ممیزی داخلی یک ارزیابی کامل از عملکرد درونی یک شرکت است که توسط افراد واجد شرایط برای ممیزی انجام می‌شود. ممیزی داخلی به تضمین انطباق با قوانین مختلف قابل اجرا در یک سازمان کمک می‌کند. ممیزی داخلی فرآیندی است که می‌تواند به شما کمک کند تا کسب‌وکار خود را پاسخگو نگه‌ دارید. مؤثرترین روش اجرایی ممیزی داخلی استفاده از دستورالعمل استاندارد ISO 9001 است چراکه ممیزی داخلی بخشی لازم‌الاجرا در این استاندارد است.

در این مقاله با ارائه نکاتی در مورد روش اجرایی ممیزی داخلی مؤثر، به شما خواهیم گفت که ممیزی داخلی چیست، چه کسی این نقش را انجام می‌دهد و روش اجرای آن چگونه است.

ممیزی داخلی چیست؟

در دنیای تجارت، ممیزی داخلی یک فعالیت تضمینی و مشاوره مستقل و عینی است که برای بهبود عملیات سازمان و رسیدن به ارزش‌افزوده طراحی ‌شده است. این کار به سازمان کمک می‌کند تا با ارائه یک رویکرد منظم برای ارزیابی و بهبود اثربخشی فرآیندهای مدیریت ریسک، کنترل و حاکمیت، به اهداف خود دست یابد. به ‌عبارت ‌دیگر، این ابزار جادویی است که به ایجاد اعتماد ذی‌نفعان در سازمان کمک می‌کند.

روش اجرایی ممیزی داخلی مؤثر به طور گسترده‌ای برای کمک به سازمان در دستیابی به اهداف استراتژیک، مدیریت مؤثر ریسک‌ها و عملکرد کارآمد شناخته ‌شده است. ممیزی‌ها توسط حسابرسان مستقل انجام می‌شود که یافته‌های خود را به هیئت‌مدیره یا کمیته ممیزی سازمان گزارش می‌دهند.

ممیزی داخلی منظم بخشی از ارزیابی عملکرد برای تمام استانداردهای سیستم مدیریت استاندارد سازمان بین‌المللی (ایزو) است.

کارممیزی داخلی چیست؟

روش اجرایی ممیزی داخلی شما مهم است چون بر خیلی از جنبه‌های کسب‌وکار شما تأثیر می‌گذارد. دلایل اجرای ممیزی داخلی را می‌توان موارد زیر دانست:

1. هدف ممیزی داخلی بررسی اثربخشی و استانداردهای عملیاتی تدوین‌‌شده توسط یک سازمان است. یک سازمان ممکن است مجموعه‌ای از قوانین برای عملیات داشته باشد، مثل ثبت سفارش، پذیرش تحویل و پرداخت. ممیزی داخلی همچنین به دانستن اینکه آیا کارکنان از استانداردهای عملیاتی داخلی پیروی می‌کنند یا خیر کمک می‌کند.

2. ممیزی داخلی به شناسایی مشکلات یا ناکارآمدی‌ها و انجام اقدامات اصلاحی لازم کمک می‌کند. ممیزی داخلی می‌تواند هرگونه تقلب توسط کارکنان، مثل اختلاس وجوه را شناسایی کند. ممیزی همچنین می‌تواند تشخیص دهد که آیا جایی به صورت عمدی  بیش‌ازحد هزینه شده است یا خیر، آیا فروشنده خاصی نسبت به سایر تأمین‌کنندگان کم‌هزینه در اولویت قرار دارد یا خیر.

3. ممکن است نیاز به شناسایی چرخش کارکنان بین نقش‌ها و وظایف مختلف وجود داشته باشد. ممیزی داخلی می‌تواند هرگونه تهدید بالقوه یا زیان مالی را بررسی کند. همچنین روش اجرایی ممیزی داخلی شناسایی و تصحیح نقص در روش‌های قبل از حسابرسی قانونی را امکان‌پذیر می‌کند. ممیزی داخلی می‌تواند به صورت سالانه یا ماهانه یا فصلی انجام شود و انتخاب آن کاملاً به نیاز سازمان بستگی دارد.

در دنیای تجارت، ممیزی داخلی یک فعالیت تضمینی و مشاوره مستقل و عینی است که برای بهبود عملیات سازمان و رسیدن به ارزش‌افزوده طراحی‌شده است. این به سازمان کمک می‌کند تا با ارائه یک رویکرد منظم برای ارزیابی و بهبود اثربخشی فرآیندهای مدیریت ریسک، کنترل و حاکمیت، به اهداف خود دست یابد.

اهمیت استراتژیک ممیزی داخلی در سازمان‌های امروزی

مهم‌ترین دلایل روش اجرایی ممیزی داخلی عبارتند از:

1. بهبود فرآیندها و کنترل‌های تجاری

یک عملکرد ممیزی داخلی مؤثر می‌تواند ابزار قدرتمندی برای موفقیت سازمانی باشد. ممیزی داخلی کمک می‌کند تا اطمینان حاصل شود که فرآیندها و کنترل‌های سازمانی مؤثر و کارآمد هستند.

2. خطرات را شناسایی و کاهش دهید

ممیزی داخلی با اتخاذ رویکردی منظم برای شناسایی و رسیدگی به ریسک‌ها، می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا از این منحنی جلوتر بمانند و از مشکلات قبل از بروز آن‌ها جلوگیری کنند.

3. افزایش سودآوری

علاوه بر این، ممیزی داخلی می‌تواند فرصت‌هایی را برای بهبود فرآیند و صرفه‌جویی در هزینه‌ها آشکار کند که منجر به مزایای بلندمدت برای سازمان و ایجاد اعتماد ذی‌نفعان می‌شود. روش اجرایی ممیزی داخلی هنگامی‌که به درستی انجام شود، باعث می‌شود که:

• در درازمدت در زمان و هزینه خود صرفه‌جویی کنید.
• به بهبود مستمر متعهد شوید تا از مزایای یک تجارت انعطاف‌پذیرتر و پایدارتر بهره ببرید.

در ادامه بررسی خواهیم کرد چه کسی وظیفه اجرای روش ممیزی داخلی را بر عهده دارد.

ممیزی داخلی یک ارزیابی کامل از عملکرد درونی یک شرکت است که توسط افراد واجد شرایط برای ممیزی انجام می‌شود. ممیزی داخلی به تضمین انطباق با قوانین مختلف قابل‌اجرا در یک سازمان کمک می‌کند. ممیزی داخلی فرآیندی است که می‌تواند به شما کمک کند تا کسب‌وکار خود را پاسخگو نگه‌ دارید.

چه کسی ممیزی داخلی را انجام می‌دهد؟

ممیزی‌های داخلی معمولاً توسط یک یا چند نفر از کارکنان یک کسب‌وکار انجام می‌شود. اما اغلب این ممیز است که به ممیزی داخلی رسیدگی می‌کند. کسب‌وکارها ممکن است کارکنان دیگری را هم که آموزش لازم در زمینه ممیزی داخلی دیده‌اند را هم برای انجام این کار انتخاب کنند. کسب‌وکارهایی که منابع کافی برای مدیریت روش اجرایی ممیزی داخلی ندارند، ممکن است ممیزی خود را به یک سرویس شخص ثالث برون‌سپاری کنند.

روش اجرایی ممیزی داخلی

پیروی از یک فرآیند منسجم به ممیزی داخلی کمک می‌کند تا به خوبی اجرا شود. کسب‌وکارها این فرآیند را در فواصل زمانی منظم تکرار می‌کنند تا فرآیندهای داخلی را در طول زمان بررسی کنند. در ادامه مراحل متداول اجرای ممیزی داخلی را خواهید دید:

1. اهداف و محدوده ممیزی داخلی را شناسایی کنید

فرآیندهایی را که می‌خواهید حسابرسی و اهداف ممیزی داخلی خود را شناسایی کنید. برای این کار ماهیت هر فرآیند و خطرات بالقوه‌ای که برای کسب‌وکار و مشتریانش ایجاد می‌کند را در نظر بگیرید. بهتر است فرآیندهایی را انتخاب کنید که ریسک بالایی دارند یا می‌توانند به رشد کسب‌وکار کمک کنند.

برای مثال، ممکن است روش اجرایی ممیزی داخلی خود را برای بررسی فرایندهای فرآیندهای مالی پیاده کنید تا مطمئن شوید که کسب‌وکارتان پول را در مکان‌های مناسب خرج می‌کند. درک اینکه کدام فرآیندها با حسابرسی داخلی مرتبط هستند و چرا آن‌ها را حسابرسی می‌کنید، به ممیزی داخلی شما بهترین شانس را برای سود رساندن به کسب‌وکار می‌دهد.

2. یک برنامه ممیزی داخلی ایجاد کنید

انجام ممیزی داخلی منظم به کسب‌وکار کمک می‌کند تا بر پیشرفت خود در طول زمان نظارت داشته باشد. زمان‌بندی ممیزی‌های داخلی می‌تواند به شما کمک کند تا اطمینان حاصل کنید که فرآیند در فواصل زمانی ثابت تکرار می‌شود و خطر برخورد با سایر فرآیندهای تجاری را به حداقل می‌رساند.

انتشار برنامه ممیزی داخلی از قبل به سایرین در شرکت اطلاع می‌دهد که زمان ممیزی نزدیک است. بنابراین دپارتمان‌ها می‌توانند سوابق و اسناد مربوطه را از قبل آماده کنند.

کارکنان همچنین می‌توانند زمانی را برای وظایف ممیزی داخلی برنامه‌ریزی کنند. کسب‌وکارها می‌توانند ممیزی را هر هفته، هر ماه، هر شش ماه یا هرسال انجام دهند یا بازه زمانی دیگری را انتخاب کند. انتخاب دوره‌های اجرای ممیزی به نوع و اندازه کسب‌وکار بستگی دارد.

به پیچیدگی فرآیندهای خود، خطر ناهماهنگی و در دسترس بودن منابع حسابرسی فکر کنید تا به شما در برنامه‌ریزی یک‌ زمان‌بندی مناسب کمک کند.

کسب‌وکارهایی با فرآیندهای پیچیده که ریسک بالایی دارند، معمولاً ممیزی داخلی را بیشتر از کسب‌وکارهایی با فرآیندهای ساده و کم ریسک انجام می‌دهند. شرکت‌هایی که منابع کافی دارند ممکن است بیشتر از مشاغلی که منابع کمتری دارند حسابرسی کنند.

3. ممیزی داخلی را برنامه‌ریزی کنید

قبل از هر ممیزی داخلی برای برنامه‌ریزی فرآیند وقت بگذارید. برنامه‌ریزی دقیق کمک می‌کند تا اطمینان حاصل شود که ممیزی داخلی به خوبی اجرا می‌شود. مدت زمان برنامه‌ریزی به پیچیدگی و اندازه روش اجرایی ممیزی داخلی شما بستگی دارد. بهتر است برای تخصیص زمان بیشتری برای حسابرسی فرآیندهای پیچیده‌تر و پرخطر برنامه‌ریزی کنید. ممکن است بخواهید یک چک‌لیست ممیزی ایجاد کنید. تیک‌زدن هر کار در حین پیشروی، به اطمینان از اینکه روش اجرایی ممیزی داخلی شما کامل انجام می‌شود، کمک می‌کند. برای برنامه ریزی روش اجرایی ممیزی داخلی موارد زیر را انجام دهید:

• فرآیندها و خط‌مشی‌هایی را که ممیزی می‌کنید مرور کنید تا آن‌ها را درک کنید.
• تحقیقات بیشتری انجام دهید یا از کارمندان مربوطه بخواهید تا هر چیزی را که برای شما نامشخص است روشن کنند.
• شواهد مربوطه را مشخص کنید تا بتوانید از زمان حسابرسی خود به نحو احسن استفاده کنید.
• برنامه ممیزی خود را به بخش‌های مورد ممیزی ارسال کنید تا بتوانند با دامنه، اهداف، معیارها و مدارک موردنیاز حسابرسی آشنا شوند.

درنهایت از مدیر بخش بپرسید که آیا حوزه‌های دیگری وجود دارد که می‌خواهند در ممیزی لحاظ شود یا خیر.

4. ممیزی داخلی را انجام دهید

ممیزی داخلی را با استفاده از روش دلخواه خود یا ترکیبی از تکنیک‌های ممیزی انجام دهید. شواهد را با ذهن باز مرور کنید تا مطمئن شوید که ممیزی شما منصفانه و بی‌طرفانه خواهد بود. در ادامه چند تکنیک رایج ممیزی داخلی را خواهید دید:

• اسناد را بررسی کنید تا مطمئن شوید که رویه‌های تجاری را رعایت می‌کنند.
• با کارمندان مربوطه در مورد فرآیندهایشان مصاحبه کنید.
• کارکنان را مشاهده کنید و مطابقت آن‌ها با فرآیندها را ارزیابی کنید.

به روش اجرایی ممیزی داخلی خود متعهد بمانید.

5. یافته‌های خود را ثبت کنید

یافته‌های خود را ثبت کنید تا بتوانید نتایج را تجزیه‌وتحلیل کنید. سوابق شما ممکن است شامل داده‌های مشخص، مشاهدات و یادداشت‌هایی باشد که در طول فرآیند ممیزی گرفته‌ شده است. یافته‌های خود را خلاصه کنید تا نمایندگان بخش‌های ممیزی شده بتوانند در یک نگاه آنچه را که پیدا کرده‌اید، ببینند. سوابق خود را به نمایندگان دپارتمان‌های ممیزی شده تحویل دهید و اجازه دهید قبل از نوشتن گزارش نهایی خود سؤالاتی را مطرح کنند.

6. یافته‌های خود را گزارش دهید

گزارشی بنویسید که یافته‌های روش اجرایی ممیزی داخلی شما و آنچه از آن‌ها آموخته‌اید را نشان دهد. شکاف‌ها را در انطباق شناسایی کنید و همچنین زمینه‌هایی که کسب‌وکار در آن‌ها خوب است را مشخص کنید. شما می‌توانید یک برنامه اقدام اصلاحی که بهبود فرآیند و کنترل‌های داخلی را پیشنهاد می‌کند و می‌تواند شکاف‌های انطباق را کاهش دهد، اضافه کنید. از زبان ساده‌ای استفاده کنید که برای افراد شاغل در کسب‌وکار و سایر ذی‌نفعان قابل درک باشد.

به محض تکمیل فرآیند ممیزی داخلی، گزارش‌های خود را ارسال کنید. از مدیران بخش و کسب‌وکار بخواهید گزارش شما را بررسی و تأیید کنند. گزارش‌های تأییدشده به شواهدی از روش اجرایی ممیزی داخلی تبدیل می‌شوند.

نکاتی برای ممیزی داخلی مؤثر

پیروی از بهترین شیوه‌ها کمک می‌کند تا ممیزی داخلی به فرآیندی مؤثر تبدیل شود که کسب‌وکارها می‌توانند از آن بیاموزند و پیشرفت کنند. در ادامه چند نکته وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند روش اجرایی ممیزی داخلی خود را مؤثرتر کنید:

آموزش ممیزی داخلی رسمی را بگذرانید

روش اجرایی ممیزی داخلی یک فرآیند پیچیده است. بسیاری از افراد از آموزش رسمی ممیزی داخلی بهره‌مند می‌شوند که به آن‌ها بیشتر در مورد این فرآیند و بهترین شیوه‌ها آموزش می‌دهد. دوره‌های آموزشی تازه‌سازی می‌تواند به حسابرسان داخلی باتجربه کمک کند تا تغییرات نظارتی جدید و حوزه‌های خطر را درک کنند. موسسه‌های آموزشی مختلفی وجود دارد که دوره آموزشی ممیزی داخلی را برگزار می‌کنند.

برنامه ممیزی را به صورت دوره‌ای بازبینی کنید

بسیاری از کسب‌وکارها برنامه ممیزی داخلی خود را تنظیم و آن را در طول عمر کسب‌وکار حفظ می‌کنند. بااین‌حال، بهتر است برنامه را به صورت دوره‌ای بازبینی کنید تا ریسک‌های جدید، فرآیندهای تجاری و منابع موجود را در نظر بگیرید. شما ممکن است هرچند سال یک‌بار یا هر زمان که کسب‌وکار دستخوش تغییرات اساسی می‌شود، روش اجرایی ممیزی داخلی خود را بازبینی کنید.

حسابرسان بی‌طرف را انتخاب کنید

صرف‌نظر از روش اجرایی ممیزی داخلی، برای اینکه ممیزی‌های داخلی تا حد امکان منصفانه و متعادل باقی بمانند، حسابرسان را از بخشی که حسابرسی می‌کنید، انتخاب نکنید. برای مثال، اگر در حال ممیزی بخش مالی هستید، بهتر است یک حسابرس داخلی از بخش بازاریابی انتخاب کنید. آموزش حسابرسان داخلی از بخش‌های مختلف به شما این امکان را می‌دهد که چندین کارمند مناسب برای ممیزی داشته باشید.

همکاری با بخش‌های ممیزی شده

معمولاً موفق‌ترین روش اجرایی ممیزی‌ داخلی، تلاشی است که کل سازمان از آن حمایت می‌کند، نه فرآیندی که بر یک بخش تحمیل‌ شده است. به دپارتمان‌های حسابرسی‌شده در مورد زمان برنامه‌ریزی ممیزی آن‌ها یادآوری کنید تا بتوانند از قبل خود را آماده کنند. در شروع فرآیند ممیزی با کارمندانی از همه حوزه‌های عملکردی ملاقات کنید و به نگرانی‌های آن‌ها در مورد نحوه اداره بخش خود گوش دهید. در طول فرآیند ممیزی شفاف باشید و به سؤالات کارکنان پاسخ دهید. قبل از توزیع گزارش نهایی، فرآیند ممیزی را با یک جلسه بررسی به پایان برسانید.

به آینده نگاه کنید

با اینکه ممیزی‌های داخلی آنچه درگذشته اتفاق افتاده را ثبت می‌کنند، اما می‌توانند به بهبود کسب‌وکار هم کمک می‌کنند. بهتر است روش اجرایی ممیزی داخلی شما بر آینده و فرصت‌های یادگیری در کسب‌وکار، تمرکز داشته باشد.

نتایج روش اجرایی ممیزی داخلی خود را پیگیری کنید

اگر روش اجرایی ممیزی داخلی شما موفق باشد، باعث بهبود کسب‌وکار شما در طول زمان می‌شود. این کار باعث بستن شکاف‌های عملکردی و همسو کردن فرآیندها با سیاست‌های سازمانی شما می‌شود. معمولاً از توصیه‌های ممیزی برای تدوین برنامه‌های اقدام اصلاحی و بهبود پروتکل‌های تجاری استفاده می‌شود. بنابراین با ردیابی نتایج کسب‌وکار در طول زمان، می‌توانید بفهمید که آیا فرآیندهای ممیزی داخلی مؤثر هستند یا خیر.

آیا چیزی به نام ممیزی خارجی داریم؟

ممیزی خارجی (External Audit) به معنی ارزیابی و بازرسی فرآیندهای کسب و کار یک شرکت توسط یک سازمان بازرسی خارجی است. این نوع بازرسی معمولا توسط شرکت‌هایی انجام می‌شود که دارای تخصص و تجربه در زمینه بازرسی و ارزیابی فرآیندهای کسب و کار هستند و از ساختارهای بین‌المللی مانند استانداردهای ISO و IFS پیروی می‌کنند.

استفاده از ممیزی خارجی برای شرکت‌ها می‌تواند به آن‌ها در بهبود کیفیت و ایمنی محصولات و خدمات خود کمک کند و اعتماد مشتریان به شرکت را افزایش دهد. همچنین، این نوع بازرسی می‌تواند به شرکت‌ها در فرآیند استانداردسازی، بهبود عملکرد و کاهش هزینه‌های ناشی از خطا و عدم تطابق با استانداردهای بین‌المللی کمک کند.

ممیزی خارجی به چه شکل انجام می‌شود؟

ممیزی خارجی (External Audit) به طور کلی به دو شکل بازرسی و ارزیابی انجام می‌شود:

1. بازرسی ناگهانی (Surprise Audit): در این نوع بازرسی، بازرس یک شرکت بدون اطلاع قبلی و به صورت ناگهانی به محل شرکت مراجعه می‌کند و فعالیت‌ها و فرآیندهای کسب و کار را ارزیابی می‌کند. این نوع بازرسی، معمولا برای بررسی شرایط اضطراری و وضعیت‌های خاص صورت می‌گیرد.

2. بازرسی برنامه‌ریزی شده (Planned Audit): در این نوع بازرسی، بازرس یک شرکت با اطلاع قبلی به محل شرکت مراجعه می‌کند و فرآیندها، سیستم‌ها و مدارک مرتبط با شرکت را بررسی و ارزیابی می‌کند. این نوع بازرسی، معمولا برای ارزیابی سیستم‌های مدیریت کیفیت و ایمنی محصولات و خدمات یک شرکت صورت می‌گیرد.

در هر دو نوع بازرسی، بازرس به صورت کاملا مستقل عمل می‌کند و بعد از اتمام بازرسی، گزارشی از نتایج بازرسی و نقاط ضعف و قوت شرکت را تهیه و ارائه می‌دهد. در صورت وجود نقاط ضعف و عدم تطابق با استانداردهای بین‌المللی، بازرس اقدام به توصیه‌های لازم برای بهبود شرایط و رفع نواقص می‌کند.

ممیزی داخلی و ممیزی خارجی چه تفاوت های مهمی با هم دارند؟

ممیزی داخلی (Internal Audit) و ممیزی خارجی (External Audit) دو نوع متفاوت از بازرسی و ارزیابی فرآیندها و سیستم‌های مدیریتی یک شرکت هستند. تفاوت‌های مهم بین این دو نوع بازرسی عبارتند از:

• مبدا بازرسی: ممیزی داخلی توسط یک گروه داخلی از کارکنان شرکت انجام می‌شود، در حالی که ممیزی خارجی توسط یک سازمان بازرسی خارجی انجام می‌شود.
• هدف بازرسی: هدف ممیزی داخلی بهبود فرآیندها و سیستم‌های مدیریتی شرکت است، در حالی که هدف ممیزی خارجی، اعتباربخشی و تأیید مدیریت کیفیت و ایمنی محصولات و خدمات شرکت است.
• دوره بازرسی: ممیزی داخلی به طور معمول به صورت دوره‌ای و با برنامه‌ریزی قبلی صورت می‌گیرد، در حالی که ممیزی خارجی معمولا به صورت ناگهانی و برای ارزیابی سیستم‌های مدیریتی یک شرکت صورت می‌گیرد.
• نحوه انجام بازرسی: ممیزی داخلی توسط کارکنان داخلی شرکت با اطلاعات و دانش کامل از فرآیندهای شرکت انجام می‌شود، در حالی که ممیزی خارجی توسط یک سازمان بازرسی خارجی با دانش کامل از استانداردهای بین‌المللی و روش‌های بازرسی انجام می‌شود.
• پوشش بازرسی: ممیزی داخلی به صورت محدودتر و فقط برای بخش‌های خاصی از شرکت انجام می‌شود، در حالی که ممیزی خارجی به صورت جامع و برای تمام فرآیندها و سیستم‌های مدیریتی شرکت انجام می‌شود.

به طور کلی، ممیزی داخلی و ممیزی خارجی هر دو به شرکت‌ها در بهبود کیفیت و ایمنی محصولات و خدمات کمک می‌کنند، اما با توجه به تفاوت‌هایی که بین این دو نوع بازرسی وجود دارد، شرکت‌ها باید برای انتخاب نوع مناسب بازرسی، ابتدا نیازهای خود را بررسی کرده و سپس تصمیم‌گیری کنند.

نتیجه‌گیری

ممیزی داخلی می‌تواند اطمینان حاصل کند که یک سازمان می‌تواند مطابقت به موقع با قوانین و مقررات را تضمین کند. ممیزی درجه‌ای از ایمنی را فراهم می‌کند و به مدیریت ریسک ناشی از تقلب، سوءاستفاده از قدرت یا هر سناریو دیگری کمک می‌کند. روش اجرایی ممیزی داخلی، ارزیابی عینی فرآیندها و حساب‌ها را به مدیریت ارائه می‌دهد. مدیریت می‌تواند عملکرد عملیاتی و مالی خود را با استفاده از خدمات ممیزی داخلی بهبود بخشد.

---

سؤالات کلیدی :

طرح صدور گواهینامه سیستم‌های مدیریت ایمنی غذا (Food Safety Management Systems Certification Scheme) یا همان FSSC 22000 چارچوبی را برای مدیریت موفقیت‌آمیز به‌منظور الزام به اجرای تعهدات ایمنی و کیفیت مواد غذایی، فراهم می‌کند. در ادامه درباره این استاندارد توضیح خواهیم داد و شما را با مهم‌ترین اجزای آن آشنا خواهیم کرد و در نهایت از نسبت آن با ایزو 22000 خواهیم گفت تا با شناخت کامل، اقدام به دانلود استاندارد FSSC 22000 کنید. 

استاندارد FSSC 22000 چیست؟

گواهینامه سیستم ایمنی مواد غذایی 22000 (FSSC 22000) یک گواهینامه بین‌المللی قدرتمند مبتنی بر ISO است. از آنجا که پرداخت به کل زنجیره تأمین، در یک گواهی واحد گنجانده شده است، FSSC 22000 به جامع‌ترین و در دسترس‌ترین سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی موجود تبدیل شده است.

گواهینامه FSSC 22000 تأیید می‌کند که یک سیستم جامع و عملیاتی مدیریت ایمنی غذا (FSMS) برای برآوردن نیازهای تنظیم‌کننده‌ها، مشتریان صنایع غذایی و مصرف‌کنندگان پدید آمده است. ابتکار جهانی ایمنی غذا (GFSI) طرح  FSSC 22000 را که توسط انجمن غذا و نوشیدنی اروپا (CIAA) و انجمن تولید مواد غذایی آمریکا (GMA) حمایت می‌شود، به رسمیت می‌شناسد.

سایر برنامه‌های GFSI، مانند IFS،BRC  و SQF، استانداردهای صدور گواهینامه محصول هستند، در حالی که FSSC 22000 یک طرح صدور گواهینامه سیستم مدیریت است، به این معنی که تفاوت قابل‌توجهی در رویکرد حسابرسی وجود دارد – اساساً، FSSC 22000 چارچوبی را برای سازمان‌ها فراهم می‌کند تا فرآیندها را به هر طریقی که برای برآورده‌ساختن الزامات مناسب می‌بینند، اجرا کنند.

بنیاد اعتباربخشی ایمنی مواد غذایی، سیستم FSSC 22000 را ایجاد کرد که یک گواهینامه در سطح شرکت است. این استاندارد از سازمان‌ها در حصول اطمینان از ایمن‌بودن غذا و نوشیدنی‌ها برای مصرف، حمایت می‌کند. همچنین اسناد FSSC 22000 به شناسایی الزامات مناسب برای سازمان، کمک می‌کند.

FSSC 22000 به طور کامل شامل ISO 22000 و برنامه‌های پیش‌نیاز، علاوه بر استانداردهای ذکر‌شده در گواهینامه است. فرآیند صدور گواهینامه سیستم ایمنی غذا (FSSC) 22000 بر اساس ترکیبی از ISO 22000 و معیارهای اضافی PRP و FSSC است. در نهایت این‌که چون مشتریان به یک استاندارد شناخته‌شده نیاز دارند که بتوان بر اساس آن سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی را ممیزی و تأیید کرد،FSSC 22000  ایجاد شد.

GFSI ابتکار جهانی ایمنی غذا یعنی FSSC 22000 و همچنین سایر طرح‌های ایمنی مواد غذایی مانند BRC یا استاندارد IFS را ارائه کرده است. بنیاد گواهینامه ایمنی مواد غذایی، مالک برنامه صدور گواهینامهFSSC 22000  است و برای تأیید سیستم‌های ایمنی مواد غذایی ایجاد شد که ایمنی محصول را در طول تولید اولیه محصولات حیوانی، تولید محصولات حیوانی و یا گیاهی فاسد‌شدنی، محصولات با ماندگاری طولانی و (سایر) مواد غذایی مانند افزودنی‌ها، ویتامین‌ها و فرهنگ‌های زیستی، تولید غذای حیوانات و تولید خوراک و تولید بسته‌بندی مواد غذایی و اخیراً شامل خدمات پذیرایی، خرده فروشی/عمده فروشی و خدمات حمل‌و‌نقل و ذخیره‌سازی، ایجاد شده است.

FSSC 22000 به طور کامل شامل ISO 22000 و برنامه‌های پیش‌نیاز، علاوه بر استانداردهای ذکر‌شده در گواهینامه است. فرآیند صدور گواهینامه سیستم ایمنی غذا (FSSC) 22000 بر اساس ترکیبی از ISO 22000 و معیارهای اضافی PRP و FSSC است.

چرا ایمنی مواد غذایی مهم است؟

ایمنی مواد غذایی به عنوان یکی از مهم‌ترین اولویت‌ها در صنعت غذایی شناخته شده است. این موضوع به دو دلیل مهم است:

•     حفظ سلامت مردم: مصرف مواد غذایی نامناسب و ناسالم می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی افراد داشته باشد، از جمله بیماری‌هایی مانند سموم غذایی، عفونت‌های باکتریایی و ویروسی و بیماری‌های طویل‌مدت مانند بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت و چاقی.
•     از بین بردن خسارات اقتصادی: مشکلات مربوط به ایمنی مواد غذایی، مانند بیماری‌های ناشی از مصرف غذاهای ناسالم، ارزش اقتصادی بالایی دارد و می‌تواند خسارات اقتصادی جدی برای تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و خرده‌فروشان ایجاد کند.

سیستم‌های تعیین الزامات در ارتباط با FSSC 22000 چیست؟

در همین راستا سیستمی وجود دارد که الزامات دقیق را مشخص می‌کند:

• سیستم ایمنی مواد غذایی سازمان‌های غذایی مورد تأیید
• سیستم صدور گواهینامه مراجع صدور گواهینامه
• سیستم اعتباربخشی توسط نهادهای اعتباربخشی

این سه سیستم در ارتباط با همدیگر کار می‌کنند. دانلود متن استاندارد FSSC 22000 باعث می‌شود که بتوانید سازوکار سیستماتیک آن را بهتر درک کنید.

استاندارد FSSC 22000 در چه سازمان‌هایی اجرایی است؟

استاندارد FSSC 22000 را می‌توان در هر نوع سازمانی، صرف‌نظر از اندازه و مکان، که مواد غذایی را در دسته‌های زیر تولید می‌کند، اجرا کرد:

• محصولات نگهداری‌ شده با منشاء حیوانی به استثنای کشتارگاه‌ها و مراحل قبل از آن.
• محصولات فاسد‌شدنی گیاهی.
• محصولات با عمر طولانی بدون محافظت در دمای اتاق.
• محصولات بیوشیمیایی برای تولید مواد غذایی، جدا از کاتالیزورهای واکنشی و سایر پشتیبانی‌های فنی و تکنولوژیکی.

FSSC 22000 یک زبان استاندارد برای ارتباطات زنجیره تأمین ایجاد می‌کند و به انعطاف‌پذیری کافی برای رسیدگی به نیازهای مشتری، اجازه می‌دهد. ابتکار جهانی ایمنی غذا (GFSI) استاندارد FSSC 22000 را که تحت دستورالعمل ISO 17021 مجاز است، به رسمیت می‌شناسد. از آنجا که این استاندارد بر اساس استاندارد ISO است، شهرت جهانی دارد و زبان مشترکی را ارائه می‌دهد که ارتباطات را در سراسر زنجیره تأمین ارتقا می‌دهد و انعطاف‌پذیری کافی برای رسیدگی به نیازهای مشتری را فراهم می‌کند.

FSSC 22000 را می‌توان برای سازمان‌هایی با هر اندازه یا پیچیدگی در زنجیره تأمین غذا/خوراک اعمال کرد. این گواهینامه، شامل تولیدکنندگان انواع مواد غذایی و نوشیدنی، تولیدکنندگان مواد تشکیل‌دهنده/افزودنی، تولیدکنندگان خوراک حیوانات خانگی و حیوانات و تولیدکنندگان بسته‌بندی، می‌شود.

طرح گواهینامه سیستم ایمنی مواد غذایی (FSSC 22000) استانداردهای موجود از جمله ISO 22000، PRP‌های خاص و استاندارد HACCP را در بر می‌گیرد. FSSC 22000 یک برنامه صدور گواهینامه کامل را در یک بسته ارائه می‌دهد و آن را برای سازمان‌ها در هر اندازه در دسترس قرار می‌دهد.

FSSC 22000 یک زبان استاندارد برای ارتباطات زنجیره تأمین ایجاد می‌کند و به انعطاف‌پذیری کافی برای رسیدگی به نیازهای مشتری، اجازه می‌دهد.

مزایای سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی FSSC 22000

از مزایای سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی FSSC 22000 به موارد زیر اشاره کرد:

• اهتمام فوق‌العاده‌ای در برآوردن الزامات نظارتی و مشتری ایجاد می‌کند.
• سبب بهبود نام شرکت، شهرت و حفاظت از نام تجاری می‌شود.
• اعتماد ذی‌نفعان را بهبود می‌بخشد.
• فرصت‌های بازاریابی آگاهانه‌ای ایجاد می‌کند که منجر به سود بیشتر می‌شود.
• همچنین ایمنی مواد غذایی را در زنجیره تأمین بهبود می‌بخشد و مدیریت زنجیره تأمین را افزایش می‌دهد.
• خطرات و حوادث مرتبط با ایمنی مواد غذایی را به حداقل برساند.
• بهبود عملکرد ایمنی مواد غذایی را سبب می‌شود.
• محافظت بهتر را در برابر ادعاهای جعلی مسمومیت غذایی، ایجاد می‌کند.

همچنین این سیستم به‌راحتی با سایر سیستم‌های مدیریتی ادغام می‌شود و در نتیجه می‌توان مزایای زیر را هم برای آن در نظر گرفت:

کاهش تعداد ممیزی‌ها: از آنجایی که FSSC 22000 مبتنی بر ISO است، می‌توانید آن را با سایر استانداردهای ISO یکپارچه کنید. در نتیجه، شما قادر به ارائه ممیزی‌های یکپارچه‌ای هستید که به کاهش تعداد ممیزی‌هایی که باید انجام دهید، کمک می‌کند.

با دریافت FSSC 22000 بازار خود را گسترش دهید: این گواهینامه دارای معیار GFSI است و توسط بزرگترین برندها و خرده‌فروشان شناخته و پذیرفته شده است.

FSSC-Q را در نظر بگیرید: این الزامات، FSSC را با الزامات ISO 9001:2015 در یک ممیزی کلی سیستم مدیریت، ترکیب می‌کند.

آیا ISO 22000 همان FSSC 22000 است؟

FSSC 22000 از استانداردها و همچنین مشخصات فنی صنعتی استفاده می‌کند که با همکاری چندین سازمان ذی‌نفع ایجاد شده است. بر این اساس و با این فرض که الزامات مشخصات فنی صنعتی یا برنامه‌های شرایط اولیه برآورده می‌شوند، هر سازمانی که گواهینامه ISO 22000 را دریافت کرده باشد می‌تواند گواهینامه FSSC  22000 را دریافت کند که توسط ابتکار ایمنی جهانی غذا (GFSI) به رسمیت شناخته می‌شود.

تفاوت اصلی بین ISO 22000 و FSSC 22000 عبارتند از:

• بر اساس ISO 22000، برنامه صدور گواهینامه FSSC 22000 دارای تعداد زیادی از الزامات است که باید توسط یک سازمان برآورده شود.
• به دلیل تفاوت در استحکام، پس‌زمینه استاندارد ISO 22000 گسترده‌تر از FSSC 22000 است.
• چارچوب الزامات مرجع صدور گواهینامه و الزامات خود سازمان در ISO 22000 سازگارتر است.
• انعطاف‌پذیری بیشتری در ایزو 22000 وجود دارد.
• از نظر زیرساخت و نگهداری اسناد، ISO 22000 با توجه به نیازهای فنی برنامه‌های اساسی پیش صنعتی آماده می‌شود اما FSSC 22000، مجموعه‌ای از الزامات دقیق‌تر را برای زیرساخت سازمانی ارائه می‌دهد. علاوه بر این،FSSC 22000  الزام می‌کند که از قوانین برای ثبت نحوه اجرای این معیارها استفاده شود.
• FSSC 22000 جامعیت کمتری نسبت به ISO 22000 دارد.

رویه‌ها و اسناد یکسانی باید برای FSSC 22000 و ISO 22000 ایجاد و پیاده‌سازی شوند، با این حالFSSC 22000 یک روش ردیابی را می‌طلبد. این روش ردیابی به استانداردهای تولید بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر شما یک بیزینس در حوزه حمل‌و‌نقل هستید، باید روشی را برای حوادثی که ممکن است در حین حمل‌و‌نقل ماده غذایی رخ دهد، ارائه دهید.

فرآیند صدور گواهینامه برای هر دو ISO 22000 و FSSC 22000 یکسان است. از سوی دیگر، معیارهای طرح FSSC 22000  سخت‌گیرانه‌تر و دقیق‌تر هستند و سازمان‌‌ها برای دریافت گواهینامه به‌موجب این طرح، نیازمند کار و زمان زیادی هستند.

اسناد مرتبط با FSSC 22000 چیست؟

طرح FSSC 22000 که از طریق مشاوره گسترده و باز با ذی‌نفعان جهانی، توسعه یافته است، از استانداردهای بین‌المللی و مستقلی مانند ISO 22000، ISO 9001،ISO/TS 22003  و مشخصات فنی برای برنامه‌های پیش‌نیاز خاص بخش (PRPs)، از جمله ISO/TS 22002-1 استفاده می‌کند.

به زبانی دیگر می‌توان گفت گواهینامه FSSC 22000 از سه جزء تشکیل شده است: یعنی ISO 22000، مشخصات PRP مربوطه (استانداردهای ISO/TS و BSI PAS) و الزامات اضافی FSSC.

چرا باید FSSC 22000 را تهیه کنیم؟

به‌منظور ممیزی و صدور گواهینامه سیستم‌های مدیریت ایمنی مواد غذایی، گواهینامه سیستم ایمنی غذا (FSSC 22000)، یک برنامه صدور گواهینامه جامع را ارائه می‌دهد. علاوه بر این، این سند برای سیستم‌هایی که FSMS و QMS را ترکیب می‌کنند، گواهینامه ارائه می‌دهد.

این استاندارد پس از همکاری جامع و شفاف با ذی‌نفعان بین‌المللی متعدد، با کمک استانداردهای بین‌المللی مانند ISO 9001 در صنعت ساختمان،ISO 22000  و ISO/TS 22003 به‌عنوان پایه ایجاد شد. این طرح علاوه بر موارد استاندارد، الزامات اضافی نیز دارد، مانند ایجاد یک طرح کنترل خطر و تعیین یک تیم ایمنی مواد غذایی. مطابق با استاندارد، کسب‌وکارها همچنین باید یک کتابچه راهنمای ایجاد کنند که به طور خلاصه بندهای ISO 22000 و الزامات منحصر به فرد FSSC 22000 را خلاصه کند.

تهیه و دانلود استاندارد FSSC 22000 مهم است زیرا یک چارچوب تاکتیکی برای مدیریت خطرات ایمنی مواد غذایی و برآورده‌کردن استانداردهای کیفیت برای کل زنجیره تأمین مواد غذایی ارائه می‌دهد. شهرت یک نام تجاری همچنین می‌تواند با توسعه یک رویکرد کنترل سیستماتیک برای شناسایی و مدیریت مؤثر خطرات ایمنی مواد غذایی بهبود یابد. از دیگر مزایای عملیاتی این گواهی می‌توان به اثربخشی مدیریت جهانی و در نتیجه صرفه‌جویی در هزینه، منابع و زمان اشاره کرد. این امور منجر به بهبود مستمر فرآیند می‌شود و رشد سازمان را تسریع می‌کند.

همانطور که در بالا ذکر شد، ISO 14001 یک گواهینامه مفید برای شرکت‌های مواد غذایی است. اگر به اطلاعات دقیق در مورد فرآیند صدور گواهینامه ISO 14001 نیاز دارید، توصیه می‌کنیم با دانلود استاندارد FSSC 22000 از جزئیات دقیق این استاندارد، آگاه شوید.

استاندارد FSSC 22000 کدام حوزه‌های تجاری را پوشش می‌دهد؟

این طرح متعلق به بنیاد FSSC 22000 است. گواهی اتحادیه کنترل فقط برای برخی از دسته‌های زنجیره غذایی معتبر است. نهادهای صدور گواهینامه ثبت شده FSSC می‌توانند گواهینامه شخص ثالث را در استاندارد ارائه دهند. استاندارد گواهینامه نیز به عنوان ابتکار جهانی ایمنی غذا (GFSI) به رسمیت شناخته شده است.

هرچند جزئیات این طرح با دانلود استاندارد FSSC 22000 یافتنی است اما این طرح برای ممیزی، صدور گواهینامه و ثبت سیستم‌های مدیریت ایمنی مواد غذایی برای حوزه‌ها و دسته‌بندی محصولات زیر در نظر گرفته شده است:

• پرورش گوشت، شیر، تخم‌مرغ و عسل (به استثنای دام، شکار و ماهی‌گیری)
• تولید محصولات غذایی مانند محصولات حیوانی یا گیاهی فاسدشدنی، محصولات پایدار در محیط و مواد شیمیایی
• ساخت بسته‌بندی و مواد بسته‌بندی مواد غذایی (مثلاً موادی که تماس مستقیم یا غیرمستقیم با مواد غذایی دارند)
• تولید غذا و خوراک حیوانات مانند غذای حیوانات خانگی، خوراک دام و خوراک ماهی
• خدمات حمل‌و‌نقل و ذخیره‌سازی از جمله خدمات در سراسر زنجیره تأمین مواد غذایی
• آماده‌سازی پذیرایی، نگهداری و در صورت لزوم تحویل غذا برای مصرف در محل تهیه یا در واحد ماهواره‌ای
• ارائه خرده‌فروشی و عمده‌فروشی محصولات غذایی نهایی به مشتری (به عنوان مثال خرده‌فروشی‌ها و عمده‌فروشان)

باید گفت که این گواهینامه برای خوشه‌ها/دسته‌های زیر (هنوز) معتبر نیست:

• هوش مصنوعی
• پرورش حیوانات برای به دست آوردن گوشت/ شیر/ تخم‌مرغ/ عسل
• پرورش ماهی و غذاهای دریایی
• پذیرایی

با دانلود استاندارد FSSC 22000 می‌توانید در نسبت با هر دسته جزئیات بیشتری را هم مشاهده کنید.

چه استاندارهایی مشابه با FSSC 22000 وجود دارد؟

چندین استاندارد مشابه با FSSC 22000 وجود دارد که هدف آن‌ها نیز حفظ ایمنی و کیفیت مواد غذایی است. برخی از این استانداردها شامل موارد زیر می‌شوند:

• استاندارد ISO 22000:2018 سیستم مدیریت ایمنی غذایی: این استاندارد به عنوان یک سیستم مدیریتی برای ایمنی غذایی شناخته می‌شود که در آن عوامل مختلفی شامل طراحی، تولید، توزیع و سرویس‌دهی مواد غذایی به صورت یکپارچه مورد بررسی قرار می‌گیرند.
• BRC Global Standards  استانداردهای تضمین کیفیت و ایمنی غذایی: این استانداردها به عنوان یکی از مهم‌ترین استانداردهای جهانی برای ایمنی غذایی شناخته می‌شوند. هدف اصلی این استانداردها، ایجاد یک فرآیند تولید مطمئن، با کیفیت و قابل اطمینان در صنعت غذایی است.
• IFS Standards  استانداردهای ایمنی و کیفیت مواد غذایی: استانداردهای IFS نیز به عنوان یک سیستم مدیریتی برای ایمنی و کیفیت مواد غذایی شناخته می‌شوند که برای ارتقای سطح کیفیت و ایمنی مواد غذایی در صنعت غذایی طراحی شده‌اند.
• SQF (Safe Quality Food) Program برنامه کیفیت و ایمنی غذایی: این برنامه برای ارتقای کیفیت و ایمنی مواد غذایی طراحی شده است و شامل سیستم‌های مدیریتی و عملیاتی مختلفی مانند مدیریت سیستم کنترل کیفیت، ارزیابی تامین کنندگان و مدیریت ریسک‌های مربوط به مواد غذایی است.
• FAMI-QS  استاندارد برای صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان: این استاندارد برای تولیدکنندگان مواد خوراکی دام، طیور و آبزیان طراحی شده است و هدف آن ارتقای کیفیت و ایمنی مواد خوراکی است. این استاندارد شامل مواردی مانند مدیریت ریسک‌های مربوط به مواد خوراکی و آزمایش‌های مربوط به کیفیت و ایمنی مواد خوراکی می‌شود.

همه این استانداردها به عنوان سیستم‌های مدیریت کیفیت و ایمنی غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند و هدف آن‌ها ایجاد یک فرآیند تولید مطمئن، با کیفیت و قابل اطمینان در صنعت غذایی است.

نسخه 5.1 گواهینامه FSSC 22000 (سال 2020) چه دسته‌بندی‌هایی را تحت پوشش قرار می‌دهد؟

FSSC 22000 متعلق به یک سازمان غیرانتفاعی مستقل است و به طور کامل توسط ابتکار ایمنی جهانی غذا (GFSI) تأیید شده است. این طرح یک مدل گواهی ارائه می‌دهد که می‌تواند در کل زنجیره تأمین مواد غذایی استفاده شود. دسته‌بندی‌های مختلف تحت پوشش این طرح (نسخه 5.1) شامل پرورش حیوانات، تولید مواد غذایی، تولید خوراک دام، پذیرایی، خرده فروشی و عمده فروشی، خدمات حمل‌و‌نقل و ذخیره‌سازی، تولید بسته‌بندی مواد غذایی و تولید مواد بیوشیمیایی است.

حرف آخر؛ در صورت عدم رعایت ایمنی مواد غذایی با چه معضلاتی رو به رو خواهیم شد؟

عدم رعایت ایمنی مواد غذایی می‌تواند منجر به مشکلات جدی برای سلامت مردم و صنعت غذایی شود. برخی از معضلاتی که ممکن است در این مورد به وجود بیاید عبارتند از:

• بروز بیماری‌های ناشی از مواد غذایی: مصرف مواد غذایی ناسالم می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی افراد داشته باشد، از جمله بیماری‌هایی مانند سموم غذایی، عفونت‌های باکتریایی و ویروسی و بیماری‌های طویل‌مدت مانند بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت و چاقی.
• آسیب به سلامت عمومی: عدم رعایت ایمنی مواد غذایی می‌تواند به سلامت عمومی جامعه آسیب برساند و از اطمینان مردم نسبت به مواد غذایی کاسته شود که می‌تواند به مشکلات بزرگتری منجر شود.

بنابراین، رعایت ایمنی مواد غذایی بسیار مهم است و حفظ کیفیت و ایمنی مواد غذایی باید به عنوان یک اولویت برای صنعت غذایی در نظر گرفته شود.

در ضمن جز این گواهینامه، اگر به دانلود استاندارهای ایزو نیاز دارید، می‌توانید با یک سرچ ساده در وبسایت کیو سی بی انواع ایزو را بیابید و هم فایل را دانلود کنید و هم جزئیات مبسوطی را درباره هر ایزو مورد مطالعه قرار دهید.

---

سوالات متداول:

ممیزی کربن به کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد تا ردپای کربن خود و تأثیری را که بر روی کره زمین دارند، به طور کامل درک کنند. با اینکه ممیزی کربن یک رویکرد نسبتاً جدید است، اما در حال حاضر به ابزاری ضروری برای مبارزه با تغییرات آب‌وهوایی تبدیل شده است.

با استفاده از ممیزی کربن، می‌توانید ردپای کربن کسب‌وکار خود را محاسبه کنید و متوجه شوید که انتشار گازهای گلخانه‌ای شما به چه صورت است. این امر به نوبه خود شما را قادر می‌سازد تا تأثیر پایداری خود را به دولت‌ها و سهامداران گزارش دهید، کاهش و حذف کربن را اجرا و ارزش ویژه برند خود را ایجاد کنید. یکی از مواردی که به شما در این مسیر کمک می‌کند، ایزو 14067 است.

با خواندن این مطلب، متوجه خواهید شد که ممیزی کربن چیست و چرا وجود آن برای کسب‌وکارها مهم است. ما همچنین نکاتی را در مورد نحوه انجام ممیزی کربن به شما خواهیم گفت و بعضی از چالش‌ها و محدودیت‌های مربوط به ممیزی کربن را برجسته می‌کنیم.

ممیزی کربن چیست؟

ممیزی کربن به کسب‌وکار شما قدرت می‌دهد تا با تغییرات آب‌وهوایی مبارزه کند، سازگار بماند و از فرصت‌های تجاری استفاده کند.

ممیزی کربن که گاهی اوقات «ردپای کربن» هم نامیده می‌شود، روشی برای اندازه‌گیری و ثبت انتشار گازهای گلخانه‌ای از یک سازمان است. ممیزی کربن برای بررسی میزان استفاده از کربن و گازهای گلخانه‌ای برای یک کسب‌وکار یا ساختمان استفاده می‌شود. این فرآیند به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا بفهمند که در کجا ممکن است به کمک اضافی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای خود نیاز داشته باشند یا چه کاری می‌توانند برای بهبود ردپای کربن خود انجام دهند.

یک ضرب‌المثل معروف مدیریتی می‌گوید: «شما نمی‌توانید آنچه را که نمی‌توانید اندازه‌گیری کنید، مدیریت کنید.» به همین ترتیب، ممیزی کربن به سازمان‌ها کمک می‌کند تا انتشار کربن خود را درک کنند تا بتوانند نقاط مهم را شناسایی کنند و اقدامات تأثیرگذاری برای کاهش آن انجام دهند.

حتی زمانی که یک سازمان کربن خود را تا حد امکان کاهش داده است، ممیزی ردپای کربن همچنان به تخمین انتشار باقی‌مانده‌های کربن کمک می‌کند، سپس سازمان می‌تواند از سرمایه‌گذاری در آب‌وهوا برای جبران انتشار گازهای گلخانه‌ای باقیمانده خود استفاده و سفر خود را تا صفر خالص کامل کند.

در طول مسیر، سازمان‌ها می‌خواهند پیشرفت خود را با سهامدارانی مثل مشتریان، سرمایه‌گذاران و کارمندان به اشتراک بگذارند، یا حتی ممکن است از آن‌ها خواسته شود که انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را طبق قانون گزارش دهند. ممیزی کربن شرکت‌ها را قادر می‌سازد تا تأثیرات آب‌وهوایی خود را گزارش کنند.

انواع مختلف ممیزی کربن چیست؟

دو نوع مختلف ممیزی کربن وجود دارد:

ردپای اولیه: این مورد به انتشار کربن تولیدشده توسط فعالیت‌های اولیه ما اشاره دارد (این فعالیت‌ها عبارتند از: رانندگی اتومبیل، سوزاندن سوخت‌های فسیلی و استفاده از برق).

ردپای ثانویه: این مورد به انتشار کربن غیرمستقیم مرتبط با تولید، تجزیه همه محصولات، خدمات و مواد غذایی که یک انسان به آن نیاز دارد، اشاره دارد.

چرا باید ممیزی کربن را اجرا کنید؟

ممیزی کربن در حال تبدیل‌شدن به یکی از اصل‌های تجارت در دنیای امروز است و اجرای آن شما را به چندین هدف می‌رساند. بااین‌حال دو دلیل عمده اهمیت اجرای ممیزی را می‌توان، قوانین جهانی و دوام کسب‌وکار در بلندمدت دانست. در ادامه هریک از این دو مورد را بیشتر توضیح خواهیم داد:

1. افزایش فشارهای تنظیمی برای ممیزی کربن

انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از فعالیت‌های انسانی منبع غیرقابل انکاری برای تغییرات آب‌وهوایی است. برای اطمینان از انعطاف‌پذیری و پایداری سیستم‌های زمین، باید در محدوده‌های سیاره‌ای خود عمل کنیم. انتشار گازهای گلخانه‌ای باید تا سال 2030 به میزان 45 تا 50 درصد کاهش یابد و در اوایل دهه 2050 به صفر خالص برسد.

به همین دلیل میزان مقررات مربوط به کربن در حال افزایش است و به همراه آن، تقاضای رو به رشد برای گزارش در مورد انتشار گازهای گلخانه‌ای افزایش می‌یابد. اتحادیه اروپا اهداف و اقداماتی را برای کاهش انتشار کربن تعیین کرده است که مهم‌ترین آن‌ها دستورالعمل گزارش پایداری شرکتی (CSRD) است که به تصویب هم رسیده است. این یعنی انتظار می‌رود شرکت‌های بزرگ در مورد انتشار کربن خود گزارش دهند و شرکت‌های کوچک و متوسط هم احتمالاً شامل آن می‌شوند.

در ایالات‌متحده هم، گزارش در مورد گازهای گلخانه‌ای برای تولیدکنندگان بزرگ گازهای گلخانه‌ای اجباری است. گستردگی این حساسیت در سطح جهان نشان می‌دهد که برای ماندن در دنیای تجارت، ممیزی کربن برای هر شرکتی حیاتی است.

2. دوام کسب‌وکار بلندمدت

امروزه مشتریان در مورد تأثیر شرکت‌ها بر محیط‌زیست بیشتر آگاه شده‌اند و خواهان تغییر رویکرد آن‌ها هستند. بنابراین مراقبت از ردپای کربن و نشان دادن تعهد خود به پایداری از منظر تجاری بسیار منطقی است. نظرسنجی‌های مختلفی در سال‌های اخیر در کشورهای مختلف انجام‌شده است که نشان‌دهنده این است که مصرف‌گرایی اخلاقی در دهه گذشته دو برابر شده است، برای مثال تنها در انگلستان این روند از 55 میلیارد یورو به 117 میلیارد یورو رسید. همچنین یک نظرسنجی انجام‌شده در سال گذشته نشان داد که برای 83٪ از مصرف کنندگان، خرید از شرکتی که به طور پایدار فعالیت می‌کند بسیار مهم است.

به همین ترتیب، مصرف‌گرایی اخلاقی در یک دهه دو برابر شد و تنها در بریتانیا از 55 میلیارد یورو به 117 میلیارد یورو رسید. پیشتاز بودن می‌تواند به شما کمک کند که پایداری را به یکی از مزیت‌های رقابتی خود تبدیل کنید. این امر همچنین به شما در جذب آسان‌تر کارمندان بااستعداد و خلاق نسل جدید کمک می‌کند.

مزایای ممیزی کربن برای کسب‌وکارها

ممیزی کربن مزایای مختلفی دارد و مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• شفافیت موردنیاز برای کشف فرصت‌های بهینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را ایجاد می‌کند.
• به شما کمک می‌کند مرتبط‌ترین خطرات و فرصت‌های اقلیمی را برای کسب‌وکار خود شناسایی کنید.
• اندازه‌گیری و ردیابی ردپای کربن شما همچنین به ذی‌نفعان (سرمایه‌گذاران، مشتریان، کارمندان و غیره) سیگنال می‌دهد که شما در مورد مسئولیت خود در قبال اثرات زیست‌محیطی جدی هستید. نشان‌دادن مسئولیت‌پذیری کربن برای بقای بلندمدت کسب‌وکار حیاتی خواهد بود.
• می‌توانید از ممیزی کربن تکمیل‌شده به عنوان یک ابزار معیار استفاده کنید.
• ممیزی کربن به شما این امکان را می‌دهد که یک استراتژی برای بهبود انتشار کربن خود ایجاد کنید، چه به صورت کاهش مستقیم انتشار گازهای گلخانه‌ای و چه استفاده از پروژه‌های جبران کربن برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای.

همان‌طور که می‌بینید، اقدام به ممیزی کربن یک اقدام هوشمندانه است که آینده کسب‌وکار شما را شکل می‌دهد.

گواهینامه ایزو 14001 استاندارد مدیریت زیست‌محیطی است که برای بهینه‌سازی عملکرد زیست‌محیطی شرکت‌ها و کاهش اثرات زیست‌محیطی آن‌ها توسعه‌یافته است.

چگونه باید ممیزی کربن را انجام می‌دهید؟

چندین مرحله برای انجام یک ممیزی کربن وجود دارد و معمولاً مسئولیت انجام آن در سازمان‌ها به فردی سپرده می‌شود که دانش لازم انجام آن را داشته باشد. در ادامه مراحل اصلی انجام ممیزی کربن را خواهید دید:

1. منابع مادی انتشار را شناسایی کنید.
2. جمع‌آوری داده‌ها در مورد مقادیر انتشار.
3. این داده‌ها را به گزارش ردپای کربن تبدیل کنید.
4. هر فرصت بالقوه کاهش کربن را ارزیابی کنید.
5. استراتژی‌های مربوط به جبران کربن را پیاده‌سازی کنید.
6. یک فرآیند صرفه‌جویی در زمان ایجاد کنید تا ممیزی کربن به فرآیندی آسان و قابل تکرار تبدیل شود.

البته ممیزی کربن کار چندان ساده‌ای نیست و در شروع کمی چالش‌برانگیز است. هنگام شروع این کار ممکن است با چالش‌های زیر مواجه شوید:

• عدم وجود مدل‌های محاسبه استاندارد
• اختلاف‌نظر در مورد اینکه کدام انتشار گازهای گلخانه‌ای ممیزی کربن را تشکیل می‌دهد
• مشکل‌های جمع‌آوری داده‌های دقیق
• خطا در محاسبه و گزارش
• مشکل‌های تضمین شفافیت و اعتبار ممیزی

بااین‌حال خوشبختانه سازمان بین‌المللی استاندارد، در ایزو 14067 اصول، الزامات و دستورالعمل‌های مربوط به کمی‌سازی و گزارش ردپای کربن یک محصول (PCF) را مشخص کرده است. همچنین گواهینامه ایزو 14001 استاندارد مدیریت زیست‌محیطی است که برای بهینه‌سازی عملکرد زیست‌محیطی شرکت‌ها و کاهش اثرات زیست‌محیطی آن‌ها توسعه‌یافته است.

این استانداردها به صرفه‌جویی در زمان و هزینه در انتخاب راه‌حل مناسب برای نیازهای خاص شرکت شما کمک می‌کنند.

استانداردهای مرتبط با ممیزی کربن چه هستند؟

چندین استاندارد مرتبط با ممیزی کربن وجود دارد که برای کاهش اثرات منفی گازهای گلخانه‌ای و محیط زیست مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از این استانداردها شامل موارد زیر می‌شوند:

• ISO 14064: سیستم مدیریت گازهای گلخانه‌ای

• استاندارد ISO 14065: شرایط کنترل و تأییدیه برای ارائه گزارشات تأییدیه فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای
• استاندارد PAS 2060: راهنمایی برای کربن‌زدایی صنعتی
• استاندارد GHG Protocol: روش‌شناسی کاهش گازهای گلخانه‌ای

همه این استانداردها هدف اصلی‌شان کاهش اثرات منفی گازهای گلخانه‌ای و محیط زیست به حداقل میزان ممکن است. به طور کلی، این استانداردها به شرکت‌ها کمک می‌کنند تا میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را کاهش داده و از طریق ممیزی کربن، فعالیت‌های خود را بهبود بخشند.

استاندارد ISO 14064

استاندارد ISO 14064 یک استاندارد بین‌المللی مرتبط با مدیریت گازهای گلخانه‌ای است. این استاندارد شامل سه قسمت است: ISO 14064-1، ISO 14064-2  و ISO 14064-3.

• ISO 14064-1 : مشخصات مبانی و مفاهیم عمومی، اصول و مشخصات برای ارزیابی و گزارش‌دادن انتشار گازهای گلخانه‌ای، از جمله دی اکسید کربن، متان و نیتروژن اکسید را در بردارد.
• ISO 14064-2: مشخصات تسهیل تأییدیه و اطلاعات گزارش‌های عملیات کاهش گازهای گلخانه‌ای را در بردارد.
• ISO 14064-3: مشخصاتی برای استفاده در تجزیه و تحلیل، طراحی، توسعه، و تأیید گزارش‌های عملیات کاهش گازهای گلخانه‌ای و پروژه‌های مرتبط با آن را دربردارد.

هدف این استاندارد کمک به سازمان‌ها برای کاهش اثرات منفی گازهای گلخانه‌ای و ایجاد یک سیستم مدیریت گازهای گلخانه‌ای است. با استفاده از این استاندارد، سازمان‌ها می‌توانند میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را ارزیابی و اقدامات لازم برای کاهش آن‌ها را برنامه‌ریزی کنند. به علاوه، این استاندارد به شرکت‌ها کمک می‌کند تا در مصرف انرژی کارآمدتر شوند، کاهش هزینه‌های انرژی داشته باشند، و همچنین بهبود عملکرد مالی و ارزش برند خود را به دست آورند.

استاندارد ISO 14065

استاندارد ISO 14065 شرایط کنترل و تأییدیه برای ارائه گزارشات تأییدیه فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای است. این استاندارد توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) تعیین و در سال ۲۰۱۳ منتشر شده است.

هدف این استاندارد، ایجاد یک سیستم کنترل و تأییدیه برای گزارش فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای است. با استفاده از این استاندارد، سازمان‌هایی که به دنبال کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای هستند، می‌توانند فعالیت‌های خود را در مورد کاهش گازهای گلخانه‌ای به شکل مستند و با فرمت استاندارد گزارش دهند. این گزارشات تأییدیه فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای را شامل می‌شوند و توسط یک سازمان تأیید کننده، مورد بررسی و تأیید قرار می‌گیرند.

این استاندارد شامل چهار بخش اصلی است که عبارتند از:

• مفاهیم و اصطلاحات مربوط به کاهش گازهای گلخانه‌ای و تأییدیه فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای.
• شرایط و مشخصات برای سازمان‌هایی که می‌خواهند فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای خود را تأیید کنند.
• مشخصات برای سازمان‌هایی که به عنوان تأیید کننده‌های فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای فعالیت می‌کنند.
• مشخصات برای سازمان‌هایی که می‌خواهند یک سیستم مدیریت تأییدیه فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای را پیاده کنند.

با استفاده از استاندارد ISO 14065، سازمان‌ها می‌توانند فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای خود را به دقت مورد بررسی قرار داده و بهبود عملکرد خود را در این زمینه ایجاد کنند.

استاندارد PAS 2060

استاندارد PAS 2060 یک استاندارد بین‌المللی مرتبط با کاهش گازهای گلخانه‌ای است. این استاندارد در سال ۲۰۱۰ توسط British Standards Institution (BSI) تعیین شده است. PAS در اینجا مخفف عبارت Publicly Available Specification  بوده و به معنی یک استاندارد موقت و قابل دسترس برای عموم است.

هدف اصلی این استاندارد، تشخیص، اندازه‌گیری، کاهش و جایگزینی گازهای گلخانه‌ای مربوط به فعالیت‌ها، محصولات یا خدماتی است که برای آن‌ها یک تأییدیه کاهش گازهای گلخانه‌ای در نظر گرفته شده است.

استاندارد PAS 2060 شامل دو بخش اصلی است که عبارتند از:

• مشخصات کاهش گازهای گلخانه‌ای: در این بخش، مشخصاتی برای ارزیابی و کاهش گازهای گلخانه‌ای مربوط به فعالیت‌ها، محصولات یا خدماتی که برای آن‌ها یک تأییدیه کاهش گازهای گلخانه‌ای در نظر گرفته شده است، مشخص شده است.
• مشخصات تأییدیه: در این بخش، شرایط و مشخصاتی برای تأیید تأییدیه کاهش گازهای گلخانه‌ای برای فعالیت‌ها، محصولات یا خدماتی که برای آن‌ها یک تأییدیه کاهش گازهای گلخانه‌ای در نظر گرفته شده است، مشخص شده است.

با استفاده از استاندارد PAS 2060، سازمان‌ها می‌توانند عملکرد خود در کاهش گازهای گلخانه‌ای را ارزیابی کنند و مسئولیت پذیری خود در این زمینه را افزایش دهند. استفاده از این استاندارد برای سازمان‌ها قابلیت اطمینان‌بخشی و ارزش افزوده بالایی را به همراه دارد.

استاندارد GHG Protocol چیست؟

استاندارد GHG Protocol یک استاندارد جهانی برای حسابداری، گزارش‌دهی و مدیریت گازهای گلخانه‌ای است که توسط موسسه مالی و محیط زیست (WRI) و اتحادیه جهانی حمایت از محیط زیست (WBCSD) تعیین شده است.

استاندارد GHG Protocol شامل دو بخش اصلی است که عبارتند از:

• استاندارد حسابداری و گزارش‌دهی: در این بخش، روش‌هایی برای حسابداری و گزارش‌دهی گازهای گلخانه‌ای از جمله دی‌اکسید کربن، متان، نیتروژن اکسید و سایر گازهای گلخانه‌ای تعیین شده است. این استاندارد شامل دو بخش جداگانه برای سازمان‌ها و پروژه‌هاست.
• استاندارد مدیریت گازهای گلخانه‌ای: در این بخش، روش‌هایی برای مدیریت گازهای گلخانه‌ای در سطح سازمانی تعیین شده است. این استاندارد به سازمان‌ها کمک می‌کند تا در کاهش گازهای گلخانه‌ای بهبود عملکرد داشته باشند و از آن‌ها به عنوان یکی از ابزارهای مهم برای مسئولیت پذیری اجتماعی و محیطی یاد شود.

با استفاده از استاندارد GHG Protocol، سازمان‌ها می‌توانند گزارش‌های دقیق‌تری از انتشار گازهای گلخانه‌ای خود ارائه کنند و عملکرد خود در کاهش گازهای گلخانه‌ای را ارزیابی کنند.

ازدیاد کربن چگونه کره زمین را تهدید می کند؟

افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای، به خصوص دی‌اکسید کربن، باعث افزایش دمای کره زمینی و تغییرات اقلیمی شده است. آمار نشان می دهد که از اوایل دهه ۱۹۸۰ تا به امروز، دمای زمین در سطح جهانی حدود ۰٫۸ درجه سانتیگراد افزایش یافته است. این افزایش دما منجر به ذوب یخچال‌ها، افزایش سطح آب دریا، خشکسالی‌ها، سیل‌ها، نوسانات دما و تغییر الگوی بارش‌ها شده است.

همچنین، بر اساس آمار منتشر شده توسط سازمان بهداشت جهانی، هر ساله حدود ۷ میلیون نفر به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. آلودگی هوا از جمله عواملی است که با افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای مرتبط است.

با توجه به این موارد، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مدیریت بهینه منابع انرژی، به عنوان دغدغه‌هایی مهم در سطح جهانی مطرح شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌تواند به عنوان یکی از راه‌های مؤثر برای کنترل تغییرات اقلیمی و حفظ محیط زیست به شمار آید.

بیشترین علت تغییرات اقلیمی، افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای مانند دی‌اکسید کربن، متان، نیتروژن اکسید و سایر گازهای گلخانه‌ای در جو زمین است. این گازها به دلیل جذب نور خورشید در جو زمین، ایجاد پدیده افزایش دمای زمین را تسریع کرده و منجر به تغییرات اقلیمی شده‌اند.

با افزایش دما، یخچال‌ها مانند یخچال آنتارکتیکا و گرینلند، به صورت پایدار دچار ذوب شده و سطح آب دریا افزایش می‌یابد. این افزایش سطح آب دریا باعث آسیب به بوم‌های ساحلی، تخریب شهرها و مناطق ساحلی، تخریب زیرساخت‌های حمل و نقل و ایجاد مشکلاتی برای حفظ امنیت آبی بشریت می‌شود.

بعلاوه، تغییرات اقلیمی باعث نوسانات دمایی و الگوی بارش‌ها می‌شود و باعث خشکسالی‌ها و سیل‌های شدید در برخی مناطق شده است. بر اساس بررسی‌های انجام شده، تاثیر تغییرات اقلیمی بر فعالیت‌های انسانی مانند کشاورزی، صنعت و تولید انرژی بسیار قابل توجه است و در نهایت به تأثیرات منفی بر اقتصاد کشورها و کیفیت زندگی افراد منجر می‌شود.

در نتیجه، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مدیریت بهینه منابع انرژی، به عنوان دغدغه‌هایی مهم در سطح جهانی مطرح شده و برای کنترل تغییرات اقلیمی و حفظ محیط زیست به عنوان یکی از راه‌های مؤثر شناخته می‌شود. ممیزی کربن یکی از راه‌حل‌هاست.

نتیجه‌گیری

کسب‌وکارها نقش محوری در کمک به کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در جو دارند، چون میزان زیادی از انتشار در طول تولید و توزیع کالاها و خدمات آن‌ها رخ می‌دهد. کسب‌وکارها همچنین مسئول نحوه طراحی محصولات هستند. آن‌ها می‌توانند با طراحی محصولات و خدماتی که به طور مؤثر رفتارهای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را تشویق می‌کنند، در راستای مدیریت کربن قدم بردارند.

ممیزی کربن، قدم مهمی برای کاهش انتشار کربن توسط کسب‌وکارهاست. ممیزی کربن به کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد که به طور کامل میزان انتشار کربن خود را درک کنند و  برای مقابله با آن، اقدام‌های مؤثری را ترتیب دهند.

این امر می‌تواند شامل اجرای طرح‌های کاهش کربن یا استفاده از برنامه‌های جبران کربن باشد. بااین‌حال، محدودیت‌های مرتبط با ممیزی کربن و مشکلات پیرامون جمع‌آوری داده‌ها وجود دارد و عدم یکنواختی در بخش ردپای کربن می‌تواند بر نتایج ممیزی کربن تأثیر بگذارد.

---

سؤالات متداول :

ASC مخفف Aquaculture Stewardship Council به معنی «شورای نظارت بر پرورش ماهی» است. این شورا به شرکت‌ها و سازمان‌ها کمک می‌کند تا پرورش ماهی را به صورت مسئولانه پیگیری کنند. شورای نظارت بر صنعت پرورش آبزیان در سال ۲۰۱۰ توسط صندوق حیات وحش جهانی (WWF) و سازمان هلندی (IDH) تاسیس شد تا برنامه گواهی صلاحیت جهانی برای صنعت آبزی‌‌پروری ایجاد کند. گستره وسیعی از فرایندهای آبزی‌پروری در سطح جهان را پوشش می‌دهد و جنبه‌های زیست‌محیطی و اجتماعی کشاورزی را برای تضمین تولید مسئولانه در نظر می‌گیرد. گواهینامه ASC تنها به محصولات آبزی‌پروری متمرکز است. در ادامه گواهینامه ASC و انواع آن را معرفی خواهیم کرد و به انواع گواهینامه ایزو دیگر نیز می‌پردازیم.

ماهی ارگانیک چیست؟

ماهی ارگانیک، نوعی ماهی است که در محیط‌های پرورشی طبیعی و کنترل‌شده رشد می‌کند و بدون استفاده از مواد شیمیایی و غذاهای مصنوعی تغذیه می‌شود.

ماهی‌ ارگانیک چه تفاوتی با ماهی غیرارگانیک دارد؟

ماهی ارگانیک و غیرارگانیک در موارد زیر تفاوت دارند:

• ماهی‌های ارگانیک از غذاهای طبیعی و بدون مواد شیمیایی تغذیه می‌کنند.
• استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌ها در ماهی‌های ارگانیک ممنوع است.
• ماهی‌های ارگانیک در محیط‌های کنترل‌شده و پرورشی طبیعی رشد می‌کنند.
• در ماهی‌های ارگانیک احتمال آلودگی به فلزات سنگین کمتر است.
• پرورش‌دهندگان ماهی‌های ارگانیک حقوق حیوانات را بهتر رعایت می‌کنند.

به‌طور خلاصه این‌که ماهی‌های غیرارگانیک ممکن است از غذاهای مصنوعی، آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌ها استفاده کنند و در محیط‌های پرورشی صنعتی رشد کنند.

ماهی ارگانیک چگونه تولید می‌شود؟

ماهی‌های ارگانیک با روش‌های زیر تولید می‌شوند:

• استفاده از محیط‌های پرورشی طبیعی و کنترل‌شده که مشابه شرایط طبیعی است.
• تغذیه ماهی‌ها با غذاهای طبیعی و بدون مواد شیمیایی و مصنوعی.
• عدم استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌های رشد به جز در شرایط ضروری بهداشتی.
• رعایت حقوق حیوانات و فراهم‌کردن شرایط مناسب برای رشد و تکثیر.
• کنترل دوره‌ای و مراقبت از سلامت ماهی‌ها و پیشگیری از بیماری‌ها.

تبعیت از استانداردهای خاص و گواهینامه‌های مربوط به تولید ماهی ارگانیک هم از دیگر مواردی است که در تولید ماهی ارگانیک به آن‌ها توجه ویژه‌ای می‌شود.

ایزوهای مرتبط با تولید ماهی ارگانیک چیست؟

هرچند که استانداردهای ایزو مستقیماً برای تولید ماهی ارگانیک تعریف نشده‌اند، اما برخی از استانداردهای ایزو می‌توانند به کیفیت و مدیریت تولید ماهی ارگانیک کمک کنند. مثلاً:

ISO 9001: استاندارد ISO 9001 یک استاندارد بین‌المللی مدیریت کیفیت است که توسط سازمان بین‌المللی استانداردها (ISO) تهیه شده است. این استاندارد برای سازمان‌ها و شرکت‌ها به منظور بهبود فرایندهای کاری، افزایش رضایت مشتریان و کاهش هزینه‌های تولید و ارائه خدمات تعریف شده است. استفاده از این استاندارد، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا فرایندهای خود را بهبود بخشند، عملکرد خود را ارتقاء دهند و مشتریان خود را راضی نگه دارند. استفاده از این استاندارد در بسیاری از صنایع و بخش‌های مختلف، از جمله صنعت ماهی، رایج است.

ISO 14001: استاندارد ISO 14001 یک استاندارد بین‌المللی مدیریت محیط‌زیست است که توسط سازمان بین‌المللی استانداردها (ISO) تهیه شده است. این استاندارد، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا در مورد تأثیرات خود بر محیط‌زیست، پایه‌هایی را برای بهبود عملکرد خود ارائه کنند. با استفاده از این استاندارد، سازمان‌ها می‌توانند استراتژی‌هایی برای کاهش آثار منفی خود بر محیط‌زیست داشته باشند و در عین حال با استفاده از رویکردی سیستماتیک، کارایی و بهره وری خود را افزایش دهند. استفاده از این استاندارد در صنعت ماهی، به شرکت‌ها و سازمان‌ها کمک می‌کند تا فرایندهای تولید ماهی را بهبود بخشند و تأثیرات آن‌ها بر محیط‌زیست را کاهش دهند.

ISO 22000 ایمنی غذایی: استاندارد ISO 22000 یک استاندارد بین‌المللی مدیریت ایمنی غذایی است که برای کاهش خطرات ایمنی و بهداشتی در زنجیره تأمین غذا و تضمین ایمنی و سلامت مصرف کنندگان، تهیه شده است. این استاندارد برای تأمین سلامت مصرف کنندگان از طریق کنترل خطرات ایمنی و بهداشتی در تمام مراحل زنجیره تأمین غذا اعمال می‌شود. استفاده از این استاندارد در صنعت ماهی، به شرکت‌ها و سازمان‌هایی که در زمینه تولید، فرآوری و توزیع ماهی فعالیت می‌کنند، کمک می‌کند تا به مصرف‌کنندگان خدماتی ایمن و با کیفیت بیشتری ارائه دهند.

این استانداردها به تولیدکنندگان ماهی ارگانیک کمک می‌کنند تا فرآیندهای خود را بهبود بخشند و کیفیت محصولات را افزایش دهند.

سازمان Aquaculture Stewardship Council مورد تایید ایزو هست؟

سازمان Aquaculture Stewardship Council (ASC) مستقل از ایزو (سازمان بین‌المللی استاندارد) فعالیت می‌کند و نیازی به تأیید ایزو ندارد. اما ASC با استفاده از رویکردهای مشابه ایزو برای تعریف و اجرای استانداردهای خود در حوزه آبزی‌پروری پایدار و مسئولانه کار می‌کند. این نهاد با سازمان‌ها و کشورهای مختلف همکاری می‌کند تا استانداردهایش را در سطح جهانی پیاده‌سازی کند و به تولیدکنندگان آبزی‌پروری کمک کند تا روش‌های پایدار و مسئولانه‌ای را در تولید محصولات خود استفاده کنند.

گواهینامه ASC چیست؟

ASC یک سازمان بین‌المللی است که استانداردها و گواهینامه‌هایی را برای تولید پایدار و مسئولانه ماهی و میگو در صنعت آبزی‌پروری ارائه می‌دهد. این گواهینامه بر اساس معیارهای محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی توسعه پایدار صادر می‌شود.

گواهینامه ASC گواهینامه‌ای است که توسط سازمان Aquaculture Stewardship Council (ASC) به تولیدکنندگان آبزی‌پروری پایدار و مسئولانه اعطا می‌شود. این گواهینامه نشان‌دهنده رعایت استانداردهای محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی در تولید ماهی است.

Aquaculture Stewardship Council (ASC) یک سازمان غیرانتفاعی بین‌المللی است که ماموریت اصلی آن ترویج و توسعه پایداری در صنعت آبزی‌پروری است. این سازمان استانداردها و گواهینامه‌هایی را ارائه می‌دهد تا کیفیت محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی تولید ماهی و میگو در پرورشگاه‌ها را بهبود بخشد.

Aquaculture Stewardship Council (ASC) در سال 2010 تأسیس شد. این سازمان به عنوان یک همکاری مشترک بین سازمان جهانی حفاظت از طبیعت (WWF) و موسسه توسعه پایدار نیکوکاری (IDH) شکل گرفت. هدف اصلی ASC ارتقاء استانداردهای محیط زیستی و اجتماعی در صنعت آبزی‌پروری و اعطای گواهینامه‌ها برای تولیدکنندگانی است که این استانداردها را رعایت کنند.

سازمان Aquaculture Stewardship Council (ASC) برای تولیدکنندگان آبزی‌پروری گواهینامه‌هایی صادر می‌کند که استانداردهای پایداری محیط‌زیستی و اجتماعی را رعایت کرده‌اند. برخی از گواهینامه‌هایی که توسط ASC صادر می‌شوند عبارتند از:

• ASC Bivalve Standard – میگوی صدفی
• ASC Freshwater Trout Standard – قزل‌آلا
• ASC Pangasius Standard – ماهی پانگاسیوس
• ASC Shrimp Standard – میگو
• ASC Tilapia Standard – ماهی تیلاپیا
• ASC Salmon Standard – ماهی آزاد

گواهینامه ماهی ارگانیک برای تولیدکنندگانی صادر می‌شوند که در تولید محصولات آبزی‌پروری خود از روش‌های پایدار و مسئولانه استفاده کرده‌اند. در واقع موارد بالا در حوزه استانداردهای مواد غذایی مرتبط با ماهی ارگانیک بسیار مطرح هستند.

«ASC Bivalve Standard – میگوی صدفی» چیست؟

گواهینامه ASC Bivalve Standard یک استاندارد صادر شده توسط سازمان ASC است که مربوط به پرورش پایدار و مسئولانه‌ی میگوی صدفی (بایولو) و سایر خانواده‌های مربوط به آن‌ها می‌شود. این استاندارد شامل معیارهای محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی است که باید توسط تولیدکنندگان بایولو‌ها در فرآیند پرورش رعایت شود تا گواهینامه ASC Bivalve Standard را دریافت کنند.

این گواهینامه ماهی ارگانیک برای گروه‌های زیر مفید است:

• تولیدکنندگان: این گواهینامه به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا روش‌های پایدار و مسئولانه را در آبزی‌پروری اعمال کرده و به بازارهای جهانی دسترسی پیدا کنند.
• خریداران و تأمین‌کنندگان: این گواهینامه به آن‌ها اطمینان می‌دهد که محصولاتی که خریداری می‌کنند از روش‌های پایدار و مسئولانه‌ای تولید شده‌اند.
• مصرف‌کنندگان: این گواهینامه به مصرف‌کنندگان اطمینان می‌دهد که محصولاتی که خریداری می‌کنند از منابع پایدار و با رعایت استانداردهای محیط زیستی و اجتماعی تهیه شده‌اند.

در نتیجه، گواهینامه ASC Bivalve Standard به تولیدکنندگان، خریداران، تأمین‌کنندگان و مصرف‌کنندگان کمک می‌کند تا محصولات پایدار و مسئولانه‌ای را تولید، خریداری و مصرف کنند.

گواهینامه « ASC Freshwater Trout Standard – قزل‌آلا» چیست؟

گواهینامه ASC Freshwater Trout Standard یک استاندارد صادر شده توسط سازمان Aquaculture Stewardship Council (ASC)  است که مربوط به پرورش پایدار و مسئولانه‌ی قزل‌آلا و سایر گونه‌های ماهی‌های آب‌شیرین مشابه است. این استاندارد شامل معیارهای محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی است که باید توسط تولیدکنندگان قزل‌آلا در فرآیند پرورش رعایت شود تا گواهینامه ASC Freshwater Trout Standard را دریافت کنند.

مزایای دریافت این گواهینامه ماهی ارگانیک عبارتند از:

• بهبود کیفیت محصول: این گواهینامه کمک می‌کند تا تولیدکنندگان با رعایت استانداردهای محیط زیستی و اجتماعی کیفیت محصولات خود را افزایش دهند.
• دسترسی به بازارهای جهانی: تولیدکنندگان می‌توانند با دریافت این گواهینامه بازارهای بیشتری را برای فروش محصولات خود باز کنند.
• تأیید روش‌های پایدار: این گواهینامه نشان‌دهنده روش‌های پایدار و مسئولانه در تولید قزل‌آلا است
• اعتماد مصرف‌کنندگان: مصرف‌کنندگان با بیشتر اطمینان محصولات دارای این گواهینامه را خریداری و مصرف می‌کنند.
• حفاظت از محیط زیست: برنامه‌های مدیریتی موجود در این گواهینامه کمک می‌کنند تا تأثیرات مخرب بر محیط زیست کاهش یابد.

در نتیجه، دریافت گواهینامه ASC Freshwater Trout Standard به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا بهبود کیفیت محصولات، دسترسی به بازارهای جهانی و حفاظت از محیط زیست را تضمین کنند.

گواهینامه «ASC Pangasius Standard – ماهی پانگاسیوس» چیست؟

ماهی پانگاسیوس نوعی ماهی آب شیرین است که به خانواده‌ی شب‌کورها (Pangasiidae) تعلق دارد. این ماهی‌ها در آسیای جنوب شرقی، به ویژه در دلتای مکونگ در ویتنام و کامبوج پرورش می‌یابند. پانگاسیوس به خاطر گوشت سفید و ملایمش، بازار جهانی زیادی دارد و بیشتر به صورت فیلۀ فریز شده به فروش می‌رسد.

گواهینامه ASC Pangasius Standard یک استاندارد صادر شده توسط سازمان ASC است که مربوط به پرورش پایدار و مسئولانه‌ی ماهی پانگاسیوس (یک نوع ماهی آب‌شیرین) است. این استاندارد شامل معیارهای محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی است که باید توسط تولیدکنندگان ماهی پانگاسیوس در فرآیند پرورش رعایت شود تا گواهینامه ASC Pangasius Standard را دریافت کنند.

به طور کلی، اخذ گواهینامه ASC Pangasius Standard به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا کیفیت محصولات، دسترسی به بازارهای جهانی، حفاظت از محیط زیست و بهبود شرایط کاری را تضمین کنند.

گواهینامه «ASC Salmon Standard – ماهی آزاد» چیست؟

گواهینامه ASC Salmon Standard یک استاندارد بین‌المللی است که مربوط به پرورش ماهی آزاد (سالمون) به‌صورت پایدار و مسئولانه است. این استاندارد توسط Aquaculture Stewardship Council (ASC) تنظیم شده است تا محیط زیست و منابع طبیعی را حفظ کرده و به سلامت و رفاه ماهیان نیز توجه داشته باشد.

گواهینامه ASC Salmon Standard شامل موارد زیر است:

• حفظ تنوع زیستی و ساختارهای اکولوژیکی
• بهبود عملکرد محیطی
• مدیریت بهتر منابع آب
• کاهش تاثیر بر منابع طبیعی
• تضمین رفاه ماهیان

این استاندارد به مزارع پرورش ماهی سالمون کمک می‌کند تا به‌طور پایدار و مسئولانه فعالیت کنند و محصولاتی با کیفیت برای مصرف کنندگان ارائه دهند. جزئیات استاندارد ASC Salmon، به این شرح است:

• کنترل و مدیریت تخم‌گذاری و کاهش فرار ماهیان پرورشی به محیط طبیعی
• کاهش استفاده از مواد شیمیایی و داروهای ضد‌عفونی‌کننده
• کاهش مصرف خوراک و بهبود نرخ تبدیل آن
• کاهش تاثیر بر کیفیت آب و کنترل رسوبات
• اجرای برنامه‌های پیشگیری و کنترل بیماری‌ها و آفات

این استاندارد با توجه به شرایط محلی و ملی طراحی شده و باعث ایجاد توازن بین تولید ماهی سالمون پایدار و حفظ محیط زیست می‌شود.

گواهینامه «ASC Shrimp Standard – میگو» چیست؟

گواهینامه ASC Shrimp Standard یک استاندارد بین‌المللی است که توسط سازمان ASC توسعه داده شده و برای بهبود عملکرد محیط‌زیستی و اجتماعی پرورش میگو اعمال می‌شود. این گواهینامه کمک می‌کند تا مصرف‌کنندگان، محصولات میگویی پایدار و مسئولانه را انتخاب کنند.

استاندارد ASC Shrimp در برگیرنده موارد زیر است:

• حفظ تنوع زیستی و ساختارهای اکولوژیکی
• بهبود عملکرد محیط‌زیستی
• کاهش تاثیر بر منابع طبیعی
• اجرای رویه‌های اجتماعی منصفانه
• مدیریت بهتر منابع آب

این استاندارد به مزارع پرورش میگو کمک می‌کند تا به‌طور پایدار و مسئولانه فعالیت کنند و محصولاتی با کیفیت برای مصرف‌کنندگان ارائه دهند. جزئیات استاندارد ASC Shrimp عبارتند از:

• کاهش تاثیر بر زیستگاه‌های حساس، مانند مناطق مرطوب و مانگرو
• کاهش استفاده از مواد شیمیایی و انتخاب خوراک پایدار
• کنترل کیفیت آب و کاهش تاثیر بر منابع آب
• اجرای استانداردهای کاری منصفانه و رعایت حقوق کارگران
• مدیریت بهینه بیماری‌ها و آفات

این استاندارد با توجه به شرایط محلی و ملی طراحی شده و هدف آن ایجاد توازن بین تولید میگوی پایدار و حفظ محیط زیست است.

گواهینامه «ASC Tilapia Standard – ماهی تیلاپیا» چیست؟

گواهینامه ASC Tilapia Standard یک استاندارد بین‌المللی است که توسط سازمان ASC توسعه داده شده و برای بهبود عملکرد محیط‌زیستی و اجتماعی پرورش ماهی تیلاپیا اعمال می‌شود. این گواهینامه کمک می‌کند تا مصرف‌کنندگان، محصولات تیلاپیا پایدار و مسئولانه را انتخاب کنند. جوانب گوناگون استاندارد ASC Tilapia شامل موارد زیر است:

• حفظ تنوع زیستی و ساختارهای اکولوژیکی
• بهبود عملکرد محیط‌زیستی
• کاهش تاثیر بر منابع طبیعی
• اجرای رویه‌های اجتماعی منصفانه
• مدیریت بهتر منابع آب

این استاندارد به مزارع پرورش ماهی تیلاپیا کمک می‌کند تا به‌طور پایدار و مسئولانه فعالیت کنند و محصولاتی با کیفیت برای مصرف‌کنندگان ارائه دهند. جزئیات بیشتر استاندارد ASC Tilapia عبارتند از:

• کاهش تاثیر بر زیستگاه‌های حساس و منابع طبیعی
• کاهش استفاده از مواد شیمیایی و انتخاب خوراک پایدار
• کنترل کیفیت آب و کاهش تاثیر بر منابع آب
• اجرای استانداردهای کاری منصفانه و رعایت حقوق کارگران
• مدیریت بهینه بیماری‌ها و آفات

این استاندارد با توجه به شرایط محلی و ملی طراحی شده و هدف آن ایجاد توازن بین تولید ماهی تیلاپیا پایدار و حفظ محیط زیست است.

گواهینامه‌های مرتبط با ماهی ارگانیک چه هستند؟

گواهینامه‌های مرتبط با ماهی ارگانیک شامل موارد زیر می‌شوند:

• USDA Organic: این گواهینامه توسط دپارتمان کشاورزی ایالات متحده تنظیم شده و استانداردهای ارگانیک را برای تولید، فرآوری و بسته‌بندی ماهی و میگو تعیین می‌کند.
• EU Organic: این گواهینامه توسط کمیسیون اروپا تنظیم شده و استانداردهای ارگانیک را برای پرورش ماهی و صدف ‌و میگو در کشورهای عضو اتحادیه اروپا تعیین می‌کند.
• Soil Association Organic: این گواهینامه توسط سازمان Soil Association تنظیم شده و استانداردهای ارگانیک را برای پرورش، فرآوری و بسته‌بندی ماهی و میگو در بریتانیا تعیین می‌کند.
• Canada Organic: این گواهینامه توسط کانادا تنظیم شده و استانداردهای ارگانیک را برای پرورش ماهی و میگو در کانادا تعیین می‌کند.
• Bio Suisse: این گواهینامه توسط سازمان Bio Suisse تنظیم شده و استانداردهای ارگانیک را برای پرورش، فرآوری و بسته‌بندی ماهی و میگو در سوئیس تعیین می‌کند.

این گواهینامه‌ها استانداردهای خاصی را برای پرورش ماهی به‌صورت ارگانیک تعیین می‌کنند.

از بین این استانداردها،  USDA Organicو EU Organic دارای شهرت بیشتری هستند و در بسیاری از کشورها به عنوان معیارهای قوی در زمینه ماهی ارگانیک شناخته می‌شوند.

فایدۀ گواهینامه ASC چیست؟

آمار نشان می‌دهد که خوردن ماهی نسبت به گوشت برای محیط زیست عموما سالم‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر است. مصرف‌کنندگان امروزه خواستار آبزيان هستند بنابراین آبزی پروري حائز اهمیت است، گواهینامه ASC بر جنبه های زیست محیطی و اجتماعی متمرکز است.

گواهینامه ASC با تأکید بر استفاده از روش‌های پایدار در صنعت پرورش ماهی، به بهبود شرایط کار و زندگی کارگران و حفظ محیط‌زیست کمک می‌کند. با دریافت این گواهینامه، پرورش‌دهندگان ماهی می‌توانند به مصرف‌کنندگان اطمینان دهند که محصولات آن‌ها از پرورش‌دهندگانی که به شرایط محیط‌زیستی و اجتماعی پایبند هستند، تولید شده است. استفاده از این گواهینامه، به پرورش‌دهندگان ماهی کمک می‌کند تا فرآیندهای تولید خود را بهبود ببخشند، محیط زیست را حفظ و به شرایط کارگران خود توجه کنند. با این حال، این گواهینامه به مصرف کنندگان هم امکان می‌دهد تا با خرید محصولاتی با کیفیت و از پرورش‌دهندگانی که به شرایط محیط‌زیستی و اجتماعی پایبند هستند، به حفظ محیط‌زیست و بهبود شرایط کار و زندگی کارگران کمک کنند.

حرف آخر؛ فرآیند صدور گواهینامه ASC چیست؟

فرآیند صدور گواهینامه ASC به شرکت‌ها و پرورش‌دهندگان ماهی که به شرایط مشخصی که در آن‌ها محافظت از محیط زیست و حقوق کارگران رعایت شده باشد، پایبندی کنند، اعطا می‌شود. این فرآیند شامل ارزیابی و بررسی شرایط پرورش و فرآیندهای تولید ماهی، توسط ارزیابان‌های مستقل و معتبر است. در صورتی که پرورش‌دهندگان ماهی، شرایط مورد نیاز را رعایت کنند، گواهینامه ASC به آن‌ها اعطا می‌شود. با دریافت این گواهینامه، پرورش‌دهندگان ماهی می‌توانند به مصرف‌کنندگان اطمینان دهند که محصولات آن‌ها از پرورش‌دهندگانی که به شرایط محیط‌زیستی و اجتماعی پایبند هستند، تولید شده است.

---

سوالات متداول: