اثر پیگمالیون یکی از مباحث مهم در روانشناسی سازمانی است که نشان می‌دهد وقتی از ما انتظار بیشتری می‌رود، بهتر عمل می‌کنیم. کمی با هم فکر کنیم؛ شما از افرادی که با آن‌ها کار می‌کنید چه انتظاراتی دارید؟ چگونه این انتظارات را به آن‌ها منتقل می‌کنید؟ آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که انتظارات چقدر معقول هستند؟
اثر پیگمالیون به‌طور دقیق به انتظارات و ذهنیت شما نسبت به افراد و تاثیر آن می‌پردازد. این اثر، پیامدهای علمی و کاربردی زیادی دارد که در محیط کار، زندگی شخصی و… می‌توان از آن بهره‌مند شد. اثر پیگمالیون با مدیریت استراتژیک، مدیریت منابع انسانی، رفتار کارکنان، رضایت شغلی و حتی روحیه کارکنان در ارتباط است و می‌تواند کسب‌وکار را به سمت دستاوردهای بزرگ‌تری هدایت کند. در این مطلب از کیو سی بی به شما توضیح می‌دهیم که اثر پیگمالیون چیست و درباره نحوه استفاده از آن در محیط کار و مزایای آن برای مدیریت سازمان صحبت خواهیم کرد.
اثر پیگمالیون چیست؟
اثر پیگمالیون (Pygmalion Effect) یک اصطلاح روان‌شناختی است که برای توصیف تاثیر انتظارات مثبت و منفی بر عملکرد فرد یا گروهی خاص استفاده می‌شود. این اثر برای اولین بار توسط رابرت روزنتال، روانشناس رفتاری مشاهده شد، پیگمالیون قدرت انتظارات در شکل‌گیری رفتار را نشان می‌دهد، چراکه همه انسان‌ها سعی می‌کنند با ویژگی‌هایی که دیگران به آن‌ها نسبت می‌دهند، مطابقت داشته باشند.
نام اثر پیگمالیون برگرفته از اساطیر یونان باستان و داستان پیگمالیون، اثر شاعر یونانی اووید است. این داستان درباره مجسمه‌سازی به نام پیگمالیون است که مجسمه‌ای بسیار زیبا از یک زن می‌سازد. مجسمه آنقدر زیبا بود که مرد مجسمه‌ساز عاشق او شد و شبانه‌روز برای عشق خود نزد خدای عشق دعا کرد تا در نهایت مجسمه زنده شد. در این افسانه، مجسمه‌ساز نه عاشق مجسمه، که عاشق تصویری بود که از او در ذهن خود ساخته بود و این آغازی برای مفهوم اثر پیگمالیون است، چرا که پیگمالیون، نمادی از تاثیر انتظارات فرد بر واقعیت است. البته پیگمالیون نام یکی از نمایشنامه‌های جورج برنارد شاو نیز هست که به بررسی تاثیر رفتار شما با دیگران و اثر مثبت یا منفی آن بر زندگی این افراد می‌پردازد.
اثر پیگمالیون به صورت دایره‌ای عمل می‌کند و چرخه زیر به ترتیب تکرار می‌شود:
- انتظارات دیگران از ما، بر رفتار آن‌ها نسبت به ما تاثیر می‌گذارد.
- رفتار دیگران نسبت به ما، روی دیدگاه ما نسبت به خودمان تاثیر می‌گذارد.
- اینکه ما چه دیدگاهی نسبت به خودمان داشته باشیم بر رفتار ما تاثیر می‌گذارد.
- رفتار ما نسبت به دیگران، بر باورهای آن‌ها تاثیر می‌گذارد و انتظاراتشان را تقویت می‌کند.
تاریخچه اثر پیگمالیون
یک روانشناس رفتاری به نام رابرت روزنتال (Robert Rosenthal) و مدیر مدرسه ابتدایی لنور جاکوبسون (Lenore Jacobson)، اثر پیگمالیون را برای اولین بار در سال 1968، در یک کلاس درس مشاهده کردند. این دو نفر آزمایشی انجام دادند تا بررسی کنند آیا دستاوردهای دانش‌آموزان با انتظارات و تصویر معلم‌ها از آن‌ها رابطه مستقیمی دارد یا خیر.
روزنتال ابتدا از همه بچه‌های کلاس تست IQ گرفت و سپس به صورت تصادفی به معلم‌ها اطلاع داد که کدام دانش‌آموزان دارای سطح هوش بالایی هستند. مشاهدات آن‌ها نشان داد که معلم‌ها انتظار زیادی از دانش‌آموزان معمولی ندارند و تمام توجه خود را معطوف افراد باهوش می‌کنند، آن‌ها زمان و توجه بیشتری به این افراد اختصاص می‌دادند و هنگامی که اشتباه می‌کردند، بازخورد دقیق‌تری به آن‌ها می‌دادند. در این آزمایش دیدگاه معلم‌ها روی عملکرد دانش‌آموزان تاثیر می‌گذارد، دانش‌آموزانی که در واقعیت در دسته افراد معمولی بودند اما به عنوان فرد باهوش معرفی شده بودند، نتایج بهتری در آزمون‌های بعدی داشتند درحالی‌که دانش‌آموزان باهوش که به معلم به عنوان فرد معمولی گزارش شده بودند، هیچ پیشرفتی نداشتند.
این روانشناس در سال 1973 یک نظریه با چهار عامل کلیدی معرفی کرد که به نحوه عملکرد اثر پیگمالیون کمک می‌کند:
- فضا: اگر معلم دیدگاه مثبتی به دانش‌آموز داشته باشد، رفتار گرم و دوستانه‌ای با او خواهد داشت که روی فضای کلاس تاثیر می‌گذارد.
- ورودی: معلم‌ها تمایل دارند انرژی خود را به دانش‌آموزان خاص اختصاص دهند.
- خروجی: معلم‌ها فرصت بیشتری برای مشارکت در کلاس و پاسخگویی دانش‌آموزان باهوش فراهم می‌کنند.
- بازخورد: دانش‌آموزان باهوش، بازخوردهای دقیق‌تری از معلم دریافت می‌کردند.
نتایج آزمایش روزنتال نشان می‌داد که انتظارات معلم‌ها به عنوان عاملی برای خودشکوفایی دانش‌آموزان عمل می‌کند. نحوه برخورد معلم با کودکان تغییر کرده بود و بر توانایی آن‌ها تاثیر گذاشته بود.
چرا اثر پیگمالیون مهم است؟
اثر پیگمالیون در زمینه‌های مختلف، پیامدهای گوناگونی دارد که اهمیت را بیشتر و بیشتر می‌کند:
- اگرچه این مکانیسم عمدتا ناخودآگاه است، اما می‌توان از آن برای فعال کردن عمدی توسعه افراد دیگر مثل دانش‌آموزان، کارکنان و یا ورزشکاران استفاده کرد.
- آگاهی از اثر پیگمالیون در مدیریت سازمان نیز موثر است و می‌تواند به مدیران و رهبران سازمان کمک کند تا تاثیر نگرش و انتظارات خود را در کارمندان مشاهده کنند.
- اثر پیگمالیون می‌تواند بر فضای کلی گروه‌ها و سازمان‌ها تاثیر بگذارد.
اثر پیگمالیون در محیط کار
اثر پیگمالیون فقط محدود به محیط مدرسه نمی‌شود، حالا که دیگر به خوبی می‌دانید اثر پیگمالیون چیست، احتمالا به راحتی می‌توانید آن را در محیط کار خود نیز شناسایی کنید. مدیری که باور داشته باشد تیمش فقط از افراد با عملکرد بالا تشکیل شده است، نسبت به مدیری که چنین دیدگاهی نسبت به اعضای تیم خود ندارد، عملکرد بهتری خواهد داشت. زمانی‌که با اعضای تیم به گونه‌ای رفتار شود که گویی عملکرد بالایی دارند، آن‌ها سعی می‌کنند این تصویر را به واقعیت تبدیل کنند و برای نشان دادن عملکرد خود تلاش می‌کنند. به عبارتی می‌توان گفت زمانی‌که یک رهبر یا شخصیت مهمی نسبت به توانمندی‌های ما اطمینان داشته باشد، برای برآورده کردن انتظارات آن‌ها سخت تلاش خواهیم کرد.
البته در طرف مقابل انتظارات پایین و عدم تشویق کارکنان نیز می‌تواند منجر به بی‌انگیزگی کارمندان شود. بنابراین باید بتوانید به درستی از اثر پیگمالیون در سازمان استفاده کنید. اثر پیگمالیون در مدیریت سازمان به اشکال مختلفی دیده می‌شود که در ادامه تاثیر آن را در مدیریت هر بخش توضیح خواهیم داد.
مدیریت کسب‌وکار
در زمینه مدیریت کسب‌وکار، اثر پیگمالیون بر عملکرد کارکنان نسبت به انتظارات مدیران و رهبران تاثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، زمانی‌که یک مدیر انتظارات بالای خود را بیان می‌کند، عملکرد واقعی کارکنان برای مطابقت با این انتظارات افزایش پیدا می‌کند. اثر پیگمالیون در مدیریت سازمان، ابزاری است که رهبران از آن برای تاثیرگذاری بر عملکرد کارکنان و عملکرد سازمان استفاده می‌کنند. البته در طرف مقابل تعصب بیش‌از حد مدیریت ممکن است بر انتظارات آن‌ها از دیگران تاثیر بگذارد و برچسب‌های ناعادلانه یا کلیشه‌ای ایجاد کند.
مدیریت استراتژیک
در مدیریت استراتژیک، پدیده پیگمالیون، رهبران و مدیران را در جهت دستیابی به استراتژی‌ها حرکت می‌دهد که این کار از طریق نیروی کار صورت می‌گیرد. بنابراین استراتژیست باید از اثر پیگمالیون برای تاثیرگذاری مثبت بر کارکنان و دستیابی به اهداف استراتژیک استفاده کند.
مدیریت منابع انسانی
اثر پیگمالیون در محیط کار می‌تواند عملکرد گروه‌ها، تیم‌ها و یا حتی کل سازمان را توصیف کند. رابطه مستقیم انتظار-عملکرد از طریق تاثیر روانی رهبران و مدیران روی اعضای گروه و بخش‌های مختلف امکان‌پذیر است به همین خاطر اثر پیگمالیون باید در توسعه الزامات شغلی، انتظارات و اهداف در نظر گرفته شود. مدیریت منابع انسانی می‌تواند با بهره‌مندی از تاثیر مثبت اثر پیگمالیون روی نیروی کار، به بهینه‌سازی عملکرد سازمان کمک کند.
نحوه استفاده از اثر پیگمالیون در محیط کار
همان‌طور که پیش از این گفتیم، اثر پیگمالیون در دنیای تجارت و سایر امور مربوط به مدیریت و رهبری سازمان نیز نقش مهمی دارد. روش‌های مختلفی برای استفاده از اثر پیگمالیون در محیط کار وجود دارد که در دوره مدیریت منابع انسانی و دوره‌های مدیریتی آموزش داده می‌شود. با استفاده از روش‌های ساده زیر می‌توانید از اثر پیگمالیون در محیط کار بهره‌مند شوید.
- آگاهی از انتظارات: با پذیرش اثر پیگمالیون، می‌توانید افکار و اعمال خود را به سمت انتظارات مثبت سوق دهید. آگاهی از انتظارات به شما کمک می‌کند تا به جای نقاط ضعف، روی نقاط قوت و ویژگی‌های مثبت در افراد تمرکز کنید تا بتوانید از جنبه‌های مثبت این اثر بهره‌مند شوید.
- شناسایی ویژگی‌های مثبت: شناسایی ویژگی‌های مثبت در افراد می‌تواند سطح انتظارات را بالا ببرد. بنابراین بهتر است به عنوان یک مدیر سعی کنید صفاتی را که نادیده گرفته شده شناسایی کنید.
- ایجاد چالش: زمانی‌که به یک هدف دست پیدا می‌کنیم، احساس موفقیت داریم. کارمندان نیز می‌توانند با احساس توانمندی برای رسیدن به اهداف بلندپروازانه شرکت رشد کنند. ایجاد چالش یکی از روش‌هایی است که باعث می‌شود افراد فراتر از حد انتظار عمل کنند.
- تشویق و ایجاد اعتمادبه‌نفس: طبیعتا هیچ‌کس با شنیدن جمله «مطمئن نیستم بتوانید این کار را انجام دهید.» نمی‌تواند کاری را به بهترین نحو انجام دهد، چراکه مدیر روی عدم‌اعتماد و توقع کم تاکید دارد. با تعریف و تشویق از دیگران و شناسایی نقاط قوتی که دارند، می‌توانید انتظارات مثبتی برایشان ایجاد کنید تا به خودشکوفایی برسند.
- ارائه بازخورد: ارائه بازخورد بخش مهمی از کار است که روی عملکرد افراد تاثیر می‌گذارد. یکی از نقص‌هایی که در اثر پیگمالیون اتفاق می‌افتد، عدم‌توجه به افرادی است که انتظار پایینی دارند. با ارائه بازخورد سعی کنید به فرد فرصتی دهید تا برای پیشرفت و جبران اشتباهات خود تلاش کند.
کلام آخر
شما به عنوان یک مدیر می‌توانید از اثر پیگمالیون در محیط کار برای ایجاد عملکرد بالا در تیم استفاده کنید. اخذ گواهینامه ایزو 34000 می‌توانید شما را در ارزیابی و شناسایی فرآیندها همراهی کند. زمانی‌که باور داشته باشید اعضای تیم شما افراد شایسته‌ای هستند، باور شما به واقعیت تبدیل خواهد شد. در وهله اول، بالا بردن انتظارات شما موجب ارتقای عملکرد زیردستان می‌شود و در وهله دوم، مدیران تمایل دارند انرژی خود را مطابق انتظارات خود به کارکنان اختصاص دهند. بنابراین برای بهره‌مندی از اثر پیگمالیون در مدیریت سازمان، باید به کمک فرهنگ سازمانی کارآمد، با همه کارکنان به صورت منصفانه برخورد کنید تا شاهد عملکرد بالاتری باشید.
سوالات متداول:
اثر پیگمالیون یک مفهوم روان‌شناختی است که نشان می‌دهد انتظارات و نحوه برخورد شما نسبت به یک شخص، تاثیر مستقیمی روی عملکرد او می‌گذارد.
اثر پیگمالیون می‌تواند بر اعمال انسان تاثیر بگذارد و یک چرخه خودشکوفایی ایجاد کند. زمانی‌که باورها و انتظارات شما (چه مثبت و چه منفی) نسبت به دیگران می‌تواند روی اعمال آن‌ها تاثیر بگذارد ، با درک اثر پیگمالیون می‌توانید به پیشرفت خود و دیگران و بهبود عملکرد سازمان کمک کنید.
پذیرش اثر پیگمالیون و آگاهی از انتظارات، شناسایی ویژگی‌های مثبت، ایجاد چالش برای افزایش سطح انتظارات و عملکرد کارکنان، تشویق و ایجاد اعتمادبه‌نفس، ارائه بازخورد برای پیشرفت کارکنان
بدون دیدگاه، دیدگاه خود را در زیر اضافه کنید!