آیا تا به حال درباره سازگاری شغلی در مدیریت منابع انسانی چیزی شنیده‌اید؟ فرض کنید که قرار است به سر یک کار مشخص بروید. در این صورت شما یک کارمندید با روحیه و تفکراتی خاص که باید با محیط کاری جدید هماهنگی لازم را داشته باشید. اما این هماهنگی چطور به دست می‌آید؟ آیا محیط شغلی باید با شما هماهنگ شود و یا شما با محیط جدید کاری؟ این یک سوال اساسی است که ما را به این واداشت تا در این مطلب به صورت اختصاصی به تعریف سازگاری شغلی بپردازیم. بنابراین اگر به دنبال یک کار جدید هستید، به هیچ‌وجه مطلب عوامل موثر بر سازگاری شغلی را از دست ندهید!
تعریف سازگاری شغلی
در تعریف سازگاری شغلی بهتر است نخست لغت «سازگاری» را بهتر معنا کنیم. در واژه‌نامه دهخدا مترادف سازگاری را همسازی، تبعیت، قابلیت انعطاف، دمسازی و قابلیت توافق و سازش قرار داده‌اند. در واقع می‌توان گفت سازگاری شغلی (Adaptability) به معنای انطباق‌پذیری و نوعی سازش روانی در موقعیت‌های مختلف محیط کاری است. به دو مثال پایین توجه کنید:
- در مثال اول فرض کنید به سبب تجارب کاری پیشین و وضعیت مسئولیت‌پذیر امروزی‌تان به شما ترفیع داده شده است. این بدین معناست که باید از نقطه A به نقطه B در سازمان خود منتقل شوید. در این وضعیت با اینکه ترفیع به معنای پاداش بیشتر است اما شما احتمالاً استرس خواهید گرفت. موقعیت شغلی جدید به معنای مسئولیت‌پذیری بیشتر و کار توامان بیشتر نیز هست. شما باید با موقعیت جدید سازش کرده و با روحیه‌ای منعطف در مسیر جدید وارد شوید.
- مثال دوم اشاره به وضعیت شغلی دارد که به دلایلی نامشخص همکار شما ناگهان از سازمان خارج شده است. سروسامان دادن به وضع جدید و عدم استرس و تشویش در این موقعیت بغرنجی، نوعی سازش و سازگاری با محیط جدید است. اگر جز این باشد مطمئناً برای شما، همکارانتان و البته مدیران ارشد وضعیتی استرس‌زا و تنش‌آفرین پیش خواهد آمد. این مورد بی‌شک به مسیر موفقیت و امنیت شغلی شما و همکارانتان ضربه خواهد زد!
بنابراین با توجه به مثال‌های بالا دریافتید که تا چه حد زیادی روش ایجاد سازگاری شغلی در سازمان‌ها مهم و حیاتی است. تغییرات مداوم در زندگی و به دنبال آن محیط کاری که خانه دوم افراد محسوب می‌شود، امری اجتناب‌ناپذیر و گریزناپذیر است. سازگاری شغلی نوعی توانایی ایجاد روحیه مثبت و سازگار و در ادامه یافتن بهترین روش و برخورد با عوامل متغیر روزانه در میحط کاری است. فراموش نکنید که تغییرات همیشه منفی نیستند. بلکه گاهی تغییرات باید به صورت خودآگاه، برنامه‌ریزی شده و با مهندسی دقیق انجام شوند. این تغییرات گاهی سازمان را از پله دوم به پله اول ترقی منتقل می‌کنند و در چنین وضعی همکاران و مدیران باید با روحیه‌ای مساعد و منعطف در این چشم‌انداز گام بردارند.
به‌طور مثال در وضعیت تکنولوژیک امروز شما قرار است قسمتی از سازمان خود را از وضعیت دستی و انسانی به وضعیت هوش مصنوعی تبدیل کنید. این پروسه استرس‌زا، مبهم و ناآشنا احتمالاً باعث ایجاد تنش، استرس و کژفهمی خواهد شد اما یک منبع انسانی با روحیه‌ای سازگار مطمئناً بر وضعیت جدید فائق خواهد آمد.
سازگاری شغلی در سازمان‌های بزرگ و مشهور
سازمان‌های بزرگ و معروفی مانند نتفلیکس، اپل، مایکروسافت و… اساس سازمان‌های خود را بر سازگاری شغلی در موقعیت‌های نوآور و یا بغرنج قرار داده‌اند. این بدین معناست که کارمندان عوامل موثر بر سازگاری شغلی را یافته‌اند و در موقعیت‌های منفی یا مثبت اساس انعطاف‌پذیری و سازگاری با محیط جدید را فراآموخته‌اند. البته این روحیه را می‌توان دوطرفه دانست. بدین معنا که منابع انسانی هم به‌صورت فردی، هم در تعامل با دیگران و هم طی آموزش و تقویت مدیران ارشد به برخورداری از این روحیه دست یافته‌اند. اما هر سه این وضعیت‌ها به ما می‌گوید سازگاری شغلی، امری اکتسابی و آموزشی است. روانشناسی سازمانی و صنعتی به ما می‌گوید منابعی که این روحیه را کسب کرده‌اند، کم‌کم بدل به پلی به سوی موفقیت خواهند شد. این افراد اجازه هیچ‌گونه تزلزلی در سیستم را نخواهند داد. حالا به ما پاسخ بدهید شما چطور؟ آیا روحیه سازگاری شغلی را در خود پرورش داده‌اید؟ اگر جواب شما منفی است، نگران نباشید. همان‌طور که کمی پیش‌تر گفتیم، سازگاری شغلی یک مهارت رفتاری کاملاً اکتسابی است.
روش ایجاد سازگاری شغلی چگونه است؟
همان‌طور که گفتیم، سازگاری شغلی امری اکتسابی است و با تمرین میسر می‌شود. در این بخش شما را با چند قدم اساسی که می‌تواند روحیه سازگاری شما را افزایش دهد، آشنا می‌کنیم.
- یافتن انگیزه و مشخص کردن تارگت یا هدف می‌تواند باعث شود که در صورت رویدادن تغییرات ناگهانی و تحمیلی شما راسخ‌تر از پیش به مسیرتان ادامه دهید.
- مقایسه با دیگری و الهام گرفتن از رفتار شغلی او در موقعیت‌های مشابه، همواره می‌تواند باعث شود تا ترس و استرس ناگهانی شما کاهش یابد.
- درک مناسبات جدید با پرسشگری و مشاهده تدقیقی می‌تواند سبب احساس قرابت با موقعیت جدید کند.
- سازمان‌دهی در موقعیت‌های جدید و تغییراتعمده، تنها در صورتی می‌تواند به نحو احسن انجام بگیرد که فرد دارای نظم و برنامه‌ریزی روتین باشد. در چنین موقعیتی مدیریت وقت و انرژی به شما برای کنترل وضعیت جدید و سامان‌دهی آن کمک فراوانی خواهد کرد.
- تفکر انتقادی، روحیه پرسشگر و کنترل‌گر و درک موقعیت می‌تواند باعث گرفتن بهترین تصمیم‌گیری‌ها شود. به طور مثال اگر شما سِمَتِ مدیریت منابع انسانی یک سازمان را بر عهده دارید، باید بتوانید به طور قاطعانه رای و تصمیم نهایی را بگیرید. هرچند شما می‌توانید با مشورت با دیگر کارمندان و برگزاری جلسات طوفان فکری از دیگران ایده‌هایی بگیرید، اما رای و نظر نهایی مستلزم داشتن مهارت در تصمیم‌گیری است.
- سنجیدن تمامی ابعاد و جوانب موقعیت جدید نیازمند نوعی روحیه مدیر و مدبر بودن است. روحیه تدبیرکننده از نوعی اعتماد به نفس واقعی (و نه کاذب)، الویت‌بندی، قدرت، خلاقیت و درک چندجانبه ناشی می‌شود.
- گاهی فشار و استرس و عدم سازگاری شغلی می‌تواند باعث نوعی مکانیزم روانی همانند فرار یا دفاع شود. در این موقعیت فرد مورد نظر یا به کل فرآیند تغییر را منکر می‌شود و به راه پیشین خود ادامه می‌دهد و یا با فرار (استعفا از محل کار) خیال خود را آسوده می‌کند. هر دوی این رویکردها بسیار خطرناک هستند و می‌توانند باعث ضربه دوجانبه به نیروی انسانی و اهداف سازمانی شود. بنابراین تقویت روحیه مسئولیت‌پذیری و تعهد به کار می‌تواند از بروز چنین مشکلاتی بکاهد.
- تغییرات خواه مثبت و خواه منفی، همواره استرس‌زا هستند. فرد سازگار و منعطف باید بتواند بر نگرانی‌ها غلبه کند و موقعیت‌سنجی کند. در واقع فرد با نوعی مدیریت تنش و استرس می‌تواند بهترین رویکرد و برخورد را در وضعیت‌های استرس‌زای متغیر داشته باشد.
- برخی اوقات تغییرات باعث بروز مسائل پیچیده و موقعیت‌های بغرنج می‌شود که نیازمند حل مسئله هستند. در چنین موقعیتی افراد باید بتوانند با تحلیل داده‌ها، آزمون و خطا، استدلال و نتیجه‌گیری و نیز ارزیابی دقیق به حل مسائل ناشی از تغییرات بپردازند. سازگاری شغلی گاهی می‌تواند با مشورت، طوفان فکری، بازدید از تیم و نظرسنجی و… انجام بگیرد.
- هوش هیجانی و یا EQ، توانایی گوش دادن به طرف مقابل، افکارسنجی، همدلی با دیگران، درک و احترام متقابل، شناخت موقعیت‌های بغرنج روحی و جسمانی و… همگی می‌توانند به بالا بردن مهارت ارتباط عمومی فرد کمک کند. در وضعیت‌های دگرگون شده عوامل بالا به خوبی می‌توانند باعث سازگاری شغلی و درک مناسبات جدید و در ادامه اخذ بهترین تصمیمات شوند.
- کسب مهارت‌های جدید را از یاد نبرید!
عوامل موثر بر سازگاری شغلی
همان‌طور که بارها در این مقاله اشاره کرده‌ایم، سازگاری شغلی امری اکتسابی و مهارتی است. اما نمی‌توان عوامل موثری که می‌توانند این مهارت را تقویت و سازمان‌دهی کنند را در نظر نگرفت. در زیر شما را با برخی از این عوامل آشنا می‌کنیم:
1.پاداش و هزینه در قبال ارائه خدمات
صادقانه باید گفت «پول» به دنبال خود رضایت شغلی و انگیزه می‌آورد! اگر پاداش درستی برای کارمندان در نظر گرفته شود، آنها با تغییرات احتمالی خود را وقف می‌دهد. در واقع می‌توان چنین برداشت کرد که سازگاری شغلی در گروی نوعی رضایت شغلی میسر می‌شود.
2.شرایط مساعد و رضایت‌بخش کاری
محیط کاری باید مجهز به خدمات تکنولوژیک، بهداشتی، دارای استانداردهایی همچون نور مناسب و… باشد. این خصایص باعث می‌شود تا فرد در زمان وقوع تغییرات با تسلط و روحیه مناسب به حل چلنج‌ها و مسائل جدید بپردازد.
3.امنیت روانی و امنیت شغلی
کارمندان همواره به امنیت شغلی و روانی خود بسیار توجه دارند. در واقع هیچ کارمندی نمی‌خواهد که تغییرات و نابسمانی‌های اقتصادی بر روی کارش تاثیر بگذارد. در چنین موقعیتی فرد دچار سازگاری شغلی خواهد شد. زیرا به هیچ عنوان نمی‌خواهد کارش را تغییر دهد. شما به عنوان یک مدیر ارشد زبده باید بتوانید امنیت روانی و شغلی کارمندان خود را تقویت کرده و به آنها برای آینده‌ای روشن ضمانت دهید.
4.روابط صمیمی و احترام
تیم‌ها همواره درصدد برقراری روابط صمیمی و دوستانه هستند. همان‌طور که می‌دانید محل کار، خانه دوم افراد است و گاهی در روز آنها حتی بیش از خانواده، همکاران و شما را می‌بینند! در چنین موقعیتی اخلاق، عدم تبعیض، احترام و دوری از شایعه و دیگر نکات منفی می‌توانند به تقویت این همدلی کمک کند. افراد در چنین محل کاری حتماً دچار سازگاری شغلی خواهند شد.
5.استعدادیابی و محول کردن وظایف قابل اجرا
یک مدیر ارشد کارآزموده شرح وظایف کارمندان را با توجه به استعدادها و روحیات آنها محول می‌کند. در واقع دستیابی به سازگاری شغلی در گروی توجه ویژه به توانایی‌ها، روحیات و البته برنامه‌ریزی زمانی افراد است. مطمئناً رضایت همه جانبه از موقعیت شغلی باعث می‌شود فرد خودخواسته انطباق بیشتری با وضعیت‌های جدید و تغییرات اجتناب‌ناپذیر داشته باشد.
پرسشنامه سازگاری شغلی
پرسشنامه سازگاری شغلی در واقع پرسشنامه‌ای است که شما می‌توانید با پاسخ‌دهی به آن و در آخر نمره‌دهی، مهارت سازگاری شغلی خود را بسنجید. کافی است در اینترنت عبارت «پرسشنامه سازگاری شغلی» را جستجو کرده و نتایج را از نظر بگذرانید. این پرسشنامه‌ها در راستای بالا بردن روحیه روانی کارکنان و بهبود رضایت شغلی ایشان تنظیم شده است.
سخن آخر پیرامون سازگاری شغلی
همان‌طور که گفتیم رضایت شغلی و سازگاری شغلی رابطه‌ای تنگاتنگ با دیگری دارند. اما این بدین معنا نیست که شما با هر موقعیت پیچیده و غیر استانداردی باید سازگار باشید! از یاد نبرید که متاسفانه برخی اوقات موقعیت‌های خطرآفرین و افراد سوء استفاده‌گر زیادی در سازمان‌های کاری یافت می‌شوند. در واقع تشخیص سازگاری و قربانی بودن منابع انسانی از همین موضوع نشات می‌گیرد. بنابراین با مقایسه خود با دیگران در همان محیط کاری مذکور و یا موقعیت‌های مشابه در سازمان‌های دیگر شما می‌توانید آگاهی صحیحی نسبت به روحیه خود نیز داشته باشید. گاهی اوقات شما روحیه سازگاری ندارید، بلکه به دلیل عدم اعتماد به نفس، تجربه ناکافی و یا حتی ترس از دیگری نمی‌توانید با گفتن یک «نه!» با محیط کاری متزلزل و بی‌قاعده خود خداحافظی کنید. بنابراین باهوش باشید و همواره متغییرها و موقیعیت‌ها را با دقت و تفکر بسنجید!
سوالات متداول :
سازگاری شغلی با رضایت شغلی رابطه‌ای تنگاتنگ دارد. در واقع آن کسی که از شغل خود رضایت بیشتری دارد، سعی می‌کند تا سازگارتر از کسی که منتظر بهانه برای ترک محل کار است، عمل کند.
سازگاری شغلی امری اکتسابی است که با مهارت و تمرین به دست می‌آید.
پرسشنامه سازگاری شغلی نوعی پرسشنامه است که از شما درباره مهارت‌های سازگاری و رضایتمندی شغلی پرسش می‌کند. در آخر شما با نمره‌دهی می‌توانید درباره ابعاد مختلف رضایت و سازگاری شغلی خود بیشتر بدانید.
بدون دیدگاه، دیدگاه خود را در زیر اضافه کنید!