استرس یکی از بحث‌های مهم در روانشناسی سازمانی و صنعتی است. استرس در محل کار می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بر روی نتایج کارها تاثیر بگذارد، اما با این حال می‌توان برای بهبود بهره‌روی، سلامت کارکنان و ایجاد فرهنگ مثبت در محیط کار، استرس را به‌خوبی مدیریت کرد. اکثر مشاغل دارای سطحی از استرس هستند و این سطح، تحت تاثیر عوامل مختلف تغییر می‌کند. استرس در محیط کار، می‌تواند تاثیر مفیدی بر عملکرد داشته باشید اما زمانی‌که فرد استرس شغلی بیش‌ازحدی داشته باشد، مشکلات زیادی برای سلامتی جسمی و روانی فرد ایجاد می‌شود و اختلالات زیادی به همراه دارد. در این مطلب کیو سی بی، شما را با موضوع استرس در محل کار و روش های کاهش استرس در محل کار آشنا خواهیم کرد.
مفهوم استرس و استرس در سازمان
واژه استرس برای اولین بار توسط Hans Selye ایجاد شد، وی استرس را به عنوان یک واکنش غیرمنتظره و پیش‌بینی‌نشده مغز و بدن نسبت به تغییر تعریف کرد که در موقعیت‌ها و محیط‌های مختلف، به اشکال مختلف ظاهر می‌شود. در مدیریت منابع انسانی، استرس در محیط کار به عنوان حالتی از فشار روانی یا عاطفی ناشی از شرایط چالش‌برانگیز یا نامطلوب تعریف می‌شود. در واقع استرس یک نوع نیروی بیرونی است که بر احساسات و رفتار فرد حاکم است. این واکنش جسمی و عاطفی زمانی رخ می‌دهد که بین خواسته‌های کارکنان و میزان کنترل او روی این خواسته‌ها تضاد وجود داشته باشد.
تقریبا نیمی از کارکنان در محل کار خود احساس استرس را تجربه می‌کنند و طبق آخرین گزارش‌های جهانی گلوپ سطح استرس در محیط کار طی ده سال اخیر به‌طور پیوسته افزایش داشته و در سال 2020 به درصد بسیار بالایی (43%) رسیده است. استرس در سازمان عواقب منفی زیادی برای سازمان به همراه دارد که از جمله این موارد می‌توان به بی‌خوابی، ترک کار، به هم ریختن روابط شخص، بیماری و… اشاره کرد.
دلایل استرس در محیط کار
چند لحظه چشم‌های خود را ببیندید و به محیط کار خود فکر کنید. چه چیزی باعث می‌شود احساس استرس کنید؟ استرس در محیط کار می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد و یا ناشی از یک رویداد خاص باشد. عوامل استرس‌زا ممکن است روی شما و همکارانتان اثرگذار باشد. یکی از عوامل غیبت روزانه یک میلیون از کارکنان، استرس در سازمان است. به همین دلیل آگاهی از دلایل استرس در محیط کار می‌تواند راهنمای مناسبی برای کاهش این مشکل باشد. در این بخش هفت عامل استرس‌زا که به عنوان عامل استرس در محیط کار شناخته شده‌اند به شما معرفی می‌کنیم:
- نوع وظایف: گاهی اوقات ممکن است به عنوان یک کارمند، هیچ کنترلی روی وظایف و مسئولیت‌های که به عهده شما گذاشته می‌شود نداشته باشید. کارهای وقت‌گیر، خسته‌کننده، پیچیده یا گیج‌کننده موجب ایجاد استرس می‌شوند. چنین شرایطی باعث می‌شود که فرد احساس کند هیچ کار سازنده‌ای انجام نمی‌دهد یا کار وی کیفیت لازم را ندارد.
- سبک مدیریت: آیا احساس می‌کنید مدیرتان هیچ حمایتی نسبت به شما ندارد؟ سبک مدیریتی مدیران یکی از دلایل استرس در محیط کار است که به شکل‌های مختلفی خود را بروز می‌دهد. به عنوان مثال هنگامی که رهبران و مدیران در محل کار از شما پشتیبانی نمی‌کنند یا هیچ توجهی به رفاه حالتان ندارند، شرایط مناسبی برای بروز استرس ایجاد می‌شود. گاهی ممکن است احساس کنید که مدیر بار سنگینی از مسئولیت‌ها روی دوش شما گذاشته و امکان مرخصی ندارید و همین امر موجب افزایش استرس شما خواهد شد.
- روابط کاری: همه اعضای تیم در محل کار با یکدیگر دوست نیستند، زمانی‌که اعضای تیم یا مدیران با یکدیگر چالش داشته باشند، موقعیت‌های استرس‌زا برای سایرین ایجاد می‌شود و منجربه تنش بیشتر و تصمیم‌گیری ضعیف می‌شود. علاوه‌براین اگر اعضای تیم در محل کار احساس ناامنی یا ناراحتی کنند، استرس در محیط کار بیشتر خواهد شد.
- نقش‌ها و مسئولیت‌ها: هرچه وظایف و مسئولیت‌های کارکنان در سازمان بیشتر باشد، احتمال فرسودگی شغلی نیز بیشتر خواهد شد. در چنین شرایطی کارکنان به جای استراحت، ساعت‌های طولانی از وقت خود را به کار اختصاص می‌دهند. نامشخص بودن نقش‌ها، ساعات کاری طولانی و حجم کاری غیرقابل‌‌کنترل، از جمله دلایل استرس در محیط کار است، اما آگاهی کامل از مسئولیت‌ها به شما کمک می‌کند تا حدومرز حرفه‌ای خود را برای کنترل استرس تعیین کنید.
- نگرانی‌های شغلی آینده: مسائل زیادی می‌توانند امنیت و ارتقای شغلی کارکنان را به خطر بیاندازند؛ از عدم‌اطمینان اقتصادی گرفته تا میزان رشد صنعت، همگی می‌توانند جزو دلایل استرس در محیط کار باشند. آینده برای همه مهم است، مسائل مربوط به توسعه شغلی مانند رد شدن برای ترفیع، احساس عدم‌کفایت یا نداشتن امنیت شغلی ممکن است موجب ایجاد استرس در کارکنان باشد. با این‌حال، آینده بدون سلامت روحی و جسمی بی‌معنی خواهد بود. بنابراین استفاده از روش های کاهش استرس در محیط کار به شما کمک می‌کند تا از خودتان در برابر آینده نامشخص محافظت کنید.
- شرایط کار: شرایط کاری شما نقش مهمی در میزان تمرکز و تعهد شما به کار ایفا می‌کند. اگر در خانه مشغول به کار باشید، حواس‌پرتی‌های اطراف خانه ممکن است باعث ایجاد استرس در شما شود. یک دفتر کار پرسروصدا هم موجب از بین رفتن تمرکز و ایجاد اضطراب می‌شود. عوامل خاص کار مانند شرایط فیزیکی نامناسب، مسائل ایمنی و… جزو شرایط کار به شمار می‌روند.
- عوامل استرس‌زای بیرونی: گاهی اوقات عوامل بیرونی نیز روی استرس در سازمان موثر است. به عنوان مثال اگر شما با خستگی مجبور به رانندگی مسیر طولانی تا خانه باشید، استرس تصادفات همواره در ذهنتان خواهد بود. درگیری در ترافیک و وسایل نقلیه عمومی ممکن است تاثیرات منفی زیادی روی سلامتی روحی و جسمی شما داشته باشد و موجب افزایش استرس در محل کار شود. مواردی مثل کمبود خواب، دوری محل کار، مشکلات شخصی مانند اندوه، جدایی، بیماری‌های روانی و یا حتی قرار گرفتن در معرض بلایای طبیعی ممکن است منجر به ایجاد شرایط استرس‌زا باشند.
علائم استرس در محل کار
زمانی‌که مغز تهدید یا چالش را تشخیص می‌دهد، سیگنالی برای هیپوتالاموس در مغز می‌فرستد. سپس هورمون‌ها استرس مانند کورتیزول و آدرنالین در بدن جریان پیدا می‌کنند و در هر بخش از بدن، به‌طور متفاوتی اثر می‌گذارند. هنگامی که بدن متوجه از بین رفتن تهدید می‌شود، سطح هورمون‌ها دوباره کاهش پیدا می‌کند. اثرات استرس در محیط کار ممکن است فیزیکی یا روحی باشد و عملکرد فرد را مختل کند. در این قسمت برخی از علائم استرس در محل کار را معرفی می‌کنیم که در دوره مدیریت منابع انسانی آموزش داده می‌شود تا توجه بیشتری نسبت به این موارد داشته باشید:
- مشکل در تمرکز روی کار
- فرسودگی جسمی و روحی
- سردرد و میگرن
- کاهش بهره‌وری
- فشار خون بالا و تپش قلب
- تغییر در الگوهای خواب و فعالیت‌های اجتماعی
- نگرش منفی و روحیه ضعیف
- افسردگی در کار و افزایش احساس اضطراب
- افزایش غیبت
- عدم برقراری ارتباط با سایر کارکنان
روش های کاهش استرس در محیط کار
کاهش استرس در محیط کار به همکاری کارفرما و کارکنان نیاز دارد. کارفرمایان باید با مدیریت استرس، تمرکز بر پیشگیری و مداخله زودهنگام در جهت کاهش استرس تلاش کنند. اخذ گواهی ایزو 34000 و توجه به سه سطح تمرکز زیر می‌تواند استرس در سازمان را کاهش دهند:
سطح پیشگیری
سازمان‌ها باید باید بر شناسایی خطرات اصلی استرس برای افراد و اجرای اقداماتی برای کاهش یا ریشه‌کن کردن آن تمرکز داشته باشند. برای پیشگیری از استرس در محل کار بهتر است:
- ارزیابی ریسک استرس و تخصیص منابع کافی برای کاهش یا حذف استرس
- کار با کارکنان برای ایجاد اهداف چالش‌برانگیز اما واقع‌بینانه
- شناسایی و بهره‌مندی از توانایی‌ها و مهارت‌های کارکنان برای پیشرفت شغلی
- جبران منصفانه
- تضمین شرایط کار ایمن
- مدل‌سازی تعادل کار و زندگی
- ایجاد فرصت برای دستیابی به اهداف فردی و تیمی
- فراهم کردن فرهنگ سازمانی اجتماعی
- ایجاد روش‌هایی برای انعکاس دستاوردهای مثبت روزانه در محل کار
سطح شناسایی اولیه و مداخله هدفمند
شناسایی و پرداختن به علائم اولیه یک مشکل می‌تواند از تشدید آن جلوگیری کند. اگر کارفرما به موقع مشکلات را شناسایی کرده و قادر به اقدام باشد، مداخله زودهنگام اتفاق می‌افتد. برای شناسایی اولیه کارفرمایان باید گزینه‌های زیر را به کارکنان ارائه دهند:
- غربالگری استرس و اطلاعات در مورد کاهش استرس و علائم هشداردهنده اولیه شرایط سلامت روان
- برنامه‌های مداخله‌ای موثر مانند درمان شناختی-رفتاری برای مدیریت استرس
- برنامه‌هایی مانند ذهن‌آگاهی، یوگا، تشویق به ورزش با تاکید بر ارزش سلامت روان و جسم
- برنامه‌های برای بهبود تاب‌آوری
سطح حمایت فردی فشرده
در این سطح توجه کارفرمایان به موارد زیر است:
- کمک به کارکنان برای دسترسی به مراقبت و حمایت موثر
- ایجاد ارتباط فعال با کارکنان در زمینه معلولیت
- حمایت از کارمندان در برقراری ارتباط با سرپرستان و همکاران
- ایجاد سیاست‌ها و شیوه‌های موثر انتقال و بازگشت به کار
کلام آخر
سطوح بالای استرس در محیط کار کاملا مسری است و به‌راحتی می‌تواند روحیه تیم را کاهش دهد. با در نظر گرفتن این مورد باید دلایل استرس در محیط
کار به‌دقت شناسایی و مسئولیت‌ها متناسب با شخصیت افراد مشخص شوند. حصول اطمینان از فرهنگ سازمانی درست، تناسب شغلی کارکنان با نقشی که در سازمان به‌عهده دارند یکی از وظایف مدیریت منابع انسانی است. با توجه به این توضیحات باید بدانید که فشار معقول و چالش‌هایی که کارکنان با آن مواجه هستند می‌تواند محرک و انگیزه‌بخش باشد، اما فشار بیش‌ازحد می‌تواند تاثیر مخربی بر کارکنان داشته باشد. علاوه‌براین عدم استفاده از مهارت‌ها و تجربیات بالقوه کارکنان نیز اثرات نامناسبی خواهد داشت. بنابراین اتخاذ تصمیم‌های راهبردی موثر برای کاهش استرس در محیط کار و هزینه‌های مربوط به آن خواهد بود.
سوالات متداول :
مشکل در تمرکز روی کار، فرسودگی جسمی و روحی، سردرد و میگرن، کاهش بهره‌وری، فشار خون بالا و تپش قلب، تغییر در الگوهای خواب و فعالیت‌های اجتماعی، نگرش منفی و روحیه ضعیف، افسردگی در کار و افزایش احساس اضطراب، افزایش غیبت و…
نوع وظایف ، سبک مدیریت و عدم حمایت کارفرما، روابط کاری با اعضای تیم، نقش‌ها و مسئولیت‌ها، نگرانی‌های شغلی آینده، شرایط کار، عوامل استرس‌زای بیرونی
استرس در محیط کار به عنوان حالتی از فشار روانی یا عاطفی ناشی از شرایط چالش‌برانگیز یا نامطلوب تعریف می‌شود.
بدون دیدگاه، دیدگاه خود را در زیر اضافه کنید!