خطرات ناشی از وجود آفات در محل تولید و نگهداری مواد غذایی بسیار زیاد و متنوع است. گسترش بیماری، آسیب به مواد غذایی و دارویی، ذهنیت منفی افراد نسبت به این موضوع، آسیب به محبوبیت و شهرت برند و… همگی جزو مشکلاتی هستند که باید توسط مدیریت مواد غذایی و دارویی پیش‌بینی شوند و تا جای ممکن تحت کنترل قرار بگیرند، در غیر این صورت با تعطیلی کسب‌وکار خود مواجه خواهند شد. فرقی ندارد که صاحب یک رستوران، کافه، شرکت تولیدکننده محصولات غذایی و یا حتی یک کیترینگ غذای بیرون‌بر باشید، در هر صورت باید بخشی از تمرکز خود را به کنترل آفات یا برنامه کنترل PEST اختصاص دهید. انواع گواهینامه ایزو در همین راستا به شما کمک خواهند کرد.
برنامههای کنترل Pest، نه تنها باید از ورود آفات در هر نقطه از سایت غذایی جلوگیری کند، بلکه باید شرایطی که رشد و بقای آفات را تسهیل می‌کند، از بین ببرد. شرکت‌های مواد غذایی و دارویی بزرگ عموما دارای سیستم‌های کنترل آفات موثری هستند، در طرف مقابل کسب‌وکارهای کوچک‌تر باید به دنبال راهکارهای بیشتری برای رعایت قوانین برنامه کنترل Pest و دستیابی به سطح مناسبی از کنترل آفات باشند. در این مطلب از کیو سی بی قرار است شما را با برنامه کنترل PEST و اقدامات پیشگیرانه برای از بین بردن آفات با شما صحبت کنیم و اطلاعات مفیدی در این رابطه، در اختیار شما قرار دهیم.
برنامه کنترل PEST چیست؟
برنامه کنترل PEST یا آفات، فرآیند کنترل، مدیریت، حذف و یا به حداقل رسیدن حشرات، حیوانات موذی و آفات در فضاهایی است که انسان آن را اشغال کرده است. انواع آفات انباری و بهداشتی عبارت است از انواع سوسک، انواع مگس، انواع پشه، انواع جوندگان و خزندگان و… . این برنامه باید توسط متخصص دارای مجوز معتبر اجرا شود تا اقدامات لازم برای مقابله به موضوع و جلوگیری از تکرار آن در نظر گرفته شود. برنامه کنترل آفات در تمام سطوح مکان‌های تولیدی و وابسته قابل اجرا است و مسئولین امر باید به کنترل مناسب محیط کارخانه، استانداردهای نگهداری، بررسی مواد ورودی خوراکی و… را مورد بررسی قرار دهند.
مواد غذایی و آفات از نظر قانونی
چهارچوب‌های مختلفی برای نظارت بر ایمنی مواد غذایی وجود دارد، اما به‌طورکلی مواد غذایی که برای سلامتی انسان مضر یا نامناسب باشند، در دسته مواد ناایمن قرار می‌گیرند. بنابراین یک سری الزامات بهداشتی عمومی برای تمام کسب‌وکارهای مرتبط با مواد غذایی تعیین شده که باید بر اساس آن عمل کنند. تمام فعالیت‌ها از جمله چیدمان، طراحی و ساخت اماکن مرتبط با صنایع غذایی و… باید متناسب با الزامات تعیین‌شده برای محافظت در برابر آلودگی و کنترل آفات صورت بگیرند. برنامه کنترل آفات نیز بخشی جدایی‌ناپذیر از شیوه‌های تولید خوب (GMP) تلقی می‌شود که پیش‌نیازی برای رویه‌های HACCP است.
روش‌های کنترل آفات در اماکن مواد غذایی
کنترل آفات و حشرات در مدیریت مواد مغذی و مدیریت مواد غذایی و دارویی در برنامه کنترل PEST به روش‌های مختلفی انجام می‌شود تا هیچ خطری سلامت و ایمنی مواد غذایی و دارویی را تهدید نکند.
کنترل فیزیکی
یکی از اولویت‌ها در کنترل آفات، توجه به روش‌های کنترل فیزیکی و بهینه‌سازی محیط است. کنترل فیزیکی می‌تواند نتایج دائمی به همراه داشته باشد و شرایط را برای حضور آفات محدود کند. از جمله کنترل‌های فیزیکی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حفظ پاکیزگی و نظافت محیط
- دفع صحیح ضایعات مواد غذایی در برنامه کنترل PEST امری بسیار ضروری است، زیرا آفات به سرعت در جایی که زباله‌های مواد غذایی وجود داشته باشند، تجمع می‌کنند. شما می‌توانید بخش قابل‌توجهی از مشکلات مربوط به آفات را با آگاهی کارکنان نسبت به ضایعات مواد غذایی از بین ببرید. اگر مواد غذایی به درستی ذخیره و دفع شوند، آفات امکان نفوذ به آن‌ها را پیدا نمی‌کنند. جمع‌آوری و دفع بهداشتی زباله‌ها و استفاده از سطل‌های درب‌دار مخصوص، یکی از روش‌های کنترل فیزیکی محسوب می‌شود.
- کسب‌وکاری که در حوزه مواد غذایی فعالیت دارد، باید دارای سیستم‌های پیشگیری از آفات باشد که در وهله اول می‌توان به مقاوم‌سازی ساختمان با استانداردهای بالا اشاره کرد که از دسترسی و ورود آفات جلوگیری می‌کند، ساختار بنا باید به گونه‌ای باشد که امکان ورود موش یا حشراتی مثل مگس وجود نداشته باشد. نصب توری و محافظ روی کلیه درب‌ها، سقف، پنجره‌ها و… و بستن تمام منافذ و شکافه‌های دیوار، کف، سقف و…، استفاده از سیستم درب اتوماتیک برای درب‌های ورودی و خروجی، استفاده از دستگاه‌های حشره‌کش و تله‌های مختلف به همراه نقشه تله‌گذاری به همراه بازدید دوره‌ای از آن‌ها جزو این موارد هستند.
- زمانی‌که محصول خام به محل نگهداری یا انبار می‌رسد، در همان ابتدا باید شواهد آلودگی آن مورد بررسی قرار بگیرد و انبار باید همیشه برای بازرسی‌های مختلف در دسترس باشد. یکی از مشکلات برای کنترل آفات در انبار این است که گاهی مواد غذایی کنار دیواره‌ها چیده می‌شوند و این چیدمان، آن‌ها را از دسترسی و بررسی آلودگی‌ها دور می‌کند.
- از بین بردن هرگونه پناهگاه یا محل زندگی در اطراف ساختمان و جلوگیری از دسترسی آفات به غذا و آب
- نظارت و بررسی مداوم ماشین‌آلات و انبارهای ذخیره مواد غذایی
کنترل بیولوژیکی
در روش کنترل بیولوژیکی عموما از موجودات زنده و دشمنان طبیعی آفات برای از بین بردن آن‌ها استفاده می‌شود که در صنعت مواد غذایی قابل استفاده نیست.
کنترل شیمیایی
در روش کنترل شیمیایی، از سموم و طعمه‌های مختلف برای از بین بردن انواع آفات استفاده می‌شود که اغلب این روش به عنوان آخرین راه حل در نظر گرفته می‌شود زیرا مصرف سموم در محیط، به تنهایی موجب ایجاد آلودگی محیط و مقام‌سازی آفات می‌شود.
مدیریت یکپارچه آفات
مدیریت یکپارچه آفات یا IPM در پردازش و نگهداری مواد غذایی به عنوان بخشی از برنامه ایمنی غذایی اجباری در نظر گرفته می‌شود. این رویکرد شامل مراحل زیر است:
- شناسایی: نظارت بر محیط‌زیست و شناسایی تمام آفات
- ارزیابی: ارزیابی اندازه جمعیت و میزان آسیب برای تعیین اقدامات کنترلی دقیق
- پیشگیری: اجرای برنامههای پیشگیرانه برای پیشگیری از آفات به عنوان اولین خط دفاعی در برابر مشکلات مربوط به آفات
- کنترل: پس از شناسایی موارد قابل پیشگیری، باید به فکر کنترل و ارائه برنامههای لازم برای تهدیدهای احتمالی بود.
- پیگیری: پیگیری مداوم جهت نظارت و ارزیابی برنامههای اجرا شده صورت می‌گیرد.
- ارزیابی مجدد و انطباق: برنامه کنترل PEST باید مورد ارزیابی قرار بگیرد تا بازنگری‌های لازم برای اطمینان از موثر ماندن راهکارها، انجام شود.
علاوه‌بر موارد فوق باید موارد زیرا را هم در برنامه کنترل PEST مد نظر قرار داد:
- ارائه آموزش‌های کافی به کارکنان برای شناخت آفات و اهمیت گزارش در صورت مشاهده
- همکاری با یک پیمانکار معتبر برای کمک به برنامه کنترل Pest
جمع‌بندی
به‌طورکلی اقدامات پیشگیرانه از ورود آفات به محل تولید و توزیع مواد غذایی و رشد غیرقابل‌کنترل آن‌ها جلوگیری می‌کند. بهتر است تمام کارمندان اطلاعات کافی در رابطه با برنامه کنترل PEST داشتنه باشند و در این زمینه تحت آموزش قرار بگیرند. در صورت شناسایی آفات، باید مطابق با برنامه کنترل PEST، از تله‌ها، آفت‌کش‌ها، کنترل‌های تاسیساتی و… برای کنترل آلودگی استفاده شود تا مدیریت مواد غذایی و دارویی به خوبی صورت بگیرد.
بدون دیدگاه، دیدگاه خود را در زیر اضافه کنید!