در منبع متوقف می‌کند یا فوراً اپراتور و تکنسین را از وقوع خطا مطلع می‌کند. در هر دو مورد، تأکید بر رسیدگی فوری به خطا و انجام اقدامات اصلاحی است.
اولین‌بار «شیگئو شینگو» (Shigeo Shingo)، یکی از مهندسین شرکت تویوتا، در دهه 1960 از این کلمه برای جلوگیری از خطای انسانی در طراحی فرآیندهای صنعتی استفاده کرد.
هدف خطا ناپذیری سازی در تولید ناب چیست؟
خطا ناپذیر سازی به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد تا یک رویکرد برای بهبود مستمر کیفیت، ایجاد کنند. خطا ناپذیری باعث تولید کالاهایی باکیفیت، بدون هزینه‌های قابل‌توجه و با قیمت کمتر در بازار می‌شود. بنابراین شرکت‌هایی که این سیستم را به درستی پیاده می‌کنند، از مزیت رقابتی قابل‌توجهی برخوردار می‌شوند. این اصل اساساً جنبه کاربردی جهانی مدیریت کیفیت جامع را در صنایع و بخش‌های مختلف، از مهندسی گرفته تا پزشکی و مالی، به وجود آورد.
سیستم پوکایوکه بسیار متنوع و هم‌افزاست و می‌تواند با سایر چارچوب‌های مدیریت کیفیت هم ترکیب شود. خطا ناپذیری شرکت‌ها را قادر می‌سازد تا به محصولات یا خدماتی بدون نقص یا همان تولید ناب دست پیدا کنند.
تولید ناب سازمان‌ها را قادر می‌سازد تا ضایعات را حذف کنند، فرآیندها را بهبود بخشند، ارزش محصول را افزایش دهند و مشکلات مشتری را حل کنند. شرکت‌هایی که پوکایوکه را دنبال می‌کنند، بیشتر آن را یک شکل‌دهنده رفتار می‌دانند که از عملکرد نادرست جلوگیری می‌کند.
مثال ساده سیستم پوکایوکه در خودروهای اتوماتیک دیده می‌شود. تا زمانی که اهرم انتخاب دنده در «پارک» نباشد، روشن‌‌کردن خودرو غیرممکن است. این امر امکان حرکت ناگهانی خودرو و درنتیجه اشتباه را از بین می‌برد.
سیستم پوکایوکه بسیار متنوع و هم‌افزاست و می‌تواند با سایر چارچوب‌های مدیریت کیفیت هم ترکیب شود. خطا ناپذیری شرکت‌ها را قادر می‌سازد تا به محصولات یا خدماتی بدون نقص یا همان تولید ناب دست پیدا کنند.
انواع پوکایوکه چیست؟
دو نوع پوکایوکه داریم. یک نوع آن از بروز خطا جلوگیری می‌کند، درحالی‌که نوع دیگر، خطا را پس از وقوع آن تشخیص می‌دهد. این ما را به دو دسته اصلی پوکایوکه هدایت می‌کند: نوع «پیشگیری» و «تشخیص».
نوع «پیشگیری»: در این نوع از سیستم خطا ناپذیری فرآیندی طراحی می‌شود که در آن نقص یا اشتباه غیرممکن باشد. این نوع بر روی غیرممکن ساختن اشتباه‌ها تمرکز دارد.
نوع «تشخیص»: این نوع سیستم خطا ناپذیری اجازه می‌دهد تا اشتباه رخ دهد اما ابزاری هم برای تشخیص، هشدار و اصلاح آن فراهم می‌کند. به این معنی که یک صدا یا رنگ به اپراتورها نشان می‌دهد که یک اشتباهی رخ داده است.
به‌طورکلی هدف اصلی خطا ناپذیری اطمینان از عدم وقوع اشتباه و یا عدم وجود نقص است.
استفاده از سیستم خطا ناپذیری، چه مزایایی دارد؟
با اجرای سیستم پوکایوکه می‌توان از مزایای زیر برخوردار شد:
- خطاهای رایجی را که بر عملیات تأثیر می‌گذارد، کاهش می‌دهد.
- به تولیدکنندگان در کاهش فرآیندهای پرهزینه و وقت‌گیر کمک می‌کند.
- کاهش خطاهای عملیاتی
- فرهنگ بهبود مستمر را در بین کارکنان به کار می‌گیرد.
- تولید محصولات باکیفیت و افزایش سطح رضایت مشتری
خطا ناپذیر سازی در شروع کار هزینه اولیه بیشتری به شما اضافه می‌کند و ممکن است زمان بیشتری هم بگیرد. بااین‌حال اگر برای کسب‌وکارتان چشم‌اندازی بزرگ متصور هستید، با اجرای این سیستم راحت‌تر به هدفتان می‌رسید. شما همچنین می‌توانید از گواهینامه ایزو برای به حداقل رساندن اشتباهات استفاده کنید.
چه مواقعی می‌توان از خطا ناپذیری استفاده کرد
خطاناپذیری را می‌توان در نقاط مختلف فرآیند تولید اعمال کرد. مثال‌هایی که در ادامه می‌بینید نشان می‌دهد که برای اجرای این سیستم، هیچ محدودیتی ندارید:
1. مراحل تولید اولیه: خطاهای مختلفی می‌تواند در مراحل اولیه تولید رخ دهد، برای مثال، ممکن است خطاهایی در تنظیم اولیه یا اندازه‌گیری وجود داشته باشد. وجود اشتباه در مراحل اولیه می‌تواند در کل فرآیند خطا ایجاد کند. خطا ناپذیری سازی مراحل اولیه تولید، بر روی نتیجه نهایی محصولْ تأثیر زیادی خواهد داشت.
2. طراحی محصول: شما می‌توانید خطا ناپذیری را هنگام طراحی محصول اعمال کنید تا مطمئن شوید محصول شما می‌تواند کاری را که برایش تعریف شده است، اجرا کند. سیستم پوکایوکه در هنگام طراحی با در نظر گرفتن ابعاد کیفیت، شرکت‌ها را به اتخاذ تاکتیک‌های سیاست مشخص برای جلوگیری از آسیب، ترغیب می‌کند.
3. انتقال مسئولیت‌ها: شرکت‌ها ممکن است نقاط انتقال مختلفی داشته باشند، نقاطی که در آنجا انتقال مسئولیت رخ می‌دهد. برای مثال وقتی مدیر شرکت، یک مسئولیت را به کارمندانش واگذار می‌کند با خطا ناپذیری می‌تواند از بروز خطاهای ارتباطی جلوگیری کند.
خطا ناپذیری یا پوکایوکه، خطاهای رایجی را که بر عملیات تأثیر می‌گذارد کاهش می‌دهد، به تولیدکنندگان در کاهش فرآیندهای پرهزینه کمک می‌کند و تولید محصولات باکیفیت و افزایش سطح رضایت مشتری را سبب می‌شود.
مراحل اجرای خطا ناپذیری چیست؟
برای پیاده‌سازی این روش ژاپنی جلوگیری از خطا، 6 مرحله زیر را دنبال کنید:
1. یک نمودار مرحله به مرحله از فرآیند ایجاد کنید
اولین قدم در اجرای خطا ناپذیر سازی، تجسم پروژه خود با استفاده از نمودار است که روند عملیات را نشان می‌دهد. اطمینان حاصل کنید که نمودار کل دامنه عملیات شما را پوشش می‌دهد. تجزیه‌وتحلیل مفصلی را برای در نظر گرفتن هر عمل، از جمله کارکردهای اساسی و تدارکات انجام دهید. نمودار دامنه می‌تواند در صنایع تولیدی و محصولات مصرفی مفید باشد.
2. فرآیند را بررسی کنید تا خطاهای احتمالی را بررسی کنید
فرآیند را برای شناسایی مناطقی که ممکن است اشخاص را گیج کنند یا مستعد خطا باشند، تجزیه‌وتحلیل کنید. نوشتن تمام وظایف درگیر در فعالیت به شما در این کار کمک می‌کند. در اینجا روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید:
- تجزیه‌وتحلیل معکوس: به راحتی می‌توانید از خود سؤالاتی بپرسید که می‌تواند شما را به یافتن مناطقی که ممکن است باعث ایجاد نقص شود، سوق دهد.
- آزمایش کنترل‌شده: یک محیط آزمایش می‌تواند به شما در تجزیه‌وتحلیل خطاهای انسانی کمک کند. برای شناسایی خطاهای احتمالی، می‌توانید اقدامات هر فرد را رصد کرده و مهارت‌های آن‌ها را ارزیابی کنید، به جزئیات توجه کنید.
- روش تماس: روش تماس می‌تواند برای شناسایی نقایص بالقوه محصول ایده‌آل باشد. این می‌تواند ویژگی‌های فیزیکی یک محصول مثل اندازه ، شکل و رنگ را برای ارزیابی نقص آزمایش کند.
همچنین ابزارهای مختلفی مثل 5Whys وجود دارند که افراد می‌توانند از آن‌ها برای یافتن علت اصلی ایجاد مشکل‌های رخ داده در فرآیند استفاده کنند.
3. از خطاهای احتمالی جلوگیری کنید
پس از شناسایی خطاهای احتمالی، می‌توانید اقدامات مختلفی را برای جلوگیری از آن‌ها تنظیم کنید. آن‌ها می‌توانند اقدامات کلی یا اقداماتی خاص برای تجارت شما باشند. مثلاً یک تولیدکننده می‌تواند خطا ناپذیریی را، از طریق برنامه‌ریزی منظم برای تعمیر و نگهداری دستگاه‌ها برای جلوگیری از نقص، ممکن کند. سایر روش‌های پیشگیری شامل تنظیم اقدامات ایمنی، تجدیدنظر در استفاده از یک سیستم فناوری ضعیف یا انجام انواع بازرسی‌های فرایند است.
4. روش‌های به حداقل رساندن اثرات خطاهای احتمالی را مشخص کنید
خطاها حتی اگر اقداماتی را برای جلوگیری از آن‌ها انجام دهید، هنوز هم می‌توانند رخ دهند. شناسایی اقداماتی که می‌تواند به شما در کنترل تأثیر خطاهای احتمالی کمک کند، مهم است. برای مثال، در صورت ایجاد خطای ایمنی می‌توانید یک پروتکل اضطراری یا پروتکل کمک‌های اولیه تهیه کنید.
5. در هنگام بروز خطا اقداماتی را برای مطلع‌شدن، طراحی کنید
طراحی اقداماتی برای اطلاع‌رسانی خطاهای رخ‌داده، به اجرای فعالیت‌های بعدی سازمان کمک می‌کند. شما می‌توانید کارکردهای نظارتی را با استفاده از دو نوع سیگنال هشدار یا کنترل ایجاد کنید تا هر زمان که اتفاقی افتاد، سریع مطلع شوید.
سیگنال‌های هشداردهنده می‌توانند شامل زنگ، چراغ یا صدا باشند. سیگنال‌های کنترلی هم آن‌هایی هستند که تا زمان اصلاح خطا، مانع ادامه کار می‌شوند. آن‌ها همچنین می‌توانند از خطاها از شروع روند کار تا زمانی که تمام شرایط لازم را برآورده نکرده باشید، جلوگیری کنند.
6. تمام راه‌حل‌های خود را آزمایش کنید
بررسی مجدد عملیات و ارزیابی موفقیت سیستم خطا ناپذیری یک گام حیاتی در اجرای آن است. از آنجاکه شما برای خطا ناپذیر سازی راه‌حل‌هایی را برای جلوگیری، کنترل و اطلاع‌رسانی ایجاد کرده‌اید، باید کارا بودن آن‌ها را هم آزمایش کنید.
نتیجه‌گیری
امروزه باتوجه به موفقیت زیاد صنعت ژاپن، روش خطا ناپذیر سازی در بین شرکت‌های تولیدی مختلف جهان محبوبیت پیدا کرده است. این سیستم یکی از مهم‌ترین ابزارهای تولید ناب است و همه سازمان‌ها می‌توانند از آن استفاده کنند.
ما در زندگی روزمره هم می‌توانیم مثال‌های زیادی از خطا ناپذیری ببینیم، برای مثال، درهای آسانسور دارای سنسورهایی هستند که وقتی شیء بین آن‌ها قرار می‌گیرد، بسته نمی‌شوند. مثال دیگر جلوگیری از خطا، برش مورب لبه سیم‌کارت است که جهت صحیح قرارگیری آن را نشان می‌دهد.
سؤالات متداول :
پوکایوکه یا خطا ناپذیر سازی یک مکانیسم برای جلوگیری از خطا در فرایندهاست. این سیستم خطا را در منبع متوقف می‌کند یا فوراً اپراتور و تکنسین را از وقوع یک خطا مطلع می‌کند.
اولین‌بار «شیگئو شینگو» (Shigeo Shingo)، یکی از مهندسین شرکت تویوتا، در دهه 1960 پوکایوکه را برای جلوگیری از خطای انسانی در طراحی فرآیندهای صنعتی استفاده کرد.
خطا ناپذیری یا پوکایوکه، خطاهای رایجی را که بر عملیات تأثیر می‌گذارد کاهش می‌دهد، به تولیدکنندگان در کاهش فرآیندهای پرهزینه کمک می‌کند و تولید محصولات باکیفیت و افزایش سطح رضایت مشتری را سبب می‌شود.
بدون دیدگاه، دیدگاه خود را در زیر اضافه کنید!