ممیزی داخلی یک ارزیابی کامل از عملکرد درونی یک شرکت است که توسط افراد واجد شرایط برای ممیزی انجام می‌شود. ممیزی داخلی به تضمین انطباق با قوانین مختلف قابل اجرا در یک سازمان کمک می‌کند. ممیزی داخلی فرآیندی است که می‌تواند به شما کمک کند تا کسب‌وکار خود را پاسخگو نگه‌ دارید. مؤثرترین روش اجرایی ممیزی داخلی استفاده از دستورالعمل استاندارد ISO 9001 است چراکه ممیزی داخلی بخشی لازم‌الاجرا در این استاندارد است.

در این مقاله با ارائه نکاتی در مورد روش اجرایی ممیزی داخلی مؤثر، به شما خواهیم گفت که ممیزی داخلی چیست، چه کسی این نقش را انجام می‌دهد و روش اجرای آن چگونه است.

ممیزی داخلی چیست؟

در دنیای تجارت، ممیزی داخلی یک فعالیت تضمینی و مشاوره مستقل و عینی است که برای بهبود عملیات سازمان و رسیدن به ارزش‌افزوده طراحی ‌شده است. این کار به سازمان کمک می‌کند تا با ارائه یک رویکرد منظم برای ارزیابی و بهبود اثربخشی فرآیندهای مدیریت ریسک، کنترل و حاکمیت، به اهداف خود دست یابد. به ‌عبارت ‌دیگر، این ابزار جادویی است که به ایجاد اعتماد ذی‌نفعان در سازمان کمک می‌کند.

روش اجرایی ممیزی داخلی مؤثر به طور گسترده‌ای برای کمک به سازمان در دستیابی به اهداف استراتژیک، مدیریت مؤثر ریسک‌ها و عملکرد کارآمد شناخته ‌شده است. ممیزی‌ها توسط حسابرسان مستقل انجام می‌شود که یافته‌های خود را به هیئت‌مدیره یا کمیته ممیزی سازمان گزارش می‌دهند.

ممیزی داخلی منظم بخشی از ارزیابی عملکرد برای تمام استانداردهای سیستم مدیریت استاندارد سازمان بین‌المللی (ایزو) است.

کارممیزی داخلی چیست؟

روش اجرایی ممیزی داخلی شما مهم است چون بر خیلی از جنبه‌های کسب‌وکار شما تأثیر می‌گذارد. دلایل اجرای ممیزی داخلی را می‌توان موارد زیر دانست:

1. هدف ممیزی داخلی بررسی اثربخشی و استانداردهای عملیاتی تدوین‌‌شده توسط یک سازمان است. یک سازمان ممکن است مجموعه‌ای از قوانین برای عملیات داشته باشد، مثل ثبت سفارش، پذیرش تحویل و پرداخت. ممیزی داخلی همچنین به دانستن اینکه آیا کارکنان از استانداردهای عملیاتی داخلی پیروی می‌کنند یا خیر کمک می‌کند.

2. ممیزی داخلی به شناسایی مشکلات یا ناکارآمدی‌ها و انجام اقدامات اصلاحی لازم کمک می‌کند. ممیزی داخلی می‌تواند هرگونه تقلب توسط کارکنان، مثل اختلاس وجوه را شناسایی کند. ممیزی همچنین می‌تواند تشخیص دهد که آیا جایی به صورت عمدی  بیش‌ازحد هزینه شده است یا خیر، آیا فروشنده خاصی نسبت به سایر تأمین‌کنندگان کم‌هزینه در اولویت قرار دارد یا خیر.

3. ممکن است نیاز به شناسایی چرخش کارکنان بین نقش‌ها و وظایف مختلف وجود داشته باشد. ممیزی داخلی می‌تواند هرگونه تهدید بالقوه یا زیان مالی را بررسی کند. همچنین روش اجرایی ممیزی داخلی شناسایی و تصحیح نقص در روش‌های قبل از حسابرسی قانونی را امکان‌پذیر می‌کند. ممیزی داخلی می‌تواند به صورت سالانه یا ماهانه یا فصلی انجام شود و انتخاب آن کاملاً به نیاز سازمان بستگی دارد.

در دنیای تجارت، ممیزی داخلی یک فعالیت تضمینی و مشاوره مستقل و عینی است که برای بهبود عملیات سازمان و رسیدن به ارزش‌افزوده طراحی‌شده است. این به سازمان کمک می‌کند تا با ارائه یک رویکرد منظم برای ارزیابی و بهبود اثربخشی فرآیندهای مدیریت ریسک، کنترل و حاکمیت، به اهداف خود دست یابد.

اهمیت استراتژیک ممیزی داخلی در سازمان‌های امروزی

مهم‌ترین دلایل روش اجرایی ممیزی داخلی عبارتند از:

1. بهبود فرآیندها و کنترل‌های تجاری

یک عملکرد ممیزی داخلی مؤثر می‌تواند ابزار قدرتمندی برای موفقیت سازمانی باشد. ممیزی داخلی کمک می‌کند تا اطمینان حاصل شود که فرآیندها و کنترل‌های سازمانی مؤثر و کارآمد هستند.

2. خطرات را شناسایی و کاهش دهید

ممیزی داخلی با اتخاذ رویکردی منظم برای شناسایی و رسیدگی به ریسک‌ها، می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا از این منحنی جلوتر بمانند و از مشکلات قبل از بروز آن‌ها جلوگیری کنند.

3. افزایش سودآوری

علاوه بر این، ممیزی داخلی می‌تواند فرصت‌هایی را برای بهبود فرآیند و صرفه‌جویی در هزینه‌ها آشکار کند که منجر به مزایای بلندمدت برای سازمان و ایجاد اعتماد ذی‌نفعان می‌شود. روش اجرایی ممیزی داخلی هنگامی‌که به درستی انجام شود، باعث می‌شود که:

• در درازمدت در زمان و هزینه خود صرفه‌جویی کنید.
• به بهبود مستمر متعهد شوید تا از مزایای یک تجارت انعطاف‌پذیرتر و پایدارتر بهره ببرید.

در ادامه بررسی خواهیم کرد چه کسی وظیفه اجرای روش ممیزی داخلی را بر عهده دارد.

ممیزی داخلی یک ارزیابی کامل از عملکرد درونی یک شرکت است که توسط افراد واجد شرایط برای ممیزی انجام می‌شود. ممیزی داخلی به تضمین انطباق با قوانین مختلف قابل‌اجرا در یک سازمان کمک می‌کند. ممیزی داخلی فرآیندی است که می‌تواند به شما کمک کند تا کسب‌وکار خود را پاسخگو نگه‌ دارید.

چه کسی ممیزی داخلی را انجام می‌دهد؟

ممیزی‌های داخلی معمولاً توسط یک یا چند نفر از کارکنان یک کسب‌وکار انجام می‌شود. اما اغلب این ممیز است که به ممیزی داخلی رسیدگی می‌کند. کسب‌وکارها ممکن است کارکنان دیگری را هم که آموزش لازم در زمینه ممیزی داخلی دیده‌اند را هم برای انجام این کار انتخاب کنند. کسب‌وکارهایی که منابع کافی برای مدیریت روش اجرایی ممیزی داخلی ندارند، ممکن است ممیزی خود را به یک سرویس شخص ثالث برون‌سپاری کنند.

روش اجرایی ممیزی داخلی

پیروی از یک فرآیند منسجم به ممیزی داخلی کمک می‌کند تا به خوبی اجرا شود. کسب‌وکارها این فرآیند را در فواصل زمانی منظم تکرار می‌کنند تا فرآیندهای داخلی را در طول زمان بررسی کنند. در ادامه مراحل متداول اجرای ممیزی داخلی را خواهید دید:

1. اهداف و محدوده ممیزی داخلی را شناسایی کنید

فرآیندهایی را که می‌خواهید حسابرسی و اهداف ممیزی داخلی خود را شناسایی کنید. برای این کار ماهیت هر فرآیند و خطرات بالقوه‌ای که برای کسب‌وکار و مشتریانش ایجاد می‌کند را در نظر بگیرید. بهتر است فرآیندهایی را انتخاب کنید که ریسک بالایی دارند یا می‌توانند به رشد کسب‌وکار کمک کنند.

برای مثال، ممکن است روش اجرایی ممیزی داخلی خود را برای بررسی فرایندهای فرآیندهای مالی پیاده کنید تا مطمئن شوید که کسب‌وکارتان پول را در مکان‌های مناسب خرج می‌کند. درک اینکه کدام فرآیندها با حسابرسی داخلی مرتبط هستند و چرا آن‌ها را حسابرسی می‌کنید، به ممیزی داخلی شما بهترین شانس را برای سود رساندن به کسب‌وکار می‌دهد.

2. یک برنامه ممیزی داخلی ایجاد کنید

انجام ممیزی داخلی منظم به کسب‌وکار کمک می‌کند تا بر پیشرفت خود در طول زمان نظارت داشته باشد. زمان‌بندی ممیزی‌های داخلی می‌تواند به شما کمک کند تا اطمینان حاصل کنید که فرآیند در فواصل زمانی ثابت تکرار می‌شود و خطر برخورد با سایر فرآیندهای تجاری را به حداقل می‌رساند.

انتشار برنامه ممیزی داخلی از قبل به سایرین در شرکت اطلاع می‌دهد که زمان ممیزی نزدیک است. بنابراین دپارتمان‌ها می‌توانند سوابق و اسناد مربوطه را از قبل آماده کنند.

کارکنان همچنین می‌توانند زمانی را برای وظایف ممیزی داخلی برنامه‌ریزی کنند. کسب‌وکارها می‌توانند ممیزی را هر هفته، هر ماه، هر شش ماه یا هرسال انجام دهند یا بازه زمانی دیگری را انتخاب کند. انتخاب دوره‌های اجرای ممیزی به نوع و اندازه کسب‌وکار بستگی دارد.

به پیچیدگی فرآیندهای خود، خطر ناهماهنگی و در دسترس بودن منابع حسابرسی فکر کنید تا به شما در برنامه‌ریزی یک‌ زمان‌بندی مناسب کمک کند.

کسب‌وکارهایی با فرآیندهای پیچیده که ریسک بالایی دارند، معمولاً ممیزی داخلی را بیشتر از کسب‌وکارهایی با فرآیندهای ساده و کم ریسک انجام می‌دهند. شرکت‌هایی که منابع کافی دارند ممکن است بیشتر از مشاغلی که منابع کمتری دارند حسابرسی کنند.

3. ممیزی داخلی را برنامه‌ریزی کنید

قبل از هر ممیزی داخلی برای برنامه‌ریزی فرآیند وقت بگذارید. برنامه‌ریزی دقیق کمک می‌کند تا اطمینان حاصل شود که ممیزی داخلی به خوبی اجرا می‌شود. مدت زمان برنامه‌ریزی به پیچیدگی و اندازه روش اجرایی ممیزی داخلی شما بستگی دارد. بهتر است برای تخصیص زمان بیشتری برای حسابرسی فرآیندهای پیچیده‌تر و پرخطر برنامه‌ریزی کنید. ممکن است بخواهید یک چک‌لیست ممیزی ایجاد کنید. تیک‌زدن هر کار در حین پیشروی، به اطمینان از اینکه روش اجرایی ممیزی داخلی شما کامل انجام می‌شود، کمک می‌کند. برای برنامه ریزی روش اجرایی ممیزی داخلی موارد زیر را انجام دهید:

• فرآیندها و خط‌مشی‌هایی را که ممیزی می‌کنید مرور کنید تا آن‌ها را درک کنید.
• تحقیقات بیشتری انجام دهید یا از کارمندان مربوطه بخواهید تا هر چیزی را که برای شما نامشخص است روشن کنند.
• شواهد مربوطه را مشخص کنید تا بتوانید از زمان حسابرسی خود به نحو احسن استفاده کنید.
• برنامه ممیزی خود را به بخش‌های مورد ممیزی ارسال کنید تا بتوانند با دامنه، اهداف، معیارها و مدارک موردنیاز حسابرسی آشنا شوند.

درنهایت از مدیر بخش بپرسید که آیا حوزه‌های دیگری وجود دارد که می‌خواهند در ممیزی لحاظ شود یا خیر.

4. ممیزی داخلی را انجام دهید

ممیزی داخلی را با استفاده از روش دلخواه خود یا ترکیبی از تکنیک‌های ممیزی انجام دهید. شواهد را با ذهن باز مرور کنید تا مطمئن شوید که ممیزی شما منصفانه و بی‌طرفانه خواهد بود. در ادامه چند تکنیک رایج ممیزی داخلی را خواهید دید:

• اسناد را بررسی کنید تا مطمئن شوید که رویه‌های تجاری را رعایت می‌کنند.
• با کارمندان مربوطه در مورد فرآیندهایشان مصاحبه کنید.
• کارکنان را مشاهده کنید و مطابقت آن‌ها با فرآیندها را ارزیابی کنید.

به روش اجرایی ممیزی داخلی خود متعهد بمانید.

5. یافته‌های خود را ثبت کنید

یافته‌های خود را ثبت کنید تا بتوانید نتایج را تجزیه‌وتحلیل کنید. سوابق شما ممکن است شامل داده‌های مشخص، مشاهدات و یادداشت‌هایی باشد که در طول فرآیند ممیزی گرفته‌ شده است. یافته‌های خود را خلاصه کنید تا نمایندگان بخش‌های ممیزی شده بتوانند در یک نگاه آنچه را که پیدا کرده‌اید، ببینند. سوابق خود را به نمایندگان دپارتمان‌های ممیزی شده تحویل دهید و اجازه دهید قبل از نوشتن گزارش نهایی خود سؤالاتی را مطرح کنند.

6. یافته‌های خود را گزارش دهید

گزارشی بنویسید که یافته‌های روش اجرایی ممیزی داخلی شما و آنچه از آن‌ها آموخته‌اید را نشان دهد. شکاف‌ها را در انطباق شناسایی کنید و همچنین زمینه‌هایی که کسب‌وکار در آن‌ها خوب است را مشخص کنید. شما می‌توانید یک برنامه اقدام اصلاحی که بهبود فرآیند و کنترل‌های داخلی را پیشنهاد می‌کند و می‌تواند شکاف‌های انطباق را کاهش دهد، اضافه کنید. از زبان ساده‌ای استفاده کنید که برای افراد شاغل در کسب‌وکار و سایر ذی‌نفعان قابل درک باشد.

به محض تکمیل فرآیند ممیزی داخلی، گزارش‌های خود را ارسال کنید. از مدیران بخش و کسب‌وکار بخواهید گزارش شما را بررسی و تأیید کنند. گزارش‌های تأییدشده به شواهدی از روش اجرایی ممیزی داخلی تبدیل می‌شوند.

نکاتی برای ممیزی داخلی مؤثر

پیروی از بهترین شیوه‌ها کمک می‌کند تا ممیزی داخلی به فرآیندی مؤثر تبدیل شود که کسب‌وکارها می‌توانند از آن بیاموزند و پیشرفت کنند. در ادامه چند نکته وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند روش اجرایی ممیزی داخلی خود را مؤثرتر کنید:

آموزش ممیزی داخلی رسمی را بگذرانید

روش اجرایی ممیزی داخلی یک فرآیند پیچیده است. بسیاری از افراد از آموزش رسمی ممیزی داخلی بهره‌مند می‌شوند که به آن‌ها بیشتر در مورد این فرآیند و بهترین شیوه‌ها آموزش می‌دهد. دوره‌های آموزشی تازه‌سازی می‌تواند به حسابرسان داخلی باتجربه کمک کند تا تغییرات نظارتی جدید و حوزه‌های خطر را درک کنند. موسسه‌های آموزشی مختلفی وجود دارد که دوره آموزشی ممیزی داخلی را برگزار می‌کنند.

برنامه ممیزی را به صورت دوره‌ای بازبینی کنید

بسیاری از کسب‌وکارها برنامه ممیزی داخلی خود را تنظیم و آن را در طول عمر کسب‌وکار حفظ می‌کنند. بااین‌حال، بهتر است برنامه را به صورت دوره‌ای بازبینی کنید تا ریسک‌های جدید، فرآیندهای تجاری و منابع موجود را در نظر بگیرید. شما ممکن است هرچند سال یک‌بار یا هر زمان که کسب‌وکار دستخوش تغییرات اساسی می‌شود، روش اجرایی ممیزی داخلی خود را بازبینی کنید.

حسابرسان بی‌طرف را انتخاب کنید

صرف‌نظر از روش اجرایی ممیزی داخلی، برای اینکه ممیزی‌های داخلی تا حد امکان منصفانه و متعادل باقی بمانند، حسابرسان را از بخشی که حسابرسی می‌کنید، انتخاب نکنید. برای مثال، اگر در حال ممیزی بخش مالی هستید، بهتر است یک حسابرس داخلی از بخش بازاریابی انتخاب کنید. آموزش حسابرسان داخلی از بخش‌های مختلف به شما این امکان را می‌دهد که چندین کارمند مناسب برای ممیزی داشته باشید.

همکاری با بخش‌های ممیزی شده

معمولاً موفق‌ترین روش اجرایی ممیزی‌ داخلی، تلاشی است که کل سازمان از آن حمایت می‌کند، نه فرآیندی که بر یک بخش تحمیل‌ شده است. به دپارتمان‌های حسابرسی‌شده در مورد زمان برنامه‌ریزی ممیزی آن‌ها یادآوری کنید تا بتوانند از قبل خود را آماده کنند. در شروع فرآیند ممیزی با کارمندانی از همه حوزه‌های عملکردی ملاقات کنید و به نگرانی‌های آن‌ها در مورد نحوه اداره بخش خود گوش دهید. در طول فرآیند ممیزی شفاف باشید و به سؤالات کارکنان پاسخ دهید. قبل از توزیع گزارش نهایی، فرآیند ممیزی را با یک جلسه بررسی به پایان برسانید.

به آینده نگاه کنید

با اینکه ممیزی‌های داخلی آنچه درگذشته اتفاق افتاده را ثبت می‌کنند، اما می‌توانند به بهبود کسب‌وکار هم کمک می‌کنند. بهتر است روش اجرایی ممیزی داخلی شما بر آینده و فرصت‌های یادگیری در کسب‌وکار، تمرکز داشته باشد.

نتایج روش اجرایی ممیزی داخلی خود را پیگیری کنید

اگر روش اجرایی ممیزی داخلی شما موفق باشد، باعث بهبود کسب‌وکار شما در طول زمان می‌شود. این کار باعث بستن شکاف‌های عملکردی و همسو کردن فرآیندها با سیاست‌های سازمانی شما می‌شود. معمولاً از توصیه‌های ممیزی برای تدوین برنامه‌های اقدام اصلاحی و بهبود پروتکل‌های تجاری استفاده می‌شود. بنابراین با ردیابی نتایج کسب‌وکار در طول زمان، می‌توانید بفهمید که آیا فرآیندهای ممیزی داخلی مؤثر هستند یا خیر.

آیا چیزی به نام ممیزی خارجی داریم؟

ممیزی خارجی (External Audit) به معنی ارزیابی و بازرسی فرآیندهای کسب و کار یک شرکت توسط یک سازمان بازرسی خارجی است. این نوع بازرسی معمولا توسط شرکت‌هایی انجام می‌شود که دارای تخصص و تجربه در زمینه بازرسی و ارزیابی فرآیندهای کسب و کار هستند و از ساختارهای بین‌المللی مانند استانداردهای ISO و IFS پیروی می‌کنند.

استفاده از ممیزی خارجی برای شرکت‌ها می‌تواند به آن‌ها در بهبود کیفیت و ایمنی محصولات و خدمات خود کمک کند و اعتماد مشتریان به شرکت را افزایش دهد. همچنین، این نوع بازرسی می‌تواند به شرکت‌ها در فرآیند استانداردسازی، بهبود عملکرد و کاهش هزینه‌های ناشی از خطا و عدم تطابق با استانداردهای بین‌المللی کمک کند.

ممیزی خارجی به چه شکل انجام می‌شود؟

ممیزی خارجی (External Audit) به طور کلی به دو شکل بازرسی و ارزیابی انجام می‌شود:

1. بازرسی ناگهانی (Surprise Audit): در این نوع بازرسی، بازرس یک شرکت بدون اطلاع قبلی و به صورت ناگهانی به محل شرکت مراجعه می‌کند و فعالیت‌ها و فرآیندهای کسب و کار را ارزیابی می‌کند. این نوع بازرسی، معمولا برای بررسی شرایط اضطراری و وضعیت‌های خاص صورت می‌گیرد.

2. بازرسی برنامه‌ریزی شده (Planned Audit): در این نوع بازرسی، بازرس یک شرکت با اطلاع قبلی به محل شرکت مراجعه می‌کند و فرآیندها، سیستم‌ها و مدارک مرتبط با شرکت را بررسی و ارزیابی می‌کند. این نوع بازرسی، معمولا برای ارزیابی سیستم‌های مدیریت کیفیت و ایمنی محصولات و خدمات یک شرکت صورت می‌گیرد.

در هر دو نوع بازرسی، بازرس به صورت کاملا مستقل عمل می‌کند و بعد از اتمام بازرسی، گزارشی از نتایج بازرسی و نقاط ضعف و قوت شرکت را تهیه و ارائه می‌دهد. در صورت وجود نقاط ضعف و عدم تطابق با استانداردهای بین‌المللی، بازرس اقدام به توصیه‌های لازم برای بهبود شرایط و رفع نواقص می‌کند.

ممیزی داخلی و ممیزی خارجی چه تفاوت های مهمی با هم دارند؟

ممیزی داخلی (Internal Audit) و ممیزی خارجی (External Audit) دو نوع متفاوت از بازرسی و ارزیابی فرآیندها و سیستم‌های مدیریتی یک شرکت هستند. تفاوت‌های مهم بین این دو نوع بازرسی عبارتند از:

• مبدا بازرسی: ممیزی داخلی توسط یک گروه داخلی از کارکنان شرکت انجام می‌شود، در حالی که ممیزی خارجی توسط یک سازمان بازرسی خارجی انجام می‌شود.
• هدف بازرسی: هدف ممیزی داخلی بهبود فرآیندها و سیستم‌های مدیریتی شرکت است، در حالی که هدف ممیزی خارجی، اعتباربخشی و تأیید مدیریت کیفیت و ایمنی محصولات و خدمات شرکت است.
• دوره بازرسی: ممیزی داخلی به طور معمول به صورت دوره‌ای و با برنامه‌ریزی قبلی صورت می‌گیرد، در حالی که ممیزی خارجی معمولا به صورت ناگهانی و برای ارزیابی سیستم‌های مدیریتی یک شرکت صورت می‌گیرد.
• نحوه انجام بازرسی: ممیزی داخلی توسط کارکنان داخلی شرکت با اطلاعات و دانش کامل از فرآیندهای شرکت انجام می‌شود، در حالی که ممیزی خارجی توسط یک سازمان بازرسی خارجی با دانش کامل از استانداردهای بین‌المللی و روش‌های بازرسی انجام می‌شود.
• پوشش بازرسی: ممیزی داخلی به صورت محدودتر و فقط برای بخش‌های خاصی از شرکت انجام می‌شود، در حالی که ممیزی خارجی به صورت جامع و برای تمام فرآیندها و سیستم‌های مدیریتی شرکت انجام می‌شود.

به طور کلی، ممیزی داخلی و ممیزی خارجی هر دو به شرکت‌ها در بهبود کیفیت و ایمنی محصولات و خدمات کمک می‌کنند، اما با توجه به تفاوت‌هایی که بین این دو نوع بازرسی وجود دارد، شرکت‌ها باید برای انتخاب نوع مناسب بازرسی، ابتدا نیازهای خود را بررسی کرده و سپس تصمیم‌گیری کنند.

نتیجه‌گیری

ممیزی داخلی می‌تواند اطمینان حاصل کند که یک سازمان می‌تواند مطابقت به موقع با قوانین و مقررات را تضمین کند. ممیزی درجه‌ای از ایمنی را فراهم می‌کند و به مدیریت ریسک ناشی از تقلب، سوءاستفاده از قدرت یا هر سناریو دیگری کمک می‌کند. روش اجرایی ممیزی داخلی، ارزیابی عینی فرآیندها و حساب‌ها را به مدیریت ارائه می‌دهد. مدیریت می‌تواند عملکرد عملیاتی و مالی خود را با استفاده از خدمات ممیزی داخلی بهبود بخشد.

---

ممیزی کربن به کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد تا ردپای کربن خود و تأثیری را که بر روی کره زمین دارند، به طور کامل درک کنند. با اینکه ممیزی کربن یک رویکرد نسبتاً جدید است، اما در حال حاضر به ابزاری ضروری برای مبارزه با تغییرات آب‌وهوایی تبدیل شده است.

با استفاده از ممیزی کربن، می‌توانید ردپای کربن کسب‌وکار خود را محاسبه کنید و متوجه شوید که انتشار گازهای گلخانه‌ای شما به چه صورت است. این امر به نوبه خود شما را قادر می‌سازد تا تأثیر پایداری خود را به دولت‌ها و سهامداران گزارش دهید، کاهش و حذف کربن را اجرا و ارزش ویژه برند خود را ایجاد کنید. یکی از مواردی که به شما در این مسیر کمک می‌کند، ایزو 14067 است.

با خواندن این مطلب، متوجه خواهید شد که ممیزی کربن چیست و چرا وجود آن برای کسب‌وکارها مهم است. ما همچنین نکاتی را در مورد نحوه انجام ممیزی کربن به شما خواهیم گفت و بعضی از چالش‌ها و محدودیت‌های مربوط به ممیزی کربن را برجسته می‌کنیم.

ممیزی کربن چیست؟

ممیزی کربن به کسب‌وکار شما قدرت می‌دهد تا با تغییرات آب‌وهوایی مبارزه کند، سازگار بماند و از فرصت‌های تجاری استفاده کند.

ممیزی کربن که گاهی اوقات «ردپای کربن» هم نامیده می‌شود، روشی برای اندازه‌گیری و ثبت انتشار گازهای گلخانه‌ای از یک سازمان است. ممیزی کربن برای بررسی میزان استفاده از کربن و گازهای گلخانه‌ای برای یک کسب‌وکار یا ساختمان استفاده می‌شود. این فرآیند به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا بفهمند که در کجا ممکن است به کمک اضافی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای خود نیاز داشته باشند یا چه کاری می‌توانند برای بهبود ردپای کربن خود انجام دهند.

یک ضرب‌المثل معروف مدیریتی می‌گوید: «شما نمی‌توانید آنچه را که نمی‌توانید اندازه‌گیری کنید، مدیریت کنید.» به همین ترتیب، ممیزی کربن به سازمان‌ها کمک می‌کند تا انتشار کربن خود را درک کنند تا بتوانند نقاط مهم را شناسایی کنند و اقدامات تأثیرگذاری برای کاهش آن انجام دهند.

حتی زمانی که یک سازمان کربن خود را تا حد امکان کاهش داده است، ممیزی ردپای کربن همچنان به تخمین انتشار باقی‌مانده‌های کربن کمک می‌کند، سپس سازمان می‌تواند از سرمایه‌گذاری در آب‌وهوا برای جبران انتشار گازهای گلخانه‌ای باقیمانده خود استفاده و سفر خود را تا صفر خالص کامل کند.

در طول مسیر، سازمان‌ها می‌خواهند پیشرفت خود را با سهامدارانی مثل مشتریان، سرمایه‌گذاران و کارمندان به اشتراک بگذارند، یا حتی ممکن است از آن‌ها خواسته شود که انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را طبق قانون گزارش دهند. ممیزی کربن شرکت‌ها را قادر می‌سازد تا تأثیرات آب‌وهوایی خود را گزارش کنند.

انواع مختلف ممیزی کربن چیست؟

دو نوع مختلف ممیزی کربن وجود دارد:

ردپای اولیه: این مورد به انتشار کربن تولیدشده توسط فعالیت‌های اولیه ما اشاره دارد (این فعالیت‌ها عبارتند از: رانندگی اتومبیل، سوزاندن سوخت‌های فسیلی و استفاده از برق).

ردپای ثانویه: این مورد به انتشار کربن غیرمستقیم مرتبط با تولید، تجزیه همه محصولات، خدمات و مواد غذایی که یک انسان به آن نیاز دارد، اشاره دارد.

چرا باید ممیزی کربن را اجرا کنید؟

ممیزی کربن در حال تبدیل‌شدن به یکی از اصل‌های تجارت در دنیای امروز است و اجرای آن شما را به چندین هدف می‌رساند. بااین‌حال دو دلیل عمده اهمیت اجرای ممیزی را می‌توان، قوانین جهانی و دوام کسب‌وکار در بلندمدت دانست. در ادامه هریک از این دو مورد را بیشتر توضیح خواهیم داد:

1. افزایش فشارهای تنظیمی برای ممیزی کربن

انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از فعالیت‌های انسانی منبع غیرقابل انکاری برای تغییرات آب‌وهوایی است. برای اطمینان از انعطاف‌پذیری و پایداری سیستم‌های زمین، باید در محدوده‌های سیاره‌ای خود عمل کنیم. انتشار گازهای گلخانه‌ای باید تا سال 2030 به میزان 45 تا 50 درصد کاهش یابد و در اوایل دهه 2050 به صفر خالص برسد.

به همین دلیل میزان مقررات مربوط به کربن در حال افزایش است و به همراه آن، تقاضای رو به رشد برای گزارش در مورد انتشار گازهای گلخانه‌ای افزایش می‌یابد. اتحادیه اروپا اهداف و اقداماتی را برای کاهش انتشار کربن تعیین کرده است که مهم‌ترین آن‌ها دستورالعمل گزارش پایداری شرکتی (CSRD) است که به تصویب هم رسیده است. این یعنی انتظار می‌رود شرکت‌های بزرگ در مورد انتشار کربن خود گزارش دهند و شرکت‌های کوچک و متوسط هم احتمالاً شامل آن می‌شوند.

در ایالات‌متحده هم، گزارش در مورد گازهای گلخانه‌ای برای تولیدکنندگان بزرگ گازهای گلخانه‌ای اجباری است. گستردگی این حساسیت در سطح جهان نشان می‌دهد که برای ماندن در دنیای تجارت، ممیزی کربن برای هر شرکتی حیاتی است.

2. دوام کسب‌وکار بلندمدت

امروزه مشتریان در مورد تأثیر شرکت‌ها بر محیط‌زیست بیشتر آگاه شده‌اند و خواهان تغییر رویکرد آن‌ها هستند. بنابراین مراقبت از ردپای کربن و نشان دادن تعهد خود به پایداری از منظر تجاری بسیار منطقی است. نظرسنجی‌های مختلفی در سال‌های اخیر در کشورهای مختلف انجام‌شده است که نشان‌دهنده این است که مصرف‌گرایی اخلاقی در دهه گذشته دو برابر شده است، برای مثال تنها در انگلستان این روند از 55 میلیارد یورو به 117 میلیارد یورو رسید. همچنین یک نظرسنجی انجام‌شده در سال گذشته نشان داد که برای 83٪ از مصرف کنندگان، خرید از شرکتی که به طور پایدار فعالیت می‌کند بسیار مهم است.

به همین ترتیب، مصرف‌گرایی اخلاقی در یک دهه دو برابر شد و تنها در بریتانیا از 55 میلیارد یورو به 117 میلیارد یورو رسید. پیشتاز بودن می‌تواند به شما کمک کند که پایداری را به یکی از مزیت‌های رقابتی خود تبدیل کنید. این امر همچنین به شما در جذب آسان‌تر کارمندان بااستعداد و خلاق نسل جدید کمک می‌کند.

مزایای ممیزی کربن برای کسب‌وکارها

ممیزی کربن مزایای مختلفی دارد و مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• شفافیت موردنیاز برای کشف فرصت‌های بهینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را ایجاد می‌کند.
• به شما کمک می‌کند مرتبط‌ترین خطرات و فرصت‌های اقلیمی را برای کسب‌وکار خود شناسایی کنید.
• اندازه‌گیری و ردیابی ردپای کربن شما همچنین به ذی‌نفعان (سرمایه‌گذاران، مشتریان، کارمندان و غیره) سیگنال می‌دهد که شما در مورد مسئولیت خود در قبال اثرات زیست‌محیطی جدی هستید. نشان‌دادن مسئولیت‌پذیری کربن برای بقای بلندمدت کسب‌وکار حیاتی خواهد بود.
• می‌توانید از ممیزی کربن تکمیل‌شده به عنوان یک ابزار معیار استفاده کنید.
• ممیزی کربن به شما این امکان را می‌دهد که یک استراتژی برای بهبود انتشار کربن خود ایجاد کنید، چه به صورت کاهش مستقیم انتشار گازهای گلخانه‌ای و چه استفاده از پروژه‌های جبران کربن برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای.

همان‌طور که می‌بینید، اقدام به ممیزی کربن یک اقدام هوشمندانه است که آینده کسب‌وکار شما را شکل می‌دهد.

گواهینامه ایزو 14001 استاندارد مدیریت زیست‌محیطی است که برای بهینه‌سازی عملکرد زیست‌محیطی شرکت‌ها و کاهش اثرات زیست‌محیطی آن‌ها توسعه‌یافته است.

چگونه باید ممیزی کربن را انجام می‌دهید؟

چندین مرحله برای انجام یک ممیزی کربن وجود دارد و معمولاً مسئولیت انجام آن در سازمان‌ها به فردی سپرده می‌شود که دانش لازم انجام آن را داشته باشد. در ادامه مراحل اصلی انجام ممیزی کربن را خواهید دید:

1. منابع مادی انتشار را شناسایی کنید.
2. جمع‌آوری داده‌ها در مورد مقادیر انتشار.
3. این داده‌ها را به گزارش ردپای کربن تبدیل کنید.
4. هر فرصت بالقوه کاهش کربن را ارزیابی کنید.
5. استراتژی‌های مربوط به جبران کربن را پیاده‌سازی کنید.
6. یک فرآیند صرفه‌جویی در زمان ایجاد کنید تا ممیزی کربن به فرآیندی آسان و قابل تکرار تبدیل شود.

البته ممیزی کربن کار چندان ساده‌ای نیست و در شروع کمی چالش‌برانگیز است. هنگام شروع این کار ممکن است با چالش‌های زیر مواجه شوید:

• عدم وجود مدل‌های محاسبه استاندارد
• اختلاف‌نظر در مورد اینکه کدام انتشار گازهای گلخانه‌ای ممیزی کربن را تشکیل می‌دهد
• مشکل‌های جمع‌آوری داده‌های دقیق
• خطا در محاسبه و گزارش
• مشکل‌های تضمین شفافیت و اعتبار ممیزی

بااین‌حال خوشبختانه سازمان بین‌المللی استاندارد، در ایزو 14067 اصول، الزامات و دستورالعمل‌های مربوط به کمی‌سازی و گزارش ردپای کربن یک محصول (PCF) را مشخص کرده است. همچنین گواهینامه ایزو 14001 استاندارد مدیریت زیست‌محیطی است که برای بهینه‌سازی عملکرد زیست‌محیطی شرکت‌ها و کاهش اثرات زیست‌محیطی آن‌ها توسعه‌یافته است.

این استانداردها به صرفه‌جویی در زمان و هزینه در انتخاب راه‌حل مناسب برای نیازهای خاص شرکت شما کمک می‌کنند.

استانداردهای مرتبط با ممیزی کربن چه هستند؟

چندین استاندارد مرتبط با ممیزی کربن وجود دارد که برای کاهش اثرات منفی گازهای گلخانه‌ای و محیط زیست مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از این استانداردها شامل موارد زیر می‌شوند:

• ISO 14064: سیستم مدیریت گازهای گلخانه‌ای

• استاندارد ISO 14065: شرایط کنترل و تأییدیه برای ارائه گزارشات تأییدیه فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای
• استاندارد PAS 2060: راهنمایی برای کربن‌زدایی صنعتی
• استاندارد GHG Protocol: روش‌شناسی کاهش گازهای گلخانه‌ای

همه این استانداردها هدف اصلی‌شان کاهش اثرات منفی گازهای گلخانه‌ای و محیط زیست به حداقل میزان ممکن است. به طور کلی، این استانداردها به شرکت‌ها کمک می‌کنند تا میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را کاهش داده و از طریق ممیزی کربن، فعالیت‌های خود را بهبود بخشند.

استاندارد ISO 14064

استاندارد ISO 14064 یک استاندارد بین‌المللی مرتبط با مدیریت گازهای گلخانه‌ای است. این استاندارد شامل سه قسمت است: ISO 14064-1، ISO 14064-2  و ISO 14064-3.

• ISO 14064-1 : مشخصات مبانی و مفاهیم عمومی، اصول و مشخصات برای ارزیابی و گزارش‌دادن انتشار گازهای گلخانه‌ای، از جمله دی اکسید کربن، متان و نیتروژن اکسید را در بردارد.
• ISO 14064-2: مشخصات تسهیل تأییدیه و اطلاعات گزارش‌های عملیات کاهش گازهای گلخانه‌ای را در بردارد.
• ISO 14064-3: مشخصاتی برای استفاده در تجزیه و تحلیل، طراحی، توسعه، و تأیید گزارش‌های عملیات کاهش گازهای گلخانه‌ای و پروژه‌های مرتبط با آن را دربردارد.

هدف این استاندارد کمک به سازمان‌ها برای کاهش اثرات منفی گازهای گلخانه‌ای و ایجاد یک سیستم مدیریت گازهای گلخانه‌ای است. با استفاده از این استاندارد، سازمان‌ها می‌توانند میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را ارزیابی و اقدامات لازم برای کاهش آن‌ها را برنامه‌ریزی کنند. به علاوه، این استاندارد به شرکت‌ها کمک می‌کند تا در مصرف انرژی کارآمدتر شوند، کاهش هزینه‌های انرژی داشته باشند، و همچنین بهبود عملکرد مالی و ارزش برند خود را به دست آورند.

استاندارد ISO 14065

استاندارد ISO 14065 شرایط کنترل و تأییدیه برای ارائه گزارشات تأییدیه فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای است. این استاندارد توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) تعیین و در سال ۲۰۱۳ منتشر شده است.

هدف این استاندارد، ایجاد یک سیستم کنترل و تأییدیه برای گزارش فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای است. با استفاده از این استاندارد، سازمان‌هایی که به دنبال کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای هستند، می‌توانند فعالیت‌های خود را در مورد کاهش گازهای گلخانه‌ای به شکل مستند و با فرمت استاندارد گزارش دهند. این گزارشات تأییدیه فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای را شامل می‌شوند و توسط یک سازمان تأیید کننده، مورد بررسی و تأیید قرار می‌گیرند.

این استاندارد شامل چهار بخش اصلی است که عبارتند از:

• مفاهیم و اصطلاحات مربوط به کاهش گازهای گلخانه‌ای و تأییدیه فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای.
• شرایط و مشخصات برای سازمان‌هایی که می‌خواهند فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای خود را تأیید کنند.
• مشخصات برای سازمان‌هایی که به عنوان تأیید کننده‌های فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای فعالیت می‌کنند.
• مشخصات برای سازمان‌هایی که می‌خواهند یک سیستم مدیریت تأییدیه فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای را پیاده کنند.

با استفاده از استاندارد ISO 14065، سازمان‌ها می‌توانند فعالیت‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای خود را به دقت مورد بررسی قرار داده و بهبود عملکرد خود را در این زمینه ایجاد کنند.

استاندارد PAS 2060

استاندارد PAS 2060 یک استاندارد بین‌المللی مرتبط با کاهش گازهای گلخانه‌ای است. این استاندارد در سال ۲۰۱۰ توسط British Standards Institution (BSI) تعیین شده است. PAS در اینجا مخفف عبارت Publicly Available Specification  بوده و به معنی یک استاندارد موقت و قابل دسترس برای عموم است.

هدف اصلی این استاندارد، تشخیص، اندازه‌گیری، کاهش و جایگزینی گازهای گلخانه‌ای مربوط به فعالیت‌ها، محصولات یا خدماتی است که برای آن‌ها یک تأییدیه کاهش گازهای گلخانه‌ای در نظر گرفته شده است.

استاندارد PAS 2060 شامل دو بخش اصلی است که عبارتند از:

• مشخصات کاهش گازهای گلخانه‌ای: در این بخش، مشخصاتی برای ارزیابی و کاهش گازهای گلخانه‌ای مربوط به فعالیت‌ها، محصولات یا خدماتی که برای آن‌ها یک تأییدیه کاهش گازهای گلخانه‌ای در نظر گرفته شده است، مشخص شده است.
• مشخصات تأییدیه: در این بخش، شرایط و مشخصاتی برای تأیید تأییدیه کاهش گازهای گلخانه‌ای برای فعالیت‌ها، محصولات یا خدماتی که برای آن‌ها یک تأییدیه کاهش گازهای گلخانه‌ای در نظر گرفته شده است، مشخص شده است.

با استفاده از استاندارد PAS 2060، سازمان‌ها می‌توانند عملکرد خود در کاهش گازهای گلخانه‌ای را ارزیابی کنند و مسئولیت پذیری خود در این زمینه را افزایش دهند. استفاده از این استاندارد برای سازمان‌ها قابلیت اطمینان‌بخشی و ارزش افزوده بالایی را به همراه دارد.

استاندارد GHG Protocol چیست؟

استاندارد GHG Protocol یک استاندارد جهانی برای حسابداری، گزارش‌دهی و مدیریت گازهای گلخانه‌ای است که توسط موسسه مالی و محیط زیست (WRI) و اتحادیه جهانی حمایت از محیط زیست (WBCSD) تعیین شده است.

استاندارد GHG Protocol شامل دو بخش اصلی است که عبارتند از:

• استاندارد حسابداری و گزارش‌دهی: در این بخش، روش‌هایی برای حسابداری و گزارش‌دهی گازهای گلخانه‌ای از جمله دی‌اکسید کربن، متان، نیتروژن اکسید و سایر گازهای گلخانه‌ای تعیین شده است. این استاندارد شامل دو بخش جداگانه برای سازمان‌ها و پروژه‌هاست.
• استاندارد مدیریت گازهای گلخانه‌ای: در این بخش، روش‌هایی برای مدیریت گازهای گلخانه‌ای در سطح سازمانی تعیین شده است. این استاندارد به سازمان‌ها کمک می‌کند تا در کاهش گازهای گلخانه‌ای بهبود عملکرد داشته باشند و از آن‌ها به عنوان یکی از ابزارهای مهم برای مسئولیت پذیری اجتماعی و محیطی یاد شود.

با استفاده از استاندارد GHG Protocol، سازمان‌ها می‌توانند گزارش‌های دقیق‌تری از انتشار گازهای گلخانه‌ای خود ارائه کنند و عملکرد خود در کاهش گازهای گلخانه‌ای را ارزیابی کنند.

ازدیاد کربن چگونه کره زمین را تهدید می کند؟

افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای، به خصوص دی‌اکسید کربن، باعث افزایش دمای کره زمینی و تغییرات اقلیمی شده است. آمار نشان می دهد که از اوایل دهه ۱۹۸۰ تا به امروز، دمای زمین در سطح جهانی حدود ۰٫۸ درجه سانتیگراد افزایش یافته است. این افزایش دما منجر به ذوب یخچال‌ها، افزایش سطح آب دریا، خشکسالی‌ها، سیل‌ها، نوسانات دما و تغییر الگوی بارش‌ها شده است.

همچنین، بر اساس آمار منتشر شده توسط سازمان بهداشت جهانی، هر ساله حدود ۷ میلیون نفر به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. آلودگی هوا از جمله عواملی است که با افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای مرتبط است.

با توجه به این موارد، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مدیریت بهینه منابع انرژی، به عنوان دغدغه‌هایی مهم در سطح جهانی مطرح شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌تواند به عنوان یکی از راه‌های مؤثر برای کنترل تغییرات اقلیمی و حفظ محیط زیست به شمار آید.

بیشترین علت تغییرات اقلیمی، افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای مانند دی‌اکسید کربن، متان، نیتروژن اکسید و سایر گازهای گلخانه‌ای در جو زمین است. این گازها به دلیل جذب نور خورشید در جو زمین، ایجاد پدیده افزایش دمای زمین را تسریع کرده و منجر به تغییرات اقلیمی شده‌اند.

با افزایش دما، یخچال‌ها مانند یخچال آنتارکتیکا و گرینلند، به صورت پایدار دچار ذوب شده و سطح آب دریا افزایش می‌یابد. این افزایش سطح آب دریا باعث آسیب به بوم‌های ساحلی، تخریب شهرها و مناطق ساحلی، تخریب زیرساخت‌های حمل و نقل و ایجاد مشکلاتی برای حفظ امنیت آبی بشریت می‌شود.

بعلاوه، تغییرات اقلیمی باعث نوسانات دمایی و الگوی بارش‌ها می‌شود و باعث خشکسالی‌ها و سیل‌های شدید در برخی مناطق شده است. بر اساس بررسی‌های انجام شده، تاثیر تغییرات اقلیمی بر فعالیت‌های انسانی مانند کشاورزی، صنعت و تولید انرژی بسیار قابل توجه است و در نهایت به تأثیرات منفی بر اقتصاد کشورها و کیفیت زندگی افراد منجر می‌شود.

در نتیجه، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مدیریت بهینه منابع انرژی، به عنوان دغدغه‌هایی مهم در سطح جهانی مطرح شده و برای کنترل تغییرات اقلیمی و حفظ محیط زیست به عنوان یکی از راه‌های مؤثر شناخته می‌شود. ممیزی کربن یکی از راه‌حل‌هاست.

نتیجه‌گیری

کسب‌وکارها نقش محوری در کمک به کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در جو دارند، چون میزان زیادی از انتشار در طول تولید و توزیع کالاها و خدمات آن‌ها رخ می‌دهد. کسب‌وکارها همچنین مسئول نحوه طراحی محصولات هستند. آن‌ها می‌توانند با طراحی محصولات و خدماتی که به طور مؤثر رفتارهای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را تشویق می‌کنند، در راستای مدیریت کربن قدم بردارند.

ممیزی کربن، قدم مهمی برای کاهش انتشار کربن توسط کسب‌وکارهاست. ممیزی کربن به کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد که به طور کامل میزان انتشار کربن خود را درک کنند و  برای مقابله با آن، اقدام‌های مؤثری را ترتیب دهند.

این امر می‌تواند شامل اجرای طرح‌های کاهش کربن یا استفاده از برنامه‌های جبران کربن باشد. بااین‌حال، محدودیت‌های مرتبط با ممیزی کربن و مشکلات پیرامون جمع‌آوری داده‌ها وجود دارد و عدم یکنواختی در بخش ردپای کربن می‌تواند بر نتایج ممیزی کربن تأثیر بگذارد.

---

سؤالات متداول :

ASC مخفف Aquaculture Stewardship Council به معنی «شورای نظارت بر پرورش ماهی» است. این شورا به شرکت‌ها و سازمان‌ها کمک می‌کند تا پرورش ماهی را به صورت مسئولانه پیگیری کنند. شورای نظارت بر صنعت پرورش آبزیان در سال ۲۰۱۰ توسط صندوق حیات وحش جهانی (WWF) و سازمان هلندی (IDH) تاسیس شد تا برنامه گواهی صلاحیت جهانی برای صنعت آبزی‌‌پروری ایجاد کند. گستره وسیعی از فرایندهای آبزی‌پروری در سطح جهان را پوشش می‌دهد و جنبه‌های زیست‌محیطی و اجتماعی کشاورزی را برای تضمین تولید مسئولانه در نظر می‌گیرد. گواهینامه ASC تنها به محصولات آبزی‌پروری متمرکز است. در ادامه گواهینامه ASC و انواع آن را معرفی خواهیم کرد و به انواع گواهینامه ایزو دیگر نیز می‌پردازیم.

ماهی ارگانیک چیست؟

ماهی ارگانیک، نوعی ماهی است که در محیط‌های پرورشی طبیعی و کنترل‌شده رشد می‌کند و بدون استفاده از مواد شیمیایی و غذاهای مصنوعی تغذیه می‌شود.

ماهی‌ ارگانیک چه تفاوتی با ماهی غیرارگانیک دارد؟

ماهی ارگانیک و غیرارگانیک در موارد زیر تفاوت دارند:

• ماهی‌های ارگانیک از غذاهای طبیعی و بدون مواد شیمیایی تغذیه می‌کنند.
• استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌ها در ماهی‌های ارگانیک ممنوع است.
• ماهی‌های ارگانیک در محیط‌های کنترل‌شده و پرورشی طبیعی رشد می‌کنند.
• در ماهی‌های ارگانیک احتمال آلودگی به فلزات سنگین کمتر است.
• پرورش‌دهندگان ماهی‌های ارگانیک حقوق حیوانات را بهتر رعایت می‌کنند.

به‌طور خلاصه این‌که ماهی‌های غیرارگانیک ممکن است از غذاهای مصنوعی، آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌ها استفاده کنند و در محیط‌های پرورشی صنعتی رشد کنند.

ماهی ارگانیک چگونه تولید می‌شود؟

ماهی‌های ارگانیک با روش‌های زیر تولید می‌شوند:

• استفاده از محیط‌های پرورشی طبیعی و کنترل‌شده که مشابه شرایط طبیعی است.
• تغذیه ماهی‌ها با غذاهای طبیعی و بدون مواد شیمیایی و مصنوعی.
• عدم استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌های رشد به جز در شرایط ضروری بهداشتی.
• رعایت حقوق حیوانات و فراهم‌کردن شرایط مناسب برای رشد و تکثیر.
• کنترل دوره‌ای و مراقبت از سلامت ماهی‌ها و پیشگیری از بیماری‌ها.

تبعیت از استانداردهای خاص و گواهینامه‌های مربوط به تولید ماهی ارگانیک هم از دیگر مواردی است که در تولید ماهی ارگانیک به آن‌ها توجه ویژه‌ای می‌شود.

ایزوهای مرتبط با تولید ماهی ارگانیک چیست؟

هرچند که استانداردهای ایزو مستقیماً برای تولید ماهی ارگانیک تعریف نشده‌اند، اما برخی از استانداردهای ایزو می‌توانند به کیفیت و مدیریت تولید ماهی ارگانیک کمک کنند. مثلاً:

ISO 9001: استاندارد ISO 9001 یک استاندارد بین‌المللی مدیریت کیفیت است که توسط سازمان بین‌المللی استانداردها (ISO) تهیه شده است. این استاندارد برای سازمان‌ها و شرکت‌ها به منظور بهبود فرایندهای کاری، افزایش رضایت مشتریان و کاهش هزینه‌های تولید و ارائه خدمات تعریف شده است. استفاده از این استاندارد، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا فرایندهای خود را بهبود بخشند، عملکرد خود را ارتقاء دهند و مشتریان خود را راضی نگه دارند. استفاده از این استاندارد در بسیاری از صنایع و بخش‌های مختلف، از جمله صنعت ماهی، رایج است.

ISO 14001: استاندارد ISO 14001 یک استاندارد بین‌المللی مدیریت محیط‌زیست است که توسط سازمان بین‌المللی استانداردها (ISO) تهیه شده است. این استاندارد، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا در مورد تأثیرات خود بر محیط‌زیست، پایه‌هایی را برای بهبود عملکرد خود ارائه کنند. با استفاده از این استاندارد، سازمان‌ها می‌توانند استراتژی‌هایی برای کاهش آثار منفی خود بر محیط‌زیست داشته باشند و در عین حال با استفاده از رویکردی سیستماتیک، کارایی و بهره وری خود را افزایش دهند. استفاده از این استاندارد در صنعت ماهی، به شرکت‌ها و سازمان‌ها کمک می‌کند تا فرایندهای تولید ماهی را بهبود بخشند و تأثیرات آن‌ها بر محیط‌زیست را کاهش دهند.

ISO 22000 ایمنی غذایی: استاندارد ISO 22000 یک استاندارد بین‌المللی مدیریت ایمنی غذایی است که برای کاهش خطرات ایمنی و بهداشتی در زنجیره تأمین غذا و تضمین ایمنی و سلامت مصرف کنندگان، تهیه شده است. این استاندارد برای تأمین سلامت مصرف کنندگان از طریق کنترل خطرات ایمنی و بهداشتی در تمام مراحل زنجیره تأمین غذا اعمال می‌شود. استفاده از این استاندارد در صنعت ماهی، به شرکت‌ها و سازمان‌هایی که در زمینه تولید، فرآوری و توزیع ماهی فعالیت می‌کنند، کمک می‌کند تا به مصرف‌کنندگان خدماتی ایمن و با کیفیت بیشتری ارائه دهند.

این استانداردها به تولیدکنندگان ماهی ارگانیک کمک می‌کنند تا فرآیندهای خود را بهبود بخشند و کیفیت محصولات را افزایش دهند.

سازمان Aquaculture Stewardship Council مورد تایید ایزو هست؟

سازمان Aquaculture Stewardship Council (ASC) مستقل از ایزو (سازمان بین‌المللی استاندارد) فعالیت می‌کند و نیازی به تأیید ایزو ندارد. اما ASC با استفاده از رویکردهای مشابه ایزو برای تعریف و اجرای استانداردهای خود در حوزه آبزی‌پروری پایدار و مسئولانه کار می‌کند. این نهاد با سازمان‌ها و کشورهای مختلف همکاری می‌کند تا استانداردهایش را در سطح جهانی پیاده‌سازی کند و به تولیدکنندگان آبزی‌پروری کمک کند تا روش‌های پایدار و مسئولانه‌ای را در تولید محصولات خود استفاده کنند.

گواهینامه ASC چیست؟

ASC یک سازمان بین‌المللی است که استانداردها و گواهینامه‌هایی را برای تولید پایدار و مسئولانه ماهی و میگو در صنعت آبزی‌پروری ارائه می‌دهد. این گواهینامه بر اساس معیارهای محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی توسعه پایدار صادر می‌شود.

گواهینامه ASC گواهینامه‌ای است که توسط سازمان Aquaculture Stewardship Council (ASC) به تولیدکنندگان آبزی‌پروری پایدار و مسئولانه اعطا می‌شود. این گواهینامه نشان‌دهنده رعایت استانداردهای محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی در تولید ماهی است.

Aquaculture Stewardship Council (ASC) یک سازمان غیرانتفاعی بین‌المللی است که ماموریت اصلی آن ترویج و توسعه پایداری در صنعت آبزی‌پروری است. این سازمان استانداردها و گواهینامه‌هایی را ارائه می‌دهد تا کیفیت محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی تولید ماهی و میگو در پرورشگاه‌ها را بهبود بخشد.

Aquaculture Stewardship Council (ASC) در سال 2010 تأسیس شد. این سازمان به عنوان یک همکاری مشترک بین سازمان جهانی حفاظت از طبیعت (WWF) و موسسه توسعه پایدار نیکوکاری (IDH) شکل گرفت. هدف اصلی ASC ارتقاء استانداردهای محیط زیستی و اجتماعی در صنعت آبزی‌پروری و اعطای گواهینامه‌ها برای تولیدکنندگانی است که این استانداردها را رعایت کنند.

سازمان Aquaculture Stewardship Council (ASC) برای تولیدکنندگان آبزی‌پروری گواهینامه‌هایی صادر می‌کند که استانداردهای پایداری محیط‌زیستی و اجتماعی را رعایت کرده‌اند. برخی از گواهینامه‌هایی که توسط ASC صادر می‌شوند عبارتند از:

• ASC Bivalve Standard – میگوی صدفی
• ASC Freshwater Trout Standard – قزل‌آلا
• ASC Pangasius Standard – ماهی پانگاسیوس
• ASC Shrimp Standard – میگو
• ASC Tilapia Standard – ماهی تیلاپیا
• ASC Salmon Standard – ماهی آزاد

گواهینامه ماهی ارگانیک برای تولیدکنندگانی صادر می‌شوند که در تولید محصولات آبزی‌پروری خود از روش‌های پایدار و مسئولانه استفاده کرده‌اند. در واقع موارد بالا در حوزه استانداردهای مواد غذایی مرتبط با ماهی ارگانیک بسیار مطرح هستند.

«ASC Bivalve Standard – میگوی صدفی» چیست؟

گواهینامه ASC Bivalve Standard یک استاندارد صادر شده توسط سازمان ASC است که مربوط به پرورش پایدار و مسئولانه‌ی میگوی صدفی (بایولو) و سایر خانواده‌های مربوط به آن‌ها می‌شود. این استاندارد شامل معیارهای محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی است که باید توسط تولیدکنندگان بایولو‌ها در فرآیند پرورش رعایت شود تا گواهینامه ASC Bivalve Standard را دریافت کنند.

این گواهینامه ماهی ارگانیک برای گروه‌های زیر مفید است:

• تولیدکنندگان: این گواهینامه به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا روش‌های پایدار و مسئولانه را در آبزی‌پروری اعمال کرده و به بازارهای جهانی دسترسی پیدا کنند.
• خریداران و تأمین‌کنندگان: این گواهینامه به آن‌ها اطمینان می‌دهد که محصولاتی که خریداری می‌کنند از روش‌های پایدار و مسئولانه‌ای تولید شده‌اند.
• مصرف‌کنندگان: این گواهینامه به مصرف‌کنندگان اطمینان می‌دهد که محصولاتی که خریداری می‌کنند از منابع پایدار و با رعایت استانداردهای محیط زیستی و اجتماعی تهیه شده‌اند.

در نتیجه، گواهینامه ASC Bivalve Standard به تولیدکنندگان، خریداران، تأمین‌کنندگان و مصرف‌کنندگان کمک می‌کند تا محصولات پایدار و مسئولانه‌ای را تولید، خریداری و مصرف کنند.

گواهینامه « ASC Freshwater Trout Standard – قزل‌آلا» چیست؟

گواهینامه ASC Freshwater Trout Standard یک استاندارد صادر شده توسط سازمان Aquaculture Stewardship Council (ASC)  است که مربوط به پرورش پایدار و مسئولانه‌ی قزل‌آلا و سایر گونه‌های ماهی‌های آب‌شیرین مشابه است. این استاندارد شامل معیارهای محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی است که باید توسط تولیدکنندگان قزل‌آلا در فرآیند پرورش رعایت شود تا گواهینامه ASC Freshwater Trout Standard را دریافت کنند.

مزایای دریافت این گواهینامه ماهی ارگانیک عبارتند از:

• بهبود کیفیت محصول: این گواهینامه کمک می‌کند تا تولیدکنندگان با رعایت استانداردهای محیط زیستی و اجتماعی کیفیت محصولات خود را افزایش دهند.
• دسترسی به بازارهای جهانی: تولیدکنندگان می‌توانند با دریافت این گواهینامه بازارهای بیشتری را برای فروش محصولات خود باز کنند.
• تأیید روش‌های پایدار: این گواهینامه نشان‌دهنده روش‌های پایدار و مسئولانه در تولید قزل‌آلا است
• اعتماد مصرف‌کنندگان: مصرف‌کنندگان با بیشتر اطمینان محصولات دارای این گواهینامه را خریداری و مصرف می‌کنند.
• حفاظت از محیط زیست: برنامه‌های مدیریتی موجود در این گواهینامه کمک می‌کنند تا تأثیرات مخرب بر محیط زیست کاهش یابد.

در نتیجه، دریافت گواهینامه ASC Freshwater Trout Standard به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا بهبود کیفیت محصولات، دسترسی به بازارهای جهانی و حفاظت از محیط زیست را تضمین کنند.

گواهینامه «ASC Pangasius Standard – ماهی پانگاسیوس» چیست؟

ماهی پانگاسیوس نوعی ماهی آب شیرین است که به خانواده‌ی شب‌کورها (Pangasiidae) تعلق دارد. این ماهی‌ها در آسیای جنوب شرقی، به ویژه در دلتای مکونگ در ویتنام و کامبوج پرورش می‌یابند. پانگاسیوس به خاطر گوشت سفید و ملایمش، بازار جهانی زیادی دارد و بیشتر به صورت فیلۀ فریز شده به فروش می‌رسد.

گواهینامه ASC Pangasius Standard یک استاندارد صادر شده توسط سازمان ASC است که مربوط به پرورش پایدار و مسئولانه‌ی ماهی پانگاسیوس (یک نوع ماهی آب‌شیرین) است. این استاندارد شامل معیارهای محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی است که باید توسط تولیدکنندگان ماهی پانگاسیوس در فرآیند پرورش رعایت شود تا گواهینامه ASC Pangasius Standard را دریافت کنند.

به طور کلی، اخذ گواهینامه ASC Pangasius Standard به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا کیفیت محصولات، دسترسی به بازارهای جهانی، حفاظت از محیط زیست و بهبود شرایط کاری را تضمین کنند.

گواهینامه «ASC Salmon Standard – ماهی آزاد» چیست؟

گواهینامه ASC Salmon Standard یک استاندارد بین‌المللی است که مربوط به پرورش ماهی آزاد (سالمون) به‌صورت پایدار و مسئولانه است. این استاندارد توسط Aquaculture Stewardship Council (ASC) تنظیم شده است تا محیط زیست و منابع طبیعی را حفظ کرده و به سلامت و رفاه ماهیان نیز توجه داشته باشد.

گواهینامه ASC Salmon Standard شامل موارد زیر است:

• حفظ تنوع زیستی و ساختارهای اکولوژیکی
• بهبود عملکرد محیطی
• مدیریت بهتر منابع آب
• کاهش تاثیر بر منابع طبیعی
• تضمین رفاه ماهیان

این استاندارد به مزارع پرورش ماهی سالمون کمک می‌کند تا به‌طور پایدار و مسئولانه فعالیت کنند و محصولاتی با کیفیت برای مصرف کنندگان ارائه دهند. جزئیات استاندارد ASC Salmon، به این شرح است:

• کنترل و مدیریت تخم‌گذاری و کاهش فرار ماهیان پرورشی به محیط طبیعی
• کاهش استفاده از مواد شیمیایی و داروهای ضد‌عفونی‌کننده
• کاهش مصرف خوراک و بهبود نرخ تبدیل آن
• کاهش تاثیر بر کیفیت آب و کنترل رسوبات
• اجرای برنامه‌های پیشگیری و کنترل بیماری‌ها و آفات

این استاندارد با توجه به شرایط محلی و ملی طراحی شده و باعث ایجاد توازن بین تولید ماهی سالمون پایدار و حفظ محیط زیست می‌شود.

گواهینامه «ASC Shrimp Standard – میگو» چیست؟

گواهینامه ASC Shrimp Standard یک استاندارد بین‌المللی است که توسط سازمان ASC توسعه داده شده و برای بهبود عملکرد محیط‌زیستی و اجتماعی پرورش میگو اعمال می‌شود. این گواهینامه کمک می‌کند تا مصرف‌کنندگان، محصولات میگویی پایدار و مسئولانه را انتخاب کنند.

استاندارد ASC Shrimp در برگیرنده موارد زیر است:

• حفظ تنوع زیستی و ساختارهای اکولوژیکی
• بهبود عملکرد محیط‌زیستی
• کاهش تاثیر بر منابع طبیعی
• اجرای رویه‌های اجتماعی منصفانه
• مدیریت بهتر منابع آب

این استاندارد به مزارع پرورش میگو کمک می‌کند تا به‌طور پایدار و مسئولانه فعالیت کنند و محصولاتی با کیفیت برای مصرف‌کنندگان ارائه دهند. جزئیات استاندارد ASC Shrimp عبارتند از:

• کاهش تاثیر بر زیستگاه‌های حساس، مانند مناطق مرطوب و مانگرو
• کاهش استفاده از مواد شیمیایی و انتخاب خوراک پایدار
• کنترل کیفیت آب و کاهش تاثیر بر منابع آب
• اجرای استانداردهای کاری منصفانه و رعایت حقوق کارگران
• مدیریت بهینه بیماری‌ها و آفات

این استاندارد با توجه به شرایط محلی و ملی طراحی شده و هدف آن ایجاد توازن بین تولید میگوی پایدار و حفظ محیط زیست است.

گواهینامه «ASC Tilapia Standard – ماهی تیلاپیا» چیست؟

گواهینامه ASC Tilapia Standard یک استاندارد بین‌المللی است که توسط سازمان ASC توسعه داده شده و برای بهبود عملکرد محیط‌زیستی و اجتماعی پرورش ماهی تیلاپیا اعمال می‌شود. این گواهینامه کمک می‌کند تا مصرف‌کنندگان، محصولات تیلاپیا پایدار و مسئولانه را انتخاب کنند. جوانب گوناگون استاندارد ASC Tilapia شامل موارد زیر است:

• حفظ تنوع زیستی و ساختارهای اکولوژیکی
• بهبود عملکرد محیط‌زیستی
• کاهش تاثیر بر منابع طبیعی
• اجرای رویه‌های اجتماعی منصفانه
• مدیریت بهتر منابع آب

این استاندارد به مزارع پرورش ماهی تیلاپیا کمک می‌کند تا به‌طور پایدار و مسئولانه فعالیت کنند و محصولاتی با کیفیت برای مصرف‌کنندگان ارائه دهند. جزئیات بیشتر استاندارد ASC Tilapia عبارتند از:

• کاهش تاثیر بر زیستگاه‌های حساس و منابع طبیعی
• کاهش استفاده از مواد شیمیایی و انتخاب خوراک پایدار
• کنترل کیفیت آب و کاهش تاثیر بر منابع آب
• اجرای استانداردهای کاری منصفانه و رعایت حقوق کارگران
• مدیریت بهینه بیماری‌ها و آفات

این استاندارد با توجه به شرایط محلی و ملی طراحی شده و هدف آن ایجاد توازن بین تولید ماهی تیلاپیا پایدار و حفظ محیط زیست است.

گواهینامه‌های مرتبط با ماهی ارگانیک چه هستند؟

گواهینامه‌های مرتبط با ماهی ارگانیک شامل موارد زیر می‌شوند:

• USDA Organic: این گواهینامه توسط دپارتمان کشاورزی ایالات متحده تنظیم شده و استانداردهای ارگانیک را برای تولید، فرآوری و بسته‌بندی ماهی و میگو تعیین می‌کند.
• EU Organic: این گواهینامه توسط کمیسیون اروپا تنظیم شده و استانداردهای ارگانیک را برای پرورش ماهی و صدف ‌و میگو در کشورهای عضو اتحادیه اروپا تعیین می‌کند.
• Soil Association Organic: این گواهینامه توسط سازمان Soil Association تنظیم شده و استانداردهای ارگانیک را برای پرورش، فرآوری و بسته‌بندی ماهی و میگو در بریتانیا تعیین می‌کند.
• Canada Organic: این گواهینامه توسط کانادا تنظیم شده و استانداردهای ارگانیک را برای پرورش ماهی و میگو در کانادا تعیین می‌کند.
• Bio Suisse: این گواهینامه توسط سازمان Bio Suisse تنظیم شده و استانداردهای ارگانیک را برای پرورش، فرآوری و بسته‌بندی ماهی و میگو در سوئیس تعیین می‌کند.

این گواهینامه‌ها استانداردهای خاصی را برای پرورش ماهی به‌صورت ارگانیک تعیین می‌کنند.

از بین این استانداردها،  USDA Organicو EU Organic دارای شهرت بیشتری هستند و در بسیاری از کشورها به عنوان معیارهای قوی در زمینه ماهی ارگانیک شناخته می‌شوند.

فایدۀ گواهینامه ASC چیست؟

آمار نشان می‌دهد که خوردن ماهی نسبت به گوشت برای محیط زیست عموما سالم‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر است. مصرف‌کنندگان امروزه خواستار آبزيان هستند بنابراین آبزی پروري حائز اهمیت است، گواهینامه ASC بر جنبه های زیست محیطی و اجتماعی متمرکز است.

گواهینامه ASC با تأکید بر استفاده از روش‌های پایدار در صنعت پرورش ماهی، به بهبود شرایط کار و زندگی کارگران و حفظ محیط‌زیست کمک می‌کند. با دریافت این گواهینامه، پرورش‌دهندگان ماهی می‌توانند به مصرف‌کنندگان اطمینان دهند که محصولات آن‌ها از پرورش‌دهندگانی که به شرایط محیط‌زیستی و اجتماعی پایبند هستند، تولید شده است. استفاده از این گواهینامه، به پرورش‌دهندگان ماهی کمک می‌کند تا فرآیندهای تولید خود را بهبود ببخشند، محیط زیست را حفظ و به شرایط کارگران خود توجه کنند. با این حال، این گواهینامه به مصرف کنندگان هم امکان می‌دهد تا با خرید محصولاتی با کیفیت و از پرورش‌دهندگانی که به شرایط محیط‌زیستی و اجتماعی پایبند هستند، به حفظ محیط‌زیست و بهبود شرایط کار و زندگی کارگران کمک کنند.

حرف آخر؛ فرآیند صدور گواهینامه ASC چیست؟

فرآیند صدور گواهینامه ASC به شرکت‌ها و پرورش‌دهندگان ماهی که به شرایط مشخصی که در آن‌ها محافظت از محیط زیست و حقوق کارگران رعایت شده باشد، پایبندی کنند، اعطا می‌شود. این فرآیند شامل ارزیابی و بررسی شرایط پرورش و فرآیندهای تولید ماهی، توسط ارزیابان‌های مستقل و معتبر است. در صورتی که پرورش‌دهندگان ماهی، شرایط مورد نیاز را رعایت کنند، گواهینامه ASC به آن‌ها اعطا می‌شود. با دریافت این گواهینامه، پرورش‌دهندگان ماهی می‌توانند به مصرف‌کنندگان اطمینان دهند که محصولات آن‌ها از پرورش‌دهندگانی که به شرایط محیط‌زیستی و اجتماعی پایبند هستند، تولید شده است.

---

سوالات متداول:

شرکت‌ها انواع مختلفی از ممیزی‌ها را برای حفظ کنترل‌ و تعادل‌ جنبه‌های مختلف سازمانشان انجام می‌دهند. ممیزی این اطمینان را ایجاد می‌کند که فعالیت‌های هر حوزه تجاری با مقررات اجرایی مطابقت داشته باشد و در محدوده سیاست‌های شرکت کار کند.

اصطلاح ممیزی به‌طورکلی به‌عنوان مجموعه‌ای از روش‌های کنترلی مورد استفاده برای ارزیابی اینکه آیا فرآیندهای یک سیستم مدیریت با الزامات و دستورالعمل‌های خاصی مطابقت دارد یا نه، درک می‌شود. ممیزی پیچیده است، چون مستلزم بررسی دقیق فرآیندهای مختلف تجاری است، به‌همین‌دلیل گواهینامه ایزو 19011 به‌عنوان راهنما برای ممیزی سیستم‌ های مدیریتی ایجاد شد.

ممیزی سیستم‌ های مدیریتی به‌طور مؤثر به تسهیل بهبود و ارزیابی انطباق کمک می‌کند. هدف آن هم ارزیابی سیستم مدیریت در چند سطح زیر است: انطباق با الزامات، پتانسیل هدایت‌پذیری سیستم مدیریت برای اپراتور و اثربخشی سیستم مدیریت. در ادامه ما با بررسی ممیزی سیستم‌های مدیریتی، مزایا و مؤلفه‌های آن را بررسی خواهیم کرد.

ممیزی چیست؟

دیدگاه‌های بسیاری در مورد معنا و هدف ممیزی وجود دارد. دیدگاه‌هایی که اغلب مبتنی بر تجربیات افراد هستند. در زیر برخی از رایج‌ترین تعاریف ممیزی را که از موسسه بهداشت و ایمنی شغلی (IOSH) و همچنین استاندارد بین‌المللی ممیزی برای گواهینامه ایزو 19011 آورده شده‌اند، خواهید دید:

• هدف ممیزی یافتن شواهد عینی‌ (یا شواهدی که تا حد امکان عینی باشد) است که نشان دهند آیا روش فعلی مدیریت ایمنی و سلامت مطابق با خط مشی و اهداف ایمنی و بهداشت سازمان است یا خیر (IOSH).
• ممیزی، فرآیند جمع‌آوری شواهد است. از شواهد ممیزی برای ارزیابی میزان برآورده‌شدن معیارهای حسابرسی استفاده می‌شود. ممیزی باید عینی، بی‌طرفانه و مستقل باشد. این فرآیند هم باید سیستماتیک باشد و هم مستند (ایزو 19011).
• ممیزی، فرآیندی سیستماتیک، مستقل و مستند برای به‌دست‌آوردن شواهد حسابرسی و ارزیابی عینی آن برای تعیین میزان برآورده‌شدن معیارهای حسابرسی (ایزو 19011) است.

ممیزی را می‌توان برای اهداف و مزایای مختلفی استفاده کرد که مهم‌ترین آن بررسی سیستم‌های مدیریت موجود برای جمع‌آوری اطلاعاتی است که می‌توان از آن‌ها برای تصمیم‌گیری استفاده کرد.

ممیزی سیستم‌ های مدیریتی چیست؟

ممیزی سیستم‌های مدیریتی، تجزیه‌وتحلیل و ارزیابی شایستگی‌ها و قابلیت‌های مدیریت یک شرکت در جهت انجام اهداف شرکت است. هدف ممیزی ارزیابی عملکرد اجرایی فردی نیست، بلکه ارزیابی اثربخشی تیم مدیریت برای کار در راستای منافع سهام‌داران، حفظ روابط خوب با کارکنان و حفظ استانداردهای برند است. مهم است تاکید شود که ممیزی سیستم‌های مدیریتی، مدیریت کلی شرکت را ارزیابی می‌کند، نه عملکرد فردی مدیران را.

بنابراین در ممیزی سیستم‌های مدیریتی:

• ممیزی سیستم‌های مدیریتی، ارزیابی این است که تیم مدیریت سازمان تا چه حد از استراتژی‌ها و منابع خود استفاده می‌کند.
• ممیزی مدیریت ارزیابی می‌کند که آیا تیم مدیریت به نفع سهام‌داران، کارکنان و شهرت شرکت کار می‌کند یا خیر.
• ممیزی مدیریت، مدیریت کلی شرکت را در توانایی آن برای دستیابی به اهدافش ارزیابی می‌کند.
• هیئت مدیره به جای استفاده از تیم حسابرسی داخلی شرکت، مشاوران مستقلی را برای انجام ممیزی مدیریت استخدام خواهد کرد.
• هنگامی که ممیزی مدیریت کامل شد، شرکت حسابرسی خارجی برنامه کاملی را برای هیئت مدیره ارائه می‌کند تا آن را تغییر دهد.

در ادامه نحوه انجام ممیزی سیستم‌ های مدیریتی را بررسی خواهیم کرد.

ایزو 19011 ممیزی سیستم‌ های مدیریتی چیست؟

ایزو 19011 به‌عنوان استانداردی تعریف شده است که دستورالعمل‌هایی را برای ممیزی سیستم ‌های مدیریتی ارائه می‌کند. این استاندارد حاوی راهنمایی در مورد مدیریت برنامه حسابرسی، اصول حسابرسی و ارزیابی افراد مسئول در مدیریت است.

ایزو 19011 اطلاعات ارزشمندی در مورد چگونگی بهبود سیستماتیک یک برنامه ممیزی فراهم می‌کند، تا سایر بخش‌های یک سازمان بهبود یابند. یکی از جنبه‌های چنین بهبودی، اطمینان از همسو بودن اهداف برنامه حسابرسی با خط مشی‌ها و اهداف سیستم مدیریت است. سازمان‌ها در تلاش برای بهبود ممیزی، باید نیازهای مشتریان و سایر طرف‌های ذینفع را در نظر بگیرند.

حوزه‌ای که در ممیزی سیستم ‌های مدیریتی و به طور کلی تجارت اهمیت دارد، مفهوم ریسک است. بنابراین ریسک در سراسر بخش مدیریت برنامه ممیزی استاندارد ایزو  19011یکپارچه شده است.

ممیزی سیستم‌ های مدیریتی چگونه کار می‌کند؟

ممیزی سیستم‌ های مدیریتی به هیئت مدیره یک شرکت کاری ندارد، بنابراین، اعضای هیئت مدیره در کمیته حسابرسی می‌نشینند و عملکرد مدیران را با استفاده از اطلاعات کمی (فروش ارگانیک، حاشیه EBIT، حاشیه‌های بخش، جریان‌های نقدی عملیاتی و EPS) و عناصر غیرقابل سنجش یا نامشهود (مثل تلاش‌ها برای یکپارچه‌سازی کسب و کار ) ارزیابی می‌کنند.

هیئت مدیره یک مشاور مستقل را برای انجام ممیزی مدیریت استخدام خواهد کرد. دامنه ممیزی ممکن است محدود باشد، اما در بیشتر موارد، جامع و شامل بسیاری از جنبه‌های کلیدی مسئولیت‌های یک تیم مدیریتی است. حسابرسی مدیریت ممکن است به سوالاتی مثل موارد زیر پاسخ دهد:

• چه ساختار سازمانی‌ توسط مدیریت راه‌اندازی شده است؟ آیا خطوط مشخصی برای گزارش وجود دارد یا در آن سردرگمی وجود دارد؟
• سیاست‌ها و رویه‌های گروه مالی چیست و آیا شفافیت دارد؟
• اقدامات مدیریت ریسک فعلی چقدر مؤثر هستند؟
• وضعیت روابط بین کارکنان سازمان چگونه است؟
• مدیریت چگونه بودجه سالانه خود را جمع‌آوری می‌کند؟
• آیا سیستم‌های فناوری اطلاعات شرکت به روز نگه داشته می‌شوند؟
• آیا گروه مدیریت پاسخگوی سهامداران است؟
• جذب و حفظ نیروی کار چقدر مؤثر است؟ آیا برنامه‌های آموزشی برای جاری نگه‌داشتن مهارت‌ها در بین کارکنان وجود دارد؟
• آیا مدیریت به‌طور استراتژیک شرکت را به سمت اهداف مالی خود هدایت می‌کند؟

ممیزی سیستم‌ های مدیریتی اغلب قبل از ادغام، تجدید ساختار، ورشکستگی و برنامه‌ریزی برای جانشین‌پروری اجرا می‌شود. آن‌ها می‌توانند نقاط ضعف مدیریت یک شرکت را شناسایی کنند.

بسته به دامنه تمرین، ممیزی سیستم‌ های مدیریتی می‌تواند هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد. نتیجه ممیزی شبیه یک کارت گزارش با امتیازهای بالا در مناطقی است که تیم مدیریت برتری دارد و نمرات پایین‌تر در نقاطی که نیاز به بهبود دارد.

اجرای ممیزی سیستم‌های مدیریتی

اگر می‌خواهید بدانید مدیریت سازمان شما چقدر مؤثر است و کجاها نیاز به بهبود دارد باید ممیزی سیستم‌های اداری را انجام دهید. هدف این ممیزی شناسایی نقاط ضعف تیم مدیریت است.

ممیزی سیستم‌های مدیریتی شامل مصاحبه با مدیریت و کارکنان، تجزیه‌وتحلیل صورت‌های مالی و عملکرد، مطالعه خط‌مشی‌ها و رویه‌های شرکت، ارزیابی برنامه‌های آموزشی، فرآیند استخدام و بسیاری از حوزه‌های دیگر در یک سازمان است.

هنگامی که حسابرسی کامل شد، شرکت حسابرسی خارجی نه‌تنها یافته‌های خود را ارائه می‌دهد، بلکه اغلب یک برنامه کامل را برای هیئت مدیره ارائه می‌دهد تا اجرایی باشد و شرکت بتواند فعالیت‌های خود را بهینه کند.

بر خلاف ممیزی داخلی که توسط واحد حسابرسی داخلی شرکت انجام می‌شود، ممیزی مدیریت توسط شرکت‌های خارجی متخصص انجام می‌شود.

حرف آخر؛ مزایای ممیزی سیستم‌ های مدیریتی

ممیزی سیستم‌ های مدیریتی برای تجزیه‌وتحلیل موفقیت فرآیندها، محصولات و سیستم‌ها ضروری است. انجام ممیزی مزایای مختلفی برای سازمان دارد که مهمترین آن‌ها عبارتند از:

• پیگیری پیشرفت کسب‌وکار
• کاهش خطر تقلب
• تاثیر مثبت روی ارزیابی کلی
• بررسی صحت صورت‌های مالی
• شناسایی مشکلات در کسب‌وکار برای رفع مؤثر آنها

درنظر داشته باشید که یک سیستم مدیریت ممیزی قوی، از کل سازمان پشتیبانی می‌کند. برای بهره‌مندی از این مزایا لازم است که با CB‌ های مورد تایید اداره استاندارد ایران همکاری داشته باشید.

---

سوالات متداول :

ایزو 9001 یک استاندارد صنعتی جهانی است که الزامات و بهترین شیوه‌ها را برای سیستم مدیریت کیفیت یا همان quality management system (به‌اختصار QMS) مشخص می‌کند. استاندارد فعلی ISO 9001، ISO 9001:2015 است و بیش از یک میلیون سازمان در سراسر جهان در همه صنایع و اندازه‌ها از آن استفاده می‌کنند. داشتن گواهینامه و الزامات ایزو 9001 به این معنی است که یک سازمان قادر است توانایی ارائه محصولات و خدماتی را که مطابق با انتظارات مشتری و فراتر از آن باشد، نشان دهد. انطباق با ایزو 9001 همچنین به این معنی است که سازمان دارای یک QMS منسجم است.

سیستم مدیریت کیفیت چیست؟

QMS مستندی از فرآیندها و برنامه‌های سازمان برای دست‌یابی به اهداف کیفی است و باید متناسب با سازمان و نیازهای مشتریان آن باشد. یک سیستم مدیریت کیفیت کارآمد، سازمان‌ها را قادر می‌سازد تا محصولات با کیفیت بالا را به‌طورمداوم ارائه دهند و در نتیجه مشتریانی راضی‌تر و به‌طورکلی کسب‌وکار بهتری داشته باشند. یک QMS همچنین به کارآمدترشدن فرآیندها کمک می‌کند، که منجر به تلاش کمتر برای کارهای غیرضروری می‌شود و به تیم‌ها اجازه می‌دهد به‌جای آن بر روی فعالیت‌های پرتأثیر تمرکز کنند.

عناصر سیستم مدیریت کیفیت

سیستم‌های مدیریت کیفیت دارای عناصر زیر هستند:

• خط مشی و اهداف کیفیت: خط مشی کیفیت، بیانیه رسمی تعهد سازمان به کیفیت و استراتژی آن برای ارتقا، حفظ و بهبود کیفیت است. برای اطمینان از همسویی با سیاست‌های کیفیت، سازمان‌ها اهداف تجاری یا اهداف کیفی خاصی را تعیین می‌کنند؛ هم سیاست‌های کیفیت و هم اهداف کیفی، الزامات استاندارد ISO 9001 هستند.
• کتابچه راهنمای کیفیت: کتابچه راهنمای کیفیت سندی است که حاوی منطق پیاده‌سازی یک سیستم مدیریت کیفیت و مروری بر رویه‌های کیفیت سازمان است. اگر استاندارد QMS مانند ISO 9001 یکی از دلایل پیاده‌سازی QMS باشد، الزامات آن باید در کتابچه راهنمای کیفیت درج شود.
• ساختار و مسئولیت‌های سازمانی: در هر پروژه بزرگ، مشخص‌کردن وظایف و بیان مالکیت پروژه ضروری است. از آنجایی که سیستم مدیریت کیفیت یک پروژه بزرگ است، قوانین یکسانی باید اعمال شود. برای مدیریت سطح بالا، تخصیص یک مسئولیت متمرکز بر کیفیت به هر یک از اعضای سازمان به تسهیل اجرای یکنواخت‌تر و جامع‌تر QMS کمک می‌کند.
• مدیریت داده‌ها: از آنجایی که مستندسازی جزء اصلی یک سیستم مدیریت کیفیت است، مدیریت داده یا مدیریت مؤثر اسناد و اطلاعات باید در اولویت سازمان‌هایی باشد که به‌دنبال ایجاد، بهبود یا پیاده‌سازی QMS خود هستند. مدیریت داده مستلزم تعریف منابع داده، جمع‌آوری داده‌ها از این منابع، سازماندهی داده‌های جمع‌آوری‌شده، ذخیره داده‌های سازمان‌یافته برای دسترسی و درک آسان، و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها برای یافتن بینش‌های مورد نیاز برای بهبود سازمان است.
• فرآیندها: مستندسازی، درک و ارزیابی فرآیندهای یک سازمانْ مراحل کلیدی برای آماده‌شدن برای ممیزی ISO 9001 است، خواه این ممیزی داخلی باشد یا توسط شخص ثالثی برای صدور گواهینامه ISO 9001 انجام شود. هر فرآیندی که بر کیفیت محصولات و خدمات تأثیر می‌گذارد باید از طریق سیستم مدیریت کیفیت نظارت شود.
• رضایت مشتری از کیفیت محصول: برای ارائه مدرکی مبنی بر رضایت مشتری از کیفیت محصول و نشان‌دادن توانایی سازمان برای برآوردن نیازهای مشتری، ابتدا لازم است چگونگی اندازه‌گیری رضایت مشتری را مشخص کنید. یکی از گزینه‌ها، اجرای نظرسنجی‌های رضایت مشتری است که می‌تواند از طریق ایمیل، در وب‌سایت سازمان یا از طریق یک کیوسک دیجیتال در محل انجام شود.
• بهبود مستمر و کنترل اسناد: یکی از موضوعاتی که در رویکرد ISO 9001 پوشش داده شده است، الزامی برای ایجاد بهبود است. به زبان ساده، این بدان معناست که سازمان‌هایی که برای دریافت گواهینامه ISO 9001 برنامه‌ریزی می‌کنند، باید اقدامات مشخصی را در جهت بهبود کیفیت انجام دهند. همچنین اگرچه کنترل اسناد و مدیریت داده‌ها ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند، اما آنچه که کنترل اسناد را متفاوت می‌کند این است که تمرکز بیشتری بر نگهداری سوابق وجود دارد.

جدای از ارزیابی رضایت مشتری از کیفیت محصول، روش دیگری برای سنجش کیفیت استفاده از ابزارهای کیفیت است. ابزار کیفیت هر ماشین یا تجهیزاتی است که برای آزمایش محصولات یا جنبه‌های تولید آن بر اساس معیارهای خاص ساخته شده است. در صنایع غذایی، سنسور دما را می‌توان یک ابزار با کیفیت در نظر گرفت زیرا غذا اغلب باید در دمای معینی ذخیره شود تا کیفیت آن حفظ شود.

7 اصل مدیریت کیفیت چیست؟

بر اساس ISO، پیاده‌سازی یک سیستم مدیریت کیفیت بسیار آسان‌تر خواهد بود اگر که سازمان از 7 اصل مدیریت کیفیت پیروی کند که عناصر اولیه مدیریت کیفیت جامع (TQM) نیز هستند. این 7 اصل را در ادامه با یکدیگر مرور خواهیم کرد:

• تمرکز بر مشتری
• رهبری
• مشارکت افراد
• رویکرد فرآیندی
• بهبود
• تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد
• مدیریت روابط

این هفت اصل را رعایت کنید تا مدیریت کیفیت را به بهترین شیوه آن ببینید. برای فهم جزئیات بیشتر می‌توانید الزامات ایزو 9001 را مطالعه کنید.

نحوه صدور و اخذ گواهینامه ISO 9001

یک سازمان می‌تواند از طریق یک اعلامیه یا بیانیه الزام‌آور قانونی بر اساس ممیزی‌های داخلی خود سازمان، مطابقت با ISO 9001 را ادعا کند. از سوی دیگر، گواهینامه ISO 9001، یک ارزیابی است که توسط شخص ثالث انجام می‌شود و پس از آن است که گواهی انطباق صادر می‌شود.

چرا اخذ گواهینامه ISO 9001 مهم است؟

در ادامه چند مورد از مهم‌ترین دلایل اخذ گواهینامه ایزو 9001 آمده است:

• بهبود کیفیت محصولات و خدمات
• با رعایت الزامات ایزو 9001 می‌توانید شرکای تجاری بالقوه را برآورده کنید
• جلب رضایت مشتری
• مشارکت در رهبری
• با رعایت الزامات ایزو 9001 می‌توانید فرهنگ شرکت را بهبود بخشید

دستیابی به گواهینامه ISO 9001 می‌تواند سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در زمان و منابع باشد. در نتیجه، سازمان‌هایی که گواهینامه ISO 9001 را دریافت می‌کنند، اغلب دارای مزیت رقابتی مهمی در صنایع خود هستند.

الزامات اولیه گواهینامه ISO 9001 چیست؟

ISO 9001 الزامات دقیقی را برای محصولات و خدمات تعریف نمی‌کند، بلکه معیاری برای مدیریت کیفیت کلی یک سازمان است. به غیر از QMS، سایر الزامات اولیه ISO 9001 موارد زیر است:

• تعهد مدیریت ارشد به کیفیت
• تمرکز بر مشتری
• کفایت منابع
• شایستگی کارکنان
• مدیریت فرآیند (برای تولید، ارائه خدمات، اداری و پشتیبانی)
• برنامه‌ریزی با کیفیت
• طراحی محصولات و خدمات
• فرآیندهای حل‌و‌فصل شکایات مشتریان
• اقدامات اصلاحی
• نیاز برای پیشبرد پیشرفت
• نیاز به نظارت بر ادراک مشتری در مورد کیفیت محصولات و خدمات

حالا شما آنچه برای اخذ این ایزو لازم دارید را می‌دانید و می‌توانید به‌راحتی در مورد اخذ آن تصمیم‌گیری کنید.

مدیریت عملکرد یک ابزار مهم در تعریف مدیریت منابع انسانی است که در ارزیابی و نظارت بر کارکنان به مدیران کمک می‌کند. شاید زمانی‌که اصطلاح مدیریت عملکرد به گوشتان می‌خورد، با خودتان فکر کنید که این موضوع به ارزیابی سالانه مالی ارتباط دارد، اما واقعیت این است که سیستم مدیریت عملکرد موثر، بسیار تاثیرگذارتر از ارزیابی سالانه است.

عناصر یک سیستم مدیریت عملکرد خوب، ساده هستند اما ادغام آن‌ها در سیستم یک کسب‌وکار، دشوارتر از چیزی است که به نظر می‌رسد.

در دنیای امروزی، فرهنگ سازمانی در حال تبدیل شدن به بازخورد مستمر با فناوری است، جایی که مدیران می‌توانند مشکلات را بر اساس عملکرد فعلی کارکنان پیش‌بینی کنند و هر نوع اصلاحی را برای بازگرداندن کارکنان به مسیر اصلی آغاز کنند. در این مطلب از کیو سی بی، اطلاعات کاملی در مورد مدیریت عملکرد، سیستم مدیریت عملکرد و نرم‌افزارهای مربوط به آن ارائه کرده‌ایم تا تصور درستی از این عامل بسیار مهم داشته باشید.

مدیریت عملکرد چیست؟

مدیریت عملکرد (Performance Management)، مجموعه‌ای از فرآیندها و سیستم‌ها است که با هدف توسعه کارمندان برای دستیابی به بالاترین سطح عملکرد اجرا می‌شود. مدیریت عملکرد، فرآیند بازخورد و ارتباط مستمر بین مدیران و کارکنان برای اطمینان از دستیابی به اهداف استراتژیک سازمان است. به بیان ساده‌تر، مدیریت عملکرد به این معنی است که مدیریت به‌طور مداوم برای توسعه کارکنان خود، ایجاد اهداف روشن و ارائه بازخور ثابت در طول سال تلاش می‌کند.

مدیریت عملکرد یک رویکرد استراتژیک برای ایجاد و حفظ عملکرد بهبودیافته در کارکنان است که منجر به افزایش اثربخشی و بهره‌وری شرکت‌ها می‌شود.

تعریف مدیریت عملکرد از زمانی‌که برای اولین بار به عنوان یک مفهوم ظاهر شد، تکامل زیادی داشته است؛ آن‌چه زمانی یک فرآیند سالانه بود، اکنون در حال انتقال به مدیریت عملکرد مستمر است. هدف از این تغییرات این است که از عملکرد موثر کارکنان در طول سال اطمینان حاصل شود و چالش‌هایی که ممکن است روی عملکرد کارکنان تاثیرگذار باشد، شناسایی و بررسی شوند.

چرا مدیریت عملکرد مهم است؟

در هر سازمانی، صرف‌نظر از اندازه، مهم است که بدانید کارکنان شما چه کاری انجام می‌دهند، چگونه و چرا آن را انجام می‌دهند. بدون مدیریت و سیستمی برای تعریف نقش‌ها، درک نقاط قوت و ضعف فردی، ارائه بازخورد سازنده، ایجاد مداخلات و پاداش دادن به رفتار مثبت برای مدیران دشوار خواهد بود. سیستم مدیریت عملکرد مزایای زیادی دارد که در این قسمت به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• تعریف اهداف سازمان: مدیریت عملکرد قوی با تعیین اهداف روشن برای کل سازمان شروع می‌شود. اینکه همه در مورد کارهایی که می‌خواهید انجام دهید، همسو باشند، مزایای بی‌شماری دارد.
• ایجاد معیارهای عینی موفقیت: هنگامی‌که اهداف سازمانی مشخص داشته باشید، امکان تعیین معیارهای عینی موفقیت در سطوح فردی و تیمی فراهم می‌شود و همه می‌دانند که سازمان از آن‌ها چه انتظاراتی دارد.
• کاهش ذهنیت‌گرایی و تعصب: توجه به عوامل مدیریت عملکرد، یک چهارچوب عینی در مورد بررسی عملکرد، افزایش امتیازات، پاداش‌ها و ترفیع‌ها فراهم می‌کند و تعصب ناخوداگاه مدیران را به حداقل می‌رساند.
• شناسایی اهداف و چالش‌های منابع انسانی: به لطف هدف‌گذاری و ارتباط منظم با کارکنان، تیم منابع انسانی خیلی سریع‌تر می‌تواند اولویت‌های سازمانی مانند کاهش جابه‌جایی کارکنان یا بهبود برنامه‌ریزی برای جانشین‌پروری را شناسایی کنند.
• ایجاد شرح شغل بهتر: تعیین اهداف و انتظارات روشن برای هر نقش، می‌تواند به شما کمک کند تا یک شرح شغل کامل بنویسید. شرح شغل شما را در شناسایی مهارت‌های کلیدی لازم برای موفقیت کمک می‌کند.
• بهبود کیفیت استخدام: دانش فرآیندی برای اندازه‌گیری عملکرد کارکنان منجر به توانایی بهبود کیفیت استخدام می‌شود.
• افزایش انگیزه تیم: درگیر کردن اعضای تیم با اهداف سازمان باعث می‌شود که احساس کنند جزیی از شرکت هستند و به مشارکت بیشترشان کمک می‌کند.
• بهبود عملکرد: همه موارد فوق به یک نیرو کار توسعه‌یافته و باانگیزه می‌رسد که در جهت بهبود خود تلاش می‌کند.

چرخه مدیریت عملکرد

چرخه مدیریت عملکرد یک فرآیند بهبود مستمر برای برنامه‌ریزی، بررسی و اندازه‌گیری عملکرد کارکنان است، به‌گونه‌ای که هدف کلی مدیریت عملکرد را برآورده کرده و موجب همسو شدن موفقیت کارکنان و سازمان می‌شود. فرآیند چرخه مدیریت عملکرد، مجموعه‌ای از پنج مرحله کلیدی است. این مراحل، صرف‌نظر از اینکه چقدر عملکرد کارکنان را بررسی می‌کنید، بسیار ضروری هستند.

چرخه مدیریت عملکرد یک فرآیند بهبود مستمر برای برنامه‌ریزی، بررسی و اندازه‌گیری عملکرد کارکنان است.

1. برنامه‌ریزی: در مرحله اول، مدیران و کارکنان در مورد عملکرد فعلی، اهداف، محیط کار و ابزارهای دستیابی به آن‌ها بحث می‌کنند. بسته به فرآیند مدیریت عملکرد در سازمان خود، ممکن است بخواهید درصدی را به هر یک از این اهداف اختصاص دهید تا بتوانید میزان موفقیت را ارزیابی کنید.
2. توسعه کارکنان: مدیران از طریق فرصت‌های آموزشی تلاش می‌کنند تا کارکنان مهارت‌ها و طرز فکر موردنیاز نسبت به سازمان را کسب ‌کنند. این مرحله می‌تواند شامل پیشنهاد دوره‌های تکمیلی یا تمارینی باشد که دانش و عملکرد کارکنان را بهبود می‌بخشد.
3. پیگیری و ردیابی: در این مرحله از سیستم مدیریت عملکرد، مدیران باید کارکنان را زیرنظر داشته باشند تا پیشرفت‌ها و مشکلات احتمالی را شناسایی کنند.
4. ارزیابی عملکرد: در مرحله ارزیابی عملکرد، مدیران با استفاده از خود ارزیابی، مصاحبه، بازخورد 360 و…، بهبود کارکنان را مورد بررسی قرار می‌دهند.
5. پاداش: آخرین مرحله در چرخه مدیریت عملکرد، پاداش است. اگر فرآیندهای مدیریت به نتایج مطلوب برسد، مدیران به کارکنان پاداش می‌دهند.

مدیریت عملکرد مستمر، یک فرآیند دوطرفه بین مدیران و کارکنان است.

سیستم مدیریت عملکرد: گامی مهم در فرآیند مدیریت

سازمان ممکن است از صدها و هزاران نفر تشکیل شده باشد که در مسیر رسیدن به اهداف کسب‌وکار تلاش می‌کنند، اما تعدادی کمی از سازمان‌ها به عوامل مدیریت عملکرد تسلط کافی دارند. به همین دلیل، وجود یک سیستم مدیریت عملکرد، چهارچوب مناسبی برای تحقق اهداف فراهم می‌کند.

در حال حاضر، اتوماسیون نقش بسیار مهمی در مدیریت عملکرد ایفا می‌کند. با این روش، بسیاری از فرآیندهای درگیر را می‌توان ساده‌سازی کرد تا عملکرد کارکنان به صورت استراتژیک مدیریت شود. یک سیستم مدیریت عملکرد، عملکرد کارکنان را به شیوه‌ای سازگار و قابل اندازه‌گیری ردیابی می‌کند. نرم‌افزارهای مدیریت عملکرد را می‌توان در محل، فضای ابری یا در یک محیط ترکیبی پیاده‌سازی کرد.

مدیریت عملکرد شامل پذیرفتن نقاط قوت کارکنان و پذیرفتن ایده‌های نوآورانه است، حتی ایده‌هایی که وضعیت موجود را تغییر می‌دهند> – استیو جابر، بنیانگذار اپل

استیو جابر، بنیانگذار اپل

این سیستم به ترکیبی از فناوری‌ها و متدولوژی‌ها متکی است تا اطمینان حاصل کند که افراد در سراسر سازمان با اهداف استراتژیک کسب‌وکار همسو هستند و در آن‌ها مشارکت دارند. این سیستم، یک نوع سیستم مشارکتی است و مدیران و کارکنان برای تعیین انتظارات، شناسایی اهداف کارکنان، تعریف اندازه‌گیری عملکرد، به اشتراک گذاشتن بررسی‌ها و ارزیابی‌های عملکرد کارکنان و ارائه بازخورد با یکدیگر همکاری می‌کنند. سیستم مدیریت عملکرد برای متخصصان منابع انسانی، کارکنان و مدیران قابل استفاده است.

شش نکته برای ارتقا عملکرد کارکنان

در این بخش شش نکته ساده برای دستیابی به اهداف سازمان و پیاده‌سازی مدیریت عملکرد اشاره می‌کنیم که می‌توانید از آن‌ها در مسیرخود الهام بگیرید.

1. انتظارات روشن و قابل‌دستیابی را تعیین کنید و کامل توضیح دهید که چه اقداماتی انجام شود.
2. به فرآیند به عنوان یک تلاش مشترک نگاه کنید، با کارکنان کار کنید تا آن‌ها را در فرایند مشارکت دهید و ایده‌های کارکنان را برای دستیابی به اهداف تجاری در نظر بگیرید.
3. ابزار لازم را برای کارکنان فراهم کنید و به تفاوت کارایی و اثر بخشی توجه داشته باشید.
4. به‌طور مستمر پیشرفت را ارزیابی کنید. بازخورد شما باید به‌موقع باشد و به هدف خاصی اشاره کند.
5. راهنمایی و آموزش کارکنان را در نظر بگیرید. این کار، برای بهینه‌سازی نقاط قوت کارکنان و شناسایی نقاط بهبود موثر است. بازخورد باید به‌صورت ماهانه یا فصلی، از طریق جلسات حضوری انجام شود.
6. شرایط را برای شناسایی کارکنان فراهم کنید.

نمونه مدیریت عملکرد در سازمان

برای اینکه آگاهی بیشتری نسبت به عوامل مدیریت عملکرد داشته باشید، با یک مثال به این موضوع اشاره می‌کنیم. شرکت Cargill، یک تولیدکننده مواد غذایی بزرگ است که بیش از 150000 نفر کارمند دارد که نشان داده حتی شرکت‌های بزرگ هم می‌توانند ارزیابی‌های عملکرد سخت را کنار بگذارند و یک سیستم جدید ایجاد کنند. در پی آخرین تحقیقاتی که در مورد نارضاتی مدیریت از فرآیند مدیریت عملکرد قدیمی، کارگیل سیستم مدیریت عملکرد روزمره خود را جایگزین روش قبلی کرد. این سیستم به‌گونه‌ای طراحی شده است که به صورت مستمر حول رابطه مثبت کارمند و مدیر تمرکز داشته باشد و با فعالیت‌های روزانه و بازخورد در مکالمات، مشکلات را حل می‌کند تا از تکرار آن‌ها جلوگیری شود.

هدف از مدیریت عملکرد، ایجاد محیطی است که در آن افراد بتوانند بهترین عملکرد را داشته باشند و کارایی موثرتری داشته باشند.

سیستم مدیریت عملکرد جدید کارگیل نتایج مثبتی داشت، طوری‌که 69% از کارکنان اظهار داشتند، بازخوردهایی دریافت کرده‌اند که برای پیشرفت حرفه‌ای آن‌ها مفید است. علاوه‌براین، 70% گزارش دادند که در نتیجه بحث‌های عملکرد مستمر با مدیر خود، احساس ارزشمند بودن می‌کنند.

کلام آخر

هنگامی‌که سیستم مدیریت عملکرد به درستی تعریف شده و به‌طور مستمر در سازمان اعمال شود، بهره‌وری کلی نیروی کار را افزایش می‌دهد. کارکنان بیشتر روی کار خود سرمایه‌گذاری می‌کنند و گردش مالی به حداقل می‌رسد، درحالی‌که درآمد کارکنان به حداکثر می‌رسد. مدیریت عملکرد، بخش مهمی از سازمان است که سه مشکل اساسی سازمان از جمله درگیر نگه داشتن کارکنان، حفظ استعدادها و توسعه رهبران از درون شرکت را تا حدودی حل می‌کند. مدیریت عملکرد یک سیستم حیاتی برای بخش منابع انسانی است تا کارکنان را در حین بررسی عملکرد خود، توسعه دهند و آن‌ها را در سازمان نگه دارند.

---

سوالات متداول :

احتمالا شما هم درباره مفهوم مدیریت ناب و محبوبیت روزافزون آن در دنیای تجارت شنیده باشید. با وجود ارزش‌ها و تاثیر مثبت مدیریت ناب بر بهبود عملکرد کلی شرکت‌ها، جای تعجب نیست که تعریف مدیریت ناب روزبه‌روز در صنایع گسترش پیدا کند و به عنوان یک ابزار مدیریت جهانی شناخته شود.

مدیریت ناب روشی برای مدیریت و سازماندهی کار، جهت بهبود عملکرد شرکت است.

محبوبیت مدیریت ناب باعث شده که شرکت‌های بیشتری برای بهبود کارایی، سودآوری و رضایت مشتری از تکنیک‌های ناب استفاده کنند. با بهبود فرآیندهایی که موجب از بین رفتن ضایعات می‌شود، می‌توان در زمان و هزینه‌های مختلف صرفه‌جویی کرد. در این مطلب از کیو سی بی شما را با تعریف و ویژگی‌های مدیریت ناب آَشنا خواهیم کرد و روش‌های پیاده‌سازی آن را شرح خواهیم داد.

مدیریت ناب چیست؟

مدیریت ناب (Lean Management)، یک رویکرد مدیریتی مبتنی بر تولید ناب است که از دهه 80 به‌طور گسترده توسط خودروسازان ژاپنی برای به‌دست آوردن مزیت رقابتی نسبت به رقبای غربی مورد استفاده قرار گرفت. این رویکرد مدیریت ژاپنی، برای حذف ضایعات از سازمان و دستیابی به بهبود در رویه‌های تولید طراحی شده است. این تکنیک روی عواملی که در فرآیندها دخیل هستند تمرکز کرده و امکان کاهش هزینه‌ها، سرعت بخشیدن به کار و جلب رضایت مشتری را برای صنعت فراهم می‌کند.

مدیریت ناب را می‌توان با سه مفهوم کلیدی خلاصه کرد:

• ارائه ارزش بیشتر به مشتری
• به حداقل رساندن ضایعات
• بهبود مستمر

موسسه Lean Enterprise، مدیریت ناب را با عنوان «به حداکثر رساندن ارزش مشتری در عین به حداقل رساندن ضایعات» توصیف می‌کند. ارائه ارزش بیشتر منجر به رضایت مشتری، فروش و سودآوری بیشتر خواهد بود. این امر با بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، کاهش زمان لازم برای انجام کارها امکان‌پذیر خواهد بود.

مفهوم ضایعات و اتلاف در تولید ناب

ضایعات یا اتلافی که در تعریف مدیریت ناب از آن صحبت می‌شود شامل هشت مورد اساسی است که عبارتند از:

1. اتلاف حاصل از تولید مازاد
2. اتلاف حاصل از حرکات غیرضروری (برای کارکنان، ماشین‌آلات و…)
3. اتلاف حاصل از نگهداری موجودی غیرضروری
4. اتلاف حاصل از تولید محصولات معیوب (برگشت از مشتری، ضایعات در جریان تولید و…)
5. اتلاف حاصل از طولانی شدن زمان انتظار
6. اتلاف حاصل از حمل‌ونقل غیرضروری
7. اتلاف مراحل اضافی در فرآیند تولید (پردازش بیش‌ازحد)
8. اتلاف حاصل از عدم استفاده بهینه از منابع انسانی

مدیریت ناب از کجا شروع شد؟

قبل از معرفی اصول مدیریت ناب، بهتر است کمی به تاریخچه این مفهوم بپردازیم تا ببینیم چگونه به یکی از مهم‌ترین سبک های مدیریت تبدیل شد. متد تولید ناب مفهوم جدیدی نیست، اگر کمی دقت کنید می‌بینید که توجه به کاهش ضایعات در صنعت تولید، سابقه طولانی دارد و مردم همواره به دنبال روش‌هایی بودند که بتوانند از اتلاف منابع جلوگیری کنند. با این وجود، مفهوم تولید ناب در دهه 1980، به عنوان یک رویکرد تولید در کمپانی تویوتا معرفی شد و طی چند سال، همه‌گیر شد. بسیاری از متخصصان، روش تویوتا را یکی از اولین چهارچوب‌های مدیریت ناب اجرا‌شده در یک سازمان می‌دانند.

هدف از این رویکرد، افزایش سرعت تولید، بهبود کیفیت و از همه مهم‌تر، کاهش یا حذف ضایعات بود. در این روش، فرآیندهایی که هیچ ارزش افزوده‌ای برای محصول نهایی نداشت حذف می‌شد تا متعاقبا بهره‌وری، کارایی و سودآوری افزایش پیدا کند. به لطف این تاثر قابل‌توجه، تفکر ناب در بسیاری از صنایع و سازمان‌ها گسترش یافت و با پنج اصل اساسی مدیریت ناب تکامل پیدا کرد.

تویوتا بیان می‌کند که روش تولید ناب با کاهش سه نوع ضایعات اتفاق می‌افتد:

• مودا (MUDA): اتلاف
• موری (MURI): استفاده بیش‌از حد از منابع
• مورا (MURA): نابرابری

در سال 2003، مری و پاپندیک، در کتابی با عنوان (توسعه نرم‌افزار ناب: یک ابزار چابک) به این موضوع پرداختند که چگونه می‌توان اصول اولیه مدیریت ناب را در توسعه نرم‌افزار به کار برد که کم‌کم به یکی از محبوب‌ترین روش‌های توسعه نرم‌افزار تبدیل شد.

مزایا و معایب مدیریت ناب

ویژگی های مدیریت ناب به‌گونه‌ای است که مانند هر ساختار سازمانی، مزایا و معایب مختلفی دارد. حالا که با تعریف مدیریت ناب آشنا شدید، بهتر است دیدگاه بازتری نسبت به مزایا و معایب آن داشته باشید.

مزایا	معایب
ضایعات کم‌تر از طریق اصلاح مداوم گردش‌کار و حذف فرآیندهایی که ارزش‌افزوده ندارند	محدودیت زمان در برنامه‌ریزی مسیر تولید ناب و پیش‌بینی چالش‌ها
تمرکز بیشتر با حذف فعالیت‌های اضافی	فقدان استراتژی و عدم‌توجه به هدف اصلی به خاطر تمرکز بیش‌ازحد روی تولید ناب
انگیزه بیشتر با تمرکز روی کارهای تاثیرگذار و هدفمند	عدم‌همکاری بخش‌های مختلف به خاطر نداشتن آگاهی از فرآیند و هدف تولید
روشی هوشمندانه برای کار با سیستم کشش (تولید بر اساس تقاضا)	عدم‌کنترل حوادث غیرقابل‌پیشبینی در صورت وجود گلوگاه یا محدود شدن منابع
ارزش بیشتر برای مشتری با صرف زمان مفید روی کیفیت محصول

آشنایی با اصول مدیریت ناب

استفاده از روش های پیاده سازی مدیریت ناب ارتباط مستقیمی با پنج اصل اساسی اصول مدیریت ناب دارد. مدیریت ناب شامل پنج اصل راهنما است که به عنوان یک دستورالعمل برای اجرای این رویکرد، توسط مدیران در یک سازمان استفاده می‌شوند. در این بخش به معرفی پنج اصل و ویژگی‌ های مدیریت ناب می‌پردازیم.

1.شناسایی ارزش

ارزش (Value) چیست؟ هر کسب‌وکاری برای انجام چه کاری تلاش می‌کند؟ همواره باید سعی کنید محصول یا خدمتی ارائه دهید که مشتری حاضر است برای آن هزینه بپردازد. به همین دلیل ابتدا باید ارزشی که می‌خواهید به مشتری پیشنهاد بدهید، شناسایی و تعریف کنید. خلق ارزش، هسته اصلی هر کسب‌وکار است. اگر محصول یا خدمت شما، مشکل مشتری را حل نکند یا ارزش کافی برای او ایجاد نکنید، حاضر به پرداخت پول نخواهد شد.

2.ترسیم زنجیره ارزش

زنجیره ارزش یا جریان ارزش باید شامل تمام اقدامات و افراد درگیر در تحویل محصول نهایی باشد، به بیان ساده‌تر، این زنجیره، نشان‌دهنده جریان کار است. با انجام این کار می‌توانید مراحلی که هیچ ارزشی به محصول اضافه نمی‌کنند، شناسایی و حذف کنید. هنگامی‌که زنجیره ارزش را ترسیم کردید، خیلی ساده‌تر متوجه خواهید شد که کدام فرآیندها به کدام تیم تعلق دارند و چه‌کسی مسئول نظارت، ارزیابی و بهبود هر فرآیند است.

3.گردش کار مستمر

پس از ترسیم زنجیره ارزش، باید از گردش کار مداوم هر تیم اطمینان حاصل کنید. توسعه هر محصول یا خدمتی اغلب شامل کار گروهی بین‌بخشی است که هر کدام مراحل خاصی را به ترتیب اجرا می‌کنند، بنابراین هماهنگی بین بخش‌ها اهمیتی زیادی دارد. تقسیم وظایف به بخش‌های کوچک‌تر و تجسم گردش کار، می‌تواند به‌راحتی موانع فرآیند را شناسایی و حذف کند.

4.ایجاد سیستم کششی

سیستم کششی با هدف به حداقل رساندن ضایعات در طول تولید معرفی شده است. این ایده بر اساس رویکرد تولید و تحویل‌ به‌موقع ساخته شده، بنابراین محصولات فقط در مقادیر موردنیاز تولید می‌شوند. این سیستم به حفظ موجودی، که یکی از دلایل اصلی ضایعات در نظر گرفته می‌شود، کمک می‌کند تا در صورت نیاز، منابع خود را حذف کنند. در سیستم کششی، تنها زمانی کار تولید شروع می‌شود که تقاضا وجود داشته باشد.

5.بهبود مستمر

هنگامی‌که تمام مراحل روش های پیاده سازی مدیریت ناب کامل شد، می‌توان گفت که سیستم مدیریت ناب و کنترل پروژه به‌خوبی به مرحله اجرا رسیده است اما یک مرحله بسیار مهم هنوز باقی مانده است. توجه داشته باشید که سیستم شما ایزوله و ایستا نیست، به همین دلیل ممکن است مشکلات و تغییرات مختلفی در طول فرآیندها ایجاد شود. برای پاسخ‌دهی مناسب به هر کدام از تغییرات، باید از بهبود مستمر فرآیندها، رفتار سازمانی و مشارکت کارکنان در همه سطوح اطمینان حاصل کنید. تکنیک‌های مختلفی برای اجرای این اصل وجود دارد که از جمله این موارد می‌توان به جلسات روزانه برای تشویق تیم و… اشاره کرد.

ابزار و تکنیک‌های مدیریت ناب

تکنیک‌های مختلف پیاده سازی مدیریت ناب وجود دارد. هر سازمانی باید بر اساس نوع کسب‌وکار و اهداف خود، یکی از روش های پیاده سازی مدیریت ناب را انتخاب کند. در این قسمت با متداول‌ترین ابزارهای مدیریت ناب آشنا خواهید شد.

• کایزن (Kaizen): کایزن یک مفهوم ژاپنی به معنای تغییر برای زندگی بهتر است که به بهبود مستمر در تمام جنبه‌های سازمان اشاره دارد. تغییر مورد بحث در کایزن، شامل عملکرد کارکنان، فرهنگ سازمانی و حتی ویژگی‌های شخصی آن‌ها می‌شود.
• شش سیگما (Six Sigma): شش سیگما یک روش کنترل کیفیت است که توسط کمپانی موتورولا برای تشخیص عیوب در مرحله تولید ایجاد شده است.
• سیستم تولید به موقع (JIT): سیستم Just In Time مفهومی است که در آن یک برنامه تولید خاص بر تمام فرآیندها، اجزا و جریان‌های تولید برقرار است. این کار بدون ذخایر ایمنی و منابع غیرضروری امکان‌پذیر است. در این روش هیچ تولیدی انجام نمی‌شود تا زمانی که خریدار سفارش جدید ایجاد کند. این سیستم بر پایه کاهش هزینه‌های انبار تمرکز دارد.
• ·        5S: 5S یک سیستم ژاپنی برای ایجاد شرایط کاری ایده‌آل در تولید یا اداره است که برای حفظ نظم، تمیزی و آراستگی اجرا می‌شود. این سیستم، کار را موثرتر کرده و بدون تحریف معنای مدیریت ناب، در زمان صرفه‌جویی می‌کند.
• کانبان (Kanban): کانبان یک اصل مدیریتی است که شبیه به JIT، حجم کار را به‌طور مساوی بر روی فرآیندها و کارکنان پخش می‌کند. این روش بیشتر در شرکت‌های مرتبط با  فناوری اطلاعات برای بهبود کارایی تیم‌های توسعه استفاده می‌شود.
• آندون (Andon): آندون‌ یک نوع مدیریت کنترل بصری است که همه کارکنان را قادر می‌سازد بر آن‌چه در شرکت و جریان کار تولید اتفاق می‌افتد، نظارت داشته باشند. آندون‌ها نوعی تابلوهای هشداردهنده هستند که در مکان‌های مختلف و در دیدرس همگان نصب شوند. هدف از نصب این تابلوها، مشخص کردن مرحله و شرایط عملیات است. در صورت بروز نقص یا مشکل، با سیگنال صوتی و تصویری به تیم هشدار می‌دهد.

ابزارهای مدیریت ناب زیادی وجود دارد که از جمله پرکاربردترین آن‌ها می‌توان به  5S، Andon، JIT، کایزن، کانبان، KPI، تجزیه‌وتحلیل گلوگاه، PDCA، نگهداری و تعمیرات جامع، SMED، شش سیگما، اهداف هوشمندانه و… اشاره کرد.

کلام آخر

به‌ بیان ساده‌تر، مدیریت ناب، عبارت است از همسوسازی فعالیت‌ها در سازمان به‌گونه‌ای که انتظارات مشتری از نظر کیفیت محصول یا خدمت برآورده شود و ضایعات فرآیندهای تولید به حداقل برسد. دستیابی به چنین مرحله‌ای، نیازمند اجرای بی‌کم‌وکاست اصول پنجگانه مدیریت ناب و تسلط به روش های پیاده سازی مدیریت ناب است.

---

GXP استانداردها و مقررات کیفیت برای یک فعالیت خاص است. GXP کمک می‌کند تا اطمینان حاصل کنیم، یک محصول یا فعالیت با کیفیت خوب و ایمن به بازار عرضه می‌شود. از استانداردهای مواد غذایی گرفته تا استانداردهای بالینی باGXP  سر و کار دارند.GXP  حول سه محور اصلی نظارتی می‌چرخد: پاسخگویی، ردیابی، یکپارچگی

• قابلیت مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی (Accountability): اینکه هر فرد چه میزان و چه زمانی در یک محصول و پروژه مشارکت داشته، به قابلیت مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی ارتباط پیدا می‌کند.
• قابلیت ردیابی (Traceability) به این معنی است که باید راهی برای بازسازی کل تاریخچه ایجاد یک محصول یا پروژه وجود داشته باشد.
• یکپارچگی داده‌ها (Integrity of Data): یکپارچگی داده‌ها باعث می‌شود تا از میزان قابل‌اعتمادبودن داده‌ها آگاه شویم. برای سازگاری و یکپارچگی، سازمان‌ها باید هر اقدامی را که توسط هر کارمند در توسعه یا تولید یک محصول یا پروژه انجام می‌شود، مستند و ثبت کنند.

ما در این مقاله کیو سی بی به شما می‌گوییم که GXP چیست. همچنین شما با ضوابط و اهداف GXP نیز آشنا می‌شوید.

GXP مخفف چیست؟

اصطلاح GXP مخفف «شیوه‌های خوب» (Good Practices) است. توجه به این نکته مهم است که x بسته به بخش یا فعالیت تغییر می‌کند. دستورالعمل‌های GXP زیادی برای طیف گسترده‌ای از صنایع و شرکت‌ها وجود دارد. از مهمترین شیوه‌های خوب می‌شود به شیوه‌های تولید خوب (Good Manufacturing Practice)، شیوه‌های بالینی خوب (Good Clinical Practices) و شیوه‌های آزمایشگاهی خوب (Good Laboratory Practice) اشاره کرد که همگی واریاسیون‌های مختلف صنعت یا فعالیت خاص GXP هستند.

گاهی اوقات ممکن است یک حرف c در مقابل این مخفف پیدا کنید. نگران نباشید، این حکایت از استانداردهای متفاوتی نیست. حرفc  فقط مخفف کلمه «فعلی» (Current) است. این بدان معناست که این نسخه از دستورالعمل‌ها، نسخه فعلی است. پس حرف c تغییری در پرسش GXP چیست، تغییری ایجاد نمی‌کند. به عنوان مثال، cGCP  مخفف شیوه‌های بالینی خوب فعلی است.

هدف GXP چیست؟

برای اینکه بدانیم هدف GXP چیست، اول از همه باید درک کنیم که GXP برای محافظت از مصرف‌کنندگانی مانند من و شما وجود دارد. دستورالعمل های GXP توسط آژانس‌های نظارتی ملی یا بین‌المللی، مانند «سازمان غذا و داروی ایالات متحده» (FDA) یا «شورای جهانی هماهنگ‌سازی الزامات فنی برای داروها برای استفاده انسانی» (ICH) ایجاد و اجرا می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که محصولات، تحقیقات و پروژه‌ها با امنیت انجام می‌شوند و محصولات نهایی برای استفاده، بی‌خطر هستند.

خود دستورالعمل های GXP حداقل الزاماتی هستند که یک سازمان برای اطمینان از بالا بودن کیفیت کالاها یا خدمات خود باید رعایت کند. به طور کلی، دستورالعمل های GXP محصولات یا پروژه هایی را پوشش می‌دهند که ممکن است ایمنی افراد را به خطر بیندازند. به همین دلیل است که رعایت GXP برای سازمان‌های مواد غذایی، دارویی، دستگاه‌های پزشکی و علوم زیستی و همچنین برای هر شرکت دیگری که در صنایع تحت نظارت این مجموعه کار می‌کند، ضروری است.

دستورالعمل های GXP درباره کنترل است

دستورالعمل های GXP که توسط نهادهای تنظیم‌کننده مشخص شده، از مشاغل مختلف می‌خواهد که پروتکل و فرآیندهای کنترل شده را به طور رسمی تعریف کنند. پروتکل‌هایی که برای حفظ ایمنی محصولات نهایی حیاتی است. دستورالعمل های GXP مشخصه‌های زیر را تعیین می‌کند:

• چگونگی تولید محصولات به طور مداوم
• چگونگی تحقیق در مورد فناوری‌های جدید
• چگونگی طراحی، آزمایش و چالش محصولات جدید
• نحوه کالیبره‌کردن و نگهداری تجهیزات آزمایشگاهی و تولیدی
• چگونگی ردیابی فرآیندها از طریق اسناد کنترل‌شده
• نحوه نگهداری و حمل و نقل انواع مختلف محصولات
• چگونگی آموزش کارگران و کارمندان
• نحوه پردازش این اسناد

کدام شرکت‌ها باید به دستورالعمل های GXP پایند باشند؟

• تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی
• تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی آزمایشگاهی (IVD)
• تولیدکنندگان تجهیزات داروسازی
• تولیدکنندگان تجهیزات علوم زیستی
• سازمان‌های تولید مواد غذایی
• واردکنندگان و تولیدکنندگان
• تولیدکنندگان گیاهان دارویی
• تولیدکنندگان لوازم آرایشی بهداشتی
• صنعت کشاورزی

انواع GXP چیست؟

شیوه‌های تولید خوب (Good Manufacturing Practices)

شیوه‌های تولید خوب به مسائل مربوط به پاکیزگی، استفاده از فرآیند معتبر، رسیدگی به شکایات، بهداشت و سلامت، نگهداری سوابق و صلاحیت‌های پرسنل می‌پردازد و اقدامات پیشگیرانه لازم را برای اطمینان از ایمنی، خلوص و اثربخشی محصولات خود انجام می‌دهد. دستورالعمل‌های شیوه‌های تولید خوب به سازندگان اجازه می‌دهد تا نحوه اجرای آن‌ها را در محیط‌های خاص خود درک کنند.

درواقع، شیوه‌های تولید خوب GMP و شیوه‌های تولید خوب فعلی (cGMP) استانداردها و دستورالعمل‌های کیفیتی هستند که شرکت‌های مرتبط با مواد غذایی، آرایشی، تجهیزات پزشکی و تولید دارو باید به آن‌ها پایبند باشند. برای مثال، استانداردهایی مانند استاندارد ifs که سیستم رایج برای کنترل کیفیت محصولات غذایی است، یکی از اصول شیوه‌های تولید خوب است.

شیوه‌های تولید خودکار خوب (Good Automated Manufacturing Practices)

شیوه‌های تولید خودکار خوب اساساً نسخه خودکار GMP است که شرکت‌ها را در اتخاذ رویکرد مبتنی بر ریسک راهنمایی می‌کنند. این کار برای ایجاد سیستم‌های رایانه‌ای مقیاس‌پذیر و قابل‌تأیید در حین دستیابی یا حفظ انطباق با مقررات انجام می‌شود.

شیوه‌های بالینی خوب (Good Clinical Practices)

شیوه‌های بالینی خوب، یک استاندارد جهانی زیر نظر کنفرانس بین‌المللی هماهنگی (ICH) است که بر جنبه‌های اخلاقی آزمایش‌های بالینی تمرکز دارد و تصریح می‌کند که منافع شرکت‌ها نباید بر زندگی انسان در آزمایش‌های بالینی که در آن انسان‌ها درگیر هستند، اولویت داشته باشد.

شیوه‌های بالینی خوب GCP شرکت‌ها را قادر می‌سازند از پروتکل‌های خاصی پیروی کنند تا اطمینان حاصل شود رفاه، حقوق و ایمنی افراد نقض نمی‌شود. تمام خطرات بالقوه باید حل و فصل شوند و منافع احتمالی نیز مورد سنجش قرار گیرند.

شیوه‌های آزمایشگاهی خوب (Good Laboratory Practices)

دستورالعمل‌های شیوه‌های آزمایشگاهی خوب برای اطمینان از تکرارپذیری، یکنواختی، اعتبار، کیفیت و یکپارچگی محصولات بهداشتی مربوط به انسان یا حیوان است. این کار از طریق آزمایش‌های ایمنی غیربالینی در آزمایشگاه‌های پژوهش‌محور انجام می‌شود.

اصول GLP کلیدی شیوه‌های آزمایشگاهی خوب به شرح زیر است:

• مدیریت ریسک و تست ایمنی برای داروها، لوازم آرایشی، داروهای دامپزشکی، افزودنی‌های غذایی و سایر مواد شیمیایی صنعتی اعمال می‌شود.
• مسئولیت‌های سازمان و پرسنل برای مدیریت، حامی، مدیر پروژه مطالعاتی، محقق اصلی، پرسنل مطالعه به وضوح مشخص می‌شود.
• همه چیز تحت یک سیستم QMS ایزو ۹۰۰۱، توسعه، پیاده سازی، ردیابی و آزمایش می‌شود.
• هیچ‌گونه دستکاری یا تغییری در گزارش نتایج انجام نمی‌شود.

شیوه‌های مستندسازی خوب (Good Documentation Practices)

شیوه‌های مستندسازی خوب GDP حداقل استانداردی است که یک توزیع‌کننده عمده‌ باید رعایت کند تا اطمینان حاصل شود که کیفیت و یکپارچگی محصولات در سراسر زنجیره تأمین حفظ می‌شود.

شیوه مستندسازی خوب این موارد را تضمین می‌کند.

• تأمین داروهایی که توسط اتحادیه اروپا تأیید شده‌اند.
• داروها در شرایط مناسبی نگهداری می‌شوند.
• تحت هر شرایطی، از آلودگی جلوگیری به عمل می‌آید.
• محصولات مناسب در زمان مناسب به دست گیرنده مناسب می‌رسند.
• توزیع‌کننده فعالیت‌هایی را برای یافتن محصولات معیوب به اجرا در می‌آورد.

بهترین راه حل برای دستیابی به یک شیوه مستندسازی خوب، استفاده از یک QMS جامع است که گردش کار را در یک محیط کاری مدرن و مشترک امکان‌پذیر می‌سازد. همچنین می‌توان به خودکارسازی فرآیند مستندات تکیه کرد، زیرا این کار باعث می‌شود خطای انسانی که یکی از علت‌های شایع برهم‌خوردن ضوابط است، از میان برود.

اعتبارسنجی GXP چیست؟

یکی دیگر از جنبه‌های GXP اعتبارسنجی سیستم‌های کامپیوتری است. سیستم‌های کامپیوتری باید شواهد مستندی داشته باشند که نشان دهد عملکرد واقعی آن‌ها، همان‌طور که در نظر گرفته شده، انجام می‌شود. این مستندات می‌توانند شامل مواردی مانند الزامات عملکردی، ماتریس‌های ردیابی، صلاحیت عملیاتی (OQ) و گزارش‌های تست عملکردی باشد.

این اسناد در مجموع تحت عنوان «اسناد اعتبار سنجی» (Validation Documents) شناخته می‌شوند. میزان نیاز شرکت‌ها به تکمیل این اسناد، تا حد زیادی به میزان خطر ایمنی که سیستم‌های کامپیوتری در چارچوب الزامات تعریف شده ایجاد می‌کنند، بستگی دارد. این اسناد، همراه با محدوده آزمایش و منطق آزمایش، برای گذراندن هر گونه بازرسی نظارتی بسیار مهم هستند.

پیروی از این دستورالعمل های GXP می‌تواند باعث رونق یا شکست کسب و کار شما شود. پس اگر آنها را رعایت نکنید، ممکن است با جریمه، پیگرد قانونی یا حتی از دست دادن مجوز تولید محصولات و ادامه پروژه‌های خود مواجه شوید. به همین دلیل، ضروری است که فرآیندهای مناسب همراه با نرم‌افزار مناسب برای مستندسازی آن‌ها وجود داشته باشد.

اولین چیزی که در یک سازمان به آن برمی‌خوریم، نوع فرهنگ سازمانی و تعریف مدیریت مجموعه است. انواع مختلفی از فرهنگ‌ها و مدیریت‌ها وجود دارد که می‌تواند بر تمام عناصر یک سازمان تاثیر بگذارد. مدیریت سنتی یا سلسله مراتبی، یکی از سبک‌های مرسوم و از اولین اشکال مدیریت است. در این سبک مدیریتی، تجربه و طول عمر کاری یکی از مهم‌ترین پارامترها است. سازماندهی و رهبری در تعریف مدیریت سنتی، غالباً هرمی و از بالا به پایین است. در این مدیریت فرمانده بر تمامی عناصر نظارت و کنترل دارد.

منشا مدیریت سنتی از کجا است؟

مدیریت سنتی پیشروی شیوه‌های مدیریت امروزی است. تعریف مدیریت به شیوه سنتی در واقع از دوره انقلاب صنعتی به وجود آمد. این دوران طلایی آغازی برای تغییرات عمده و بزرگ در شیوه کار و زندگی افراد به حساب می‌آمد.

در اوایل دهه 1880، کارخانه‌های تولید پنبه در سراسر بریتانیا شروع به ظهور کردند. کارگران این کارخانه‌ها باید سازماندهی و کنترل می‌شدند. به همین دلیل رفتاری کنترلی پدیدار شد که «فرماندهی و کنترل» نام داشت. اصطلاحی که به نگه داشتن زیردستان در یک صف مشخص اشاره داشت. این رویکرد، مبتنی بر سنت‌های سختگیرانه نظامی و دریایی دولت مرکزی بریتانیا بود. رویکردی که با تدوین و اجرای قوانین سختگیرانه به افراد می‌گفت چه رفتاری قابل قبول و چه رفتاری غیرقابل قبول است. همچنین در صورت انجام رفتار غیرقابل قبول و نقض قوانین عواقب سختی در انتظار افراد بود.

با گسترش کارخانه‌های تولید پنبه و تولید روزافزون آنها، وجود این روش مدیریت اولیه ضرورت بیشتری یافت. چندی بعد با فراگیر شدن این رفتار کنترلی، نام مدیریت سنتی بر آن نهاده شد.

بیش از 100 سال بعد، این سبک مدیریت هنوز هم بر چشم‌انداز مدیریت شرکت‌ها تسلط دارد. حتی هنوز در سازمان‌های سلسله مراتبی و سختگیرانه مانند ارتش و پلیس استفاده می‌شود. واقعیت این است که مدیریت سنتی به عنوان یک سبک مدیریت ثابت کرده که بسیار موفق است و به رشد اقتصادی جهانی و اشتغال میلیون‌ها نفر کمک می‌کند.  این فرم مدیریت درست مانند منشا تاریخی آن، با اینکه در کسب سود بسیار خوب است اما به هرحال هزینه‌های زیادی را به همراه دارد.

بر این اساس سبک مدیریت سنتی قدرت زیادی را به مدیران اختصاص داده و به آنها اجازه می‌دهد تا زمانی که به اهداف تجاری که از بالا بر آنها تحمیل شده نرسیده‌اند، کنترل و قوانین و مقررات ویژه خود را تحمیل کنند. هرچند اگر این اعمالات کنترل نشود، می‌تواند منجر به سوء استفاده شود.

یک مدیر ارشد یا هیئت مدیره تمام قدرت لازم را در اختیار دارد. آنها به تعبیری فرمانده‌ای در چارت سازمانی هستند و از قدرت و نفوذ خود برای رهبری استفاده می‌کنند. به شکلی که نام ایشان در بالای نمودار سازمانی ظاهر می‌شود. در زیر نام آنها به ترتیب مدیران ارشد، مدیران میانی و در نهایت کارمندان در پایین‌ترین سطح قرار می‌گیرند. این سلسله هرمی در تعریف مدیریت سنتی، معمولاً «مراتب سازمانی» نامیده می‌شود.

رفتارهای مدیریت سنتی

رفتارهای مدیریت سنتی با هدف ایجاد درجه‌ای از پیش‌بینی‌پذیری و نظم صورت می‌گیرد. نتایج کوتاه مدت و برآورده‌ شدن انتظارات طرف‌های قرارداد و ذی‌نفعان الویت اول است. در ابتدایی‌ترین حالت، مدیریت شامل پنج عملکرد اصلی و تعدادی عملکرد فرعی هستند. این کارکردها بخشی از مجموعه اقدامات اساسی‌ است که هر مدیر سنتی موفقی باید به آنها عمل کند:

• برنامه‌ریزی
• پاسخ به مطالبات
• تعیین هدف و چشم‌انداز
•  تعیین استراتژی‌ها
•  اجرای برنامه‌ها و بهبود نقص‌های احتمالی
• تنظیم بودجه
• مدیریت محدودیت‌ها
• سازماندهی
• اعمال کنترل از طریق اقتدار لازم و نفوذ رسمی
• ایجاد یا تغییر فعالیت‌های تیمی
• تصمیم‌گیری
• حل مسائل و مشکلات
• طراحی سازمان و اصول سازمانی
• تکمیل تیم پرسنل
• سازماندهی و جذب کارکنان براساس ساختار سازمانی
• کنترل زیردستان، هدایت و هماهنگی
• مدیریت نظم و انضباط
• تعیین نقش‌ها و مسئولیت‌ها
• مدیریت و ارزیابی عملکردهای اجرایی
• برنامه‌ریزی برای موارد جانشین و جایگزین
• تمرکز بر ارتباطات درون سازمانی و رفتار سازمانی
• اجتناب از تعارضات و رفتار مسئولانه
• روحیه واکنش‌پذیری برای به حداقل رساندن ریسک و حفظ ثبات
• مدیریت زمان
• جمع آوری، تجزیه و تحلیل و گزارش اطلاعات از عملکردها
• شناسایی مسائل و انجام اقدامات اصلاحی

معایب مدیریت سنتی

گفتیم که ساختار سازمانی و مدیریت سنتی مانند ساختار نظامی بوده که از طریق سلسله مراتب، سازمان یافته و بسیار منضبط است. جریان مدیریت به صورت عمودی و رو به پایین است و کارکنان توسط مدیر هر بخش سازماندهی می‌شوند. در راس این زنجیره یک فرمانده / مدیر وجود دارد که قوانین را از بالا دیکته می‌کند. هر بخش به تناسب عملکردها و ساختار درون بخشی قوانین خاص خود را دارد و مدیر بخش مسئول کنترل و اعمال سختگیرانه قوانین است. در صورتی که قوانین به درستی اجرا نشوند (یا حتی شوند)، او وظیفه دارد به مدیر ارشد فوق خود گزارش دهد.

در سیستم مدیریت سنتی هر کارمند به شدت از استراتژی‌های کسب و کار پیروی می‌کند. او شرح وظایف و مسئولیت‌های خود را از مافوق خود داشته و از طریق عمل به این وظایف، ساختارهای سازمانی سنتی را ثابت می‌کند.

از آنجایی که سازمان سنتی دارای لایه های مدیریتی زیادی است، بسیاری از افراد برای سنجش و هماهنگی مسائل به زمان زیادی نیاز دارند. بنابراین، بسیاری از مدیران ممکن است احساس کنند که نظرات آنها نادیده گرفته می‌شود. علاوه بر این، از نظر ارتباطات بین فردی، ممکن است پیام‌های مدیریت ارشد به راحتی از طریق ساختار سلسله مراتبی سنتی تحریف شود. این به این دلیل است که هر مدیر ممکن است کلمات را به شیوه‌های مختلف تفسیر کند، در نتیجه زمانی که پیام به کارکنان می‌رسد، ممکن است پیام مذکور متفاوت از قصد اصلی باشد.

همچنین از نظر شایستگی مدیر، در مدل‌های مدیریت سنتی در مقایسه با دیگر سبک های مدیریتی، اختیارات به جای فرد به موقعیت اختصاص می‌یابد. این امر مستلزم بررسی مداوم اثربخشی افراد در پست‌های مختلف است تا ببینیم آیا آنها توانایی واقعی برای انجام کار را دارند یا خیر. علاوه بر این، مدیریت سنتی بیشترین توجه خود را معطوف به اهداف و مقاصد شرکت می‌کند و بر افزایش فروش یا سود برای جلب رضایت سهامداران تاکید می‌کند. این  می‌تواند شرکت را به سمت بی‌توجهی به مسئولیت‌های اجتماعی و توسعه پایدار تجارت سوق دهد.

مدیر در مجموعه مدیریت سنتی باید در مورد تمامی مفاهیم اعم از کنترل، قوانین، مقررات، مرزها و منابع و روش‌های کاری به جمع‌بندی برسد. در این موقعیت مدیران سنتی ممکن است نسبت به مسائل کاری و شغلی آنچنان چابک نباشند و نسبت به تغییرات دیر واکنش نشان دهند. متأسفانه، کارمندان در مدیریت سنتی یاد گرفته‌اند که مسیر موفقیت را باید بر طبق جمع‌بندی مدیران سنتی بدانند. بنابراین از آن‌ها الگوبرداری می‌کنند.

 مدیریت سنتی نیازهای زیردستان را به صورت فردی در نظر نمی‌گیرد و بر رشد شخصی آنها تمرکز نمی‌کند. امروز این آیتم را یکی از ویژگی های مدیر بد می‌دانیم.

 مدیران در مدیریت سنتی تنها در حیطه کاری تأثیرگذار هستند، زیرا به نفع (مالی و جایگاهی) زیردستان است که آنچه را مدیر می‌خواهد انجام دهند. در واقع این یک مبادله دو طرفه برای کارمندان و مدیر موفق است!

انواع سبک مدیریت سنتی (دهه های 1880 تا 1970)

1. سبک فرماندهی

یک مدیر فرمانده همه تصمیمات را می‌گیرد و به تیم خود دستور می‌دهد. کنترل دقیق و پیگیری همراه با شفافیت بالا در قوانین، نقش‌ها و انتظارات عناصر کلیدی رهبری فرمانده هستند. این سبک می‌تواند در تیم‌های کم مهارت و در زمانی که تصمیمات باید خیلی سریع گرفته شود، کارآمد باشد. اما این سبک مدیریت سنتی می‌تواند منجر به مدیریت خرد شود که برای مشارکت کارکنان، به ویژه در تیم‌های بسیار ماهر در محیط‌های پیچیده، بسیار مضر است. سبک فرماندهی به عنوان رهبری اجباری یا دستوری نیز شناخته می‌شود. این سبک مانند یک رهبری استبدادی است اما با یک تفاوت اساسی: این سبک به ندرت اعمال می‌شود و در صورت اعمال کاملاً کنترل‌شده است، در حالی که رهبری استبدادی بیشتر یک حالت و رفتار دائمی و مادام‌العمر است.

مزایای سبک رهبری فرماندهی:

• افزایش وضوح در نقش‌ها، انتظارات و قوانین، برای تیم‌های کم مهارت مفید است.
• اعتماد به نفس و قاطعیت که به‌ویژه در مواقع بحران مفید است.

معایب سبک مدیریت فرماندهی:

• وابستگی زیاد به رهبر برای دانستن اینکه چگونه باید همه کارها و وظایف را با جزئیات انجام داد.
• روحیه، انگیزه و مشارکت پایین است و جو کار می‌تواند سمی شود.
• خلاقیت و مشارکت حداقل است.

2. سبک خودکامه

خودکامگی زمانی است که رهبر تمام قدرت تصمیم‌گیری را در اختیار دارد و به ندرت با دیگران مشورت می‌کند. همه می‌دانیم که استبداد محبوبیتی ندارد. این نوع مدیریت سنتی دارای معایب بسیاری است و منجر به درگیری کم کارکنان و گاهی اوقات محیطی غیر‌قابل‌تحمل می‌شود. استبداد شاید  تنها در مواقع بحرانی مفید باشد که کنترل و تصمیمات سریع بسیار مهم است.

مزایای سبک استبدادی:

• وضوح بالا در ساختار، نقش‌ها و انتظارات
• تصمیم‌گیری سریع و بهبود مدیریت بحران
• می‌تواند منجر به افزایش بهره‌وری در محیط های کم‌مهارت، حداقل به طور موقت شود.

معایب سبک استبدادی:

• کمبود توانمندی در تیم که منجر به عدم مشارکت و پاسخگویی ناچیز می‌شود.
• وابستگی بسیار شدید به رهبر؛ اگر تنها رهبر بتواند تصمیم بگیرد، بدون دخالت او اتفاق آنچنانی نمی‌افتد.
• ارعاب، تنبیه یا تهدید روش‌های متداول تضمین اطاعت هستند.

3. سبک معاملاتی

در مدیریت سنتی معاملاتی عکس‌العمل‌ها بر‌اساس یک ساختار واضح از پاداش و مجازات برای سطوح مختلف عملکردی ساخته شده است. در این سبک مدیریت سنتی به جای افراد و روابط بر نتایج، کارایی و عملکرد متمرکز است. Transactional اغلب به عنوان نقطه مقابل Transformational (مدیریت تحول‌آفرین) به کار می‌رود.

مزایای سبک تراکنش:

• ارتباط واضحی بین عملکرد و پاداش وجود دارد.
• به خصوص در مورد نتایج کوتاه‌مدت می‌تواند بسیار سازنده باشد.
• مدیریت معاملاتی نظم، ساختار، قوانین واضح، امکان تکرار و ورود سریع اعضای تیم جدید را فراهم می‌کند.

معایب سبک تراکنش:

• تمرکز تنها بر عملکرد می‌تواند باعث بی‌انگیزگی شود.
• پاداش‌ها تأثیر محدودی بر عملکرد افراد دارد.
• ساختار سختگیرانه مانع خلاقیت و نوآوری می‌شود.

سبک های مدیریت معاصر در مقابل سبک های قدیمی سنتی

1.خدمتگزار

مدیریت خدمتگزار بر بهبود افراد، جامعه و سازمان‌ها تمرکز دارد و رهبر به دیگران خدمت می‌کند. این فرهنگ سازمانی منجر به اخلاقیات قوی و کارکنان متعهد و با انگیزه می‌شود. با این حال، یک مدیر خدمتگزار با تمرکز بیش از حد بر خدمت به دیگران می‌‎تواند مسیر اهداف تجاری و مقاصد سازمانی را از دست بدهد.

2.دموکراتیک

مدیریت دموکراتیک (یا رهبری گلمن) مبتنی بر توانمندسازی اعضای تیم برای مشارکت در تصمیم‌گیری با تلاش برای اجماع است. این مدیر از نظرات همه استقبال می‌کند که به راه‌حل‌های قوی منجر می‌شود. با این حال، مدیر دموکرات همچنان در مورد هر تصمیمی حرف آخر را می‌زند. این سبک گاهی کند است اما به طور کلی بسیار موثر است.

3.مربیگری

در مدیریت کوچینگ، رهبر یا مربی بر بهبود موقعیت کارمندان برای تبدیل‌شدن به افراد و متخصصان بهتر تمرکز دارد. یک مدیر کوچینگ می‌تواند عملکرد اولیه را فدای فرصت‌های یادگیری کند. کوچینگ در درازمدت بسیار موثر است، اما می‌تواند سخت و زمان‌بر باشد.

4.تحول آفرین

تحول‌آفرین برخلاف ویژگی های مدیریت سنتی، تغییرات اساسی را برای اعضای تیم و سازمان‌ها ایجاد می‌کند. در این مدیریت انتظارات و ارزش‌ها به چیزی بهتر تبدیل می‌شوند. تحول‌آفرین اعضای تیم را توسعه می‌دهد و به آنها انگیزه و الهام می‌بخشد تا به موفقیت‌های خارق العاده برسند.

سخن آخر

همان‌طور که مشاهده کردید، مدیریت سنتی معایب بسیاری دارد که می‌تواند در طی پروژه‌های سازمانی، کارکنان را دچار خستگی، دل‌زدگی و بی‌انگیزگی کند. امروز روش‌های نوین مدیریتی در سازمان‌های بزرگی همچون گوگل، اپل و… کارکنان را بیش از هر زمان دیگر علاقه‌مند به توسعه و همکاری می‌کند.

منبع 1 –منبع 2

---

سوالات متداول :