بانکداری بخش مهمی از اقتصاد جهانی است و اخذ ایزو برای استاندارد نقل و انتقالات بانکی ابزاری حیاتی برای تضمین ثبات و کارایی این بخش است. بانکداری به عنوان صنعتی جهانی به دلایلی مختلف به شدت تحت نظارت قرار دارند. به بیانی ساده، بانک‌ها با مقادیر بالای سرمایه و پول سروکار دارند که آنها را به هدفی اصلی برای مجرمین تبدیل می‌کند. علاوه بر این، بانک‌ها نقش مهمی در اقتصاد داشته و شکست آنها می‌تواند عواقب مخربی به همراه داشته باشد.
مقررات و استاندارد نقل و انتقالات بانکی چیست و چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
مقررات و استانداردهای بانکی فرآیند تنظیم الزامات، محدودیت‌ها و دستورالعمل‌های مختلفی است که بر بانک‌ها و یا سایر موسسات بزرگ مالی اعمال می‌شود. دولت و یا نهادهای رسمی براساس همین قوانین است که بر فعالیت‌های بانک‌ها نظارت می‌کنند.
مقررات رایج بانکی شامل موارد زیر است:
• محدودیت‌های ذخیره مالی که تعیین می‌کند بانک‌ها چه مقدار پول باید در اختیار داشته باشند.
• سرمایه مورد نیاز که تعیین می‌کند بانک‌ها چه مقدار پول می‌توانند وام دهند.
• الزامات نقدینگی که مشخص می‌کند بانک‌ها چگونه می‌توانند دارایی‌های خود را به پول نقد تبدیل کنند.
الزامات قانونی از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. با این حال، همه این الزامات اهداف مشابهی را دنبال می‌کنند. هدف اصلی این مقررات حمایت از مصرف‌کنندگان، تضمین ثبات سیستم مالی و پیشگیری از جرم است. اهدافی مانند کاهش ریسک سیستماتیک و جلوگیری از شرایط نامطلوب معاملاتی یا جلوگیری از کلاهبرداری بانکی. مقررات بانکی با اطمینان از حفظ سطح کافی سرمایه، افشای ریسک‌های ذاتی در فعالیت‌های تجاری و پیروی از شیوه‌های صحیح مدیریت ریسک، از مصرف‌کنندگان محافظت می‌کند. به عنوان مثال، مقررات ممکن است انواع خاصی از کارمزدها را ممنوع کند یا میزان بهره وام بانکی را محدود کنند. به‌این‌ترتیب استاندارد نقل و انتقالات بانکی باعث می‌شود که قیمت‌ها در پایین‌ترین سطح ممکن نگه داشته شود. از طرف دیگر برای جلب رضایت مصرف‌کنندگان، نوآوری در خدمات بانکی را گسترش می‌دهد.
با به کار بردن مقررات، بانک‌ها می‌توانند به عنوان منابع اعتباری قابل اعتماد برای مشاغل و خانواده‌ها عمل کنند. هدف نهایی مقررات و استاندارد نقل و انتقالات بانکی ترویج و تضمین شیوه‌های بانکداری ایمن و سالم است. به‌طورکلی این مقررات برای موارد زیر طراحی شده است:
• بانک‌ها سرمایه کافی برای پوشش ریسک‌های مالی خود داشته باشند.
• از درگیر شدن در رویه‌های ناعادلانه یا فریبکارانه جلوگیری شود.
• مصرف‌کنندگان در مورد حقوق خود به اطلاعات کافی دسترسی داشته باشند.
می‌توان به مقرراتی که در بخشنامه قانون مبارزه با پول‌شویی آمده است برای نمونه اشاره کرد.
چه کسی استاندارد نقل و انتقالات بانکی را کنترل می‌کند؟
مقررات و استاندارد نقل و انتقالات بانکی از کشوری به کشور دیگر متفاوت است، اما همه کشورها استاندارد خاص خود را برای تضمین ثبات سیستم بانکی خود دارند. به طور معمول، چندین آژانس نظارتی در هر کشور وجود دارد. با تنظیم بانک‌ها، مقامات می‌توانند از ورشکستگی بانک‌ها جلوگیری کرده و از اقتصاد کشور خود محافظت کنند.
مقررات معمولاً از سوی سازمان‌های دولتی و بانک‌های مرکزی هر کشور صادر می‌شود.
برای مثال در ایالات متحده، مقررات بانکی عمدتاً بر عهده چهار آژانس فدرال است: دفتر کنترل ارز، شرکت بیمه سپرده فدرال که سپرده‌ها را بیمه می‌کند، سیستم فدرال رزرو که بانک‌های دولتی را تنظیم می‌کند، و اداره حمایت مالی مصرف‌کننده.
در کانادا مقررات بانکی توسط دفتر سرپرست موسسات مالی اداره می‌شود و در بریتانیا این نقش بر عهده مرجع مقررات احتیاطی و اداره رفتار مالی است که بخشی از بانک مرکزی انگلستان محسوب می‌شود. سایر کشورها نیز آژانس‌های مشابهی دارند که بر سیستم‌های بانکی آنها نظارت می‌کنند.
رگولاتور چیست؟
رگولاتورها یا کنترل‌کنندگان بانکی، بر انطباق فعالیت‌های بانک‌ها با مقررات و استاندارد نقل و انتقالات بانکی نظارت می‌کنند. به این ترتیب رگولاتورها اطمینان می‌دهند که بانک‌ها به شیوه‌ای امن و سالم کار می‌کنند و مصرف‌کننده در برابر تقلب و سوء استفاده محافظت می‌شود.
علاوه بر این، بانک‌ها به عنوان واسطه بین وام‌گیرندگان و وام‌دهندگان عمل می‌کنند. بدون مقررات بانکی، بانک‌ها می‌توانند در سرمایه‌گذاری‌های مخاطره‌آمیزی شرکت کنند که می‌تواند منجر به ورشکستگی بانک‌ها و بحران مالی شود. برای جلوگیری از این امر، رگولاتورها باید بر فعالیت بانک‌ها نظارت داشته باشند تا از سالم و پایدار بودن آنها اطمینان حاصل کنند. برخی از مواردی که نظارت می‌شود عبارت‌اند از ثبات مالی بانک، رعایت قوانین مبارزه با پول‌شویی و شیوه‌های وام‌دهی آن.
علاوه بر این، رگولاتورهای بانکی اغلب محدودیت‌هایی را بر فعالیت‌های بانکی مانند محدودیت در اعطای وام به اشخاص مرتبط یا سرمایه‌گذاری در انواع خاصی از دارایی‌ها، اعمال می‌کنند. به این ترتیب رگولاتورهای بانکی با حصول اطمینان از اینکه بانک‌ها از مقررات و استانداردها پیروی می‌کنند، به حمایت از سپرده‌گذاران و حفظ ثبات سیستم بانکی کمک می‌کنند.
مقررات بین‌المللی بانکی
جهانی شدن باعث به‌هم‌پیوستگی اقتصاد شده است. این امر اهمیت و لزوم همکاری بین‌المللی را دو چندان کرده و به تبع آن عدالت جهانی را افزایش داده است. هم‌اکنون در نظارت بانکی استانداردهای جهانی و هماهنگ شده‌ای داریم. تنظیم‌کننده استانداردهای جهانی برای مقررات بانک‌ها کمیته بازل در نظارت بانکی یا BCBS است.
بانک هرستات در کلن در سال ۱۹۷۴ در حالی که تنها دارای ۴۴ میلیون DEM سرمایه بود، 470 میلیون DEM زیان انباشته داشت. این امر موجب آشفتگی جدی در بازارهای ارزی و بانکی بین‌المللی شد. براساس همین تجربه روسای بانکی گروه ده، کمیته نظارت بر بانکداری بازل BCBS را تأسیس کردند. هدف آنها افزایش ثبات مالی از طریق بهبود نظارت بانکی در سراسر جهان بود. امروزه BCBS شبکه‌ای از 28 حوزه قضایی نظارتی را تشکیل می‌دهد.
استانداردهای بازل یکی از موثرترین استانداردهای جهانی است که در سراسر جهان اجرا و اعمال می‌شوند. این استاندارد نمونه خوبی از مقررات و هماهنگی بین‌المللی است که می‌تواند به عنوان نمونه‌ای برای سایر حوزه‌ها مانند صنایع دیجیتال نیز در نظر گرفته شود.
بازل طرحی برای استاندارد نقل و انتقالات بانکی بین‌المللی
رسیدن به اجماع بین‌المللی یک فرآیند زمان بر است. طبیعتاً تصمیم‌گیری در بازل همیشه آسان نیست. بسیاری از افراد منافع مختلفی در رابطه با حوزه‌های قضایی و سیستم‌های مالی دارند. یافتن راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز در مسائلی که این افراد با آن درگیر هستند بسیار مشکل است. بیش از ۲۰ گروه کاری و زیرگروه برای بررسی جزئیات تشکیل شده است.
کتاب استانداردهای ارائه شده توسط بازل بیش از ۱۶۰۰ صفحه است. اما این استاندارد نقل و انتقالات بانکی فقط در صورتی مطابق با اهداف خود کار می‌کنند که در قوانین ملی هر کشور عضو ادغام و اجرا شوند. یکی از وظایف اصلی کمیته بازل، تدوین حداقل استانداردهای بین‌المللی لازم برای تنظیم و نظارت بانکی است. هدف از این موارد کاهش فرصت آربیتراژ است.
کمیته بازل از موارد زیر اطمینان حاصل می‌کند:
- هیچ مؤسسه بانکی از نظارت فرار نمی‌کند.
- نظارت کافی و هماهنگ در سراسر حوزه‌های قضایی کشور عضو صورت گیرد.
اما آنچه جالب است این نکته هست که قوانین بازل ماهیت قانونی رسمی ندارند. ولی با اینکه این استاندارد نقل و انتقالات بانکی فقط توافق‌نامه‌های غیرالزام‌آور هستند، فراتر از اعضای رسمی که شامل ۲۸ حوزه قضایی است، در بیش از ۱۰۰ کشور اجرا می‌شوند. البته کار کمیته بازل به توافق بر سر استانداردها محدود نمی‌شود. کمیته بر اجرای استانداردهای که تعیین کرده نظارت می‌کند و سازگاری و اجرای کامل آن را در کشورهای عضو بررسی می‌نماید.
آخرین استانداردهای بازل
بازل ۳ مجموعه‌ای از اقدامات مورد توافق بین‌المللی است که در پاسخ به بحران مالی ۰۹-۲۰۰۷ در مورد نظارت بانکی توسط کمیته بازل ایجاد شده است. هدف از این اقدامات تقویت مقررات و نظارت و همچنین مدیریت ریسک بانک‌ها است.
مانند تمام استانداردهای کمیته بازل، استانداردهای بازل ۳ حداقل الزاماتی است که بانک‌های فعال بین‌المللی ملزم به اجرای آن هستند. اصلاحات نظارتی پس از بحران توسط گروه روسای بانک مرکزی و روسای نظارت (GHOS)، نهاد نظارتی کمیته بازل، در ۷ دسامبر ۲۰۱۷ تأیید شد. اعضا متعهد به پیاده‌سازی و به‌کارگیری استانداردها در حوزه قضایی خود در چارچوب زمانی تعیین شده توسط کمیته هستند.
اصلاحات نظارتی بازل شامل تعیین موارد زیر است:
• نهایی کردن اصلاحات پس از بحران دسامبر ۲۰۱۷
• حداقل سرمایه مورد نیاز برای ریسک بازار
• نسبت پوشش نقدینگی
• نسبت خالص سرمایه‌گذاری پایدار
• تجدید نظر در چارچوب نظارتی جهانی برای بانک‌ها و سیستم‌های بانکی انعطاف‌پذیرتر
بازل در کشورهای در حال توسعه
استاندارد نقل و انتقالات بانکی بین‌المللی براساس تنظیم بانک‌های بین‌المللی بزرگ، پیچیده و ریسک‌پذیر با تریلیون‌ها دلار دارایی که در سراسر جهان عملیات بانکی انجام می‌دهند، در نظر گرفته شده است. بااین‌حال، این مقررات در کشورهایی با بازارهای مالی نوپا و بانک‌های کوچکی که هنوز وارد بازارهای بین‌المللی نشده‌اند نیز اجرا می‌شوند.
شواهد کمی وجود دارد که نشان دهد رعایت استانداردهای بین‌المللی بازل، ثبات مالی یا عملکرد گسترده‌تر سیستم بانکی را در کشورهای در حال توسعه بهبود می‌بخشد. نقش کشورهای در حال توسعه در نهادهای تنظیم استاندارد بین‌المللی که امور مالی جهانی را اداره می‌کنند، کم‌رنگ است. این مسئله منجر می‌شود که به استانداردهای بین‌المللی برای تنظیم بانک‌ها در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، به‌ویژه آن‌هایی که بازارهای مالی نوپا، بانک‌های نسبتاً کوچک و تنظیم‌کننده‌های با منابع محدود دارند، مناسب نباشد.
توصیه سیاست بین‌المللی به کنترل‌کننده‌ها در کشورهای در حال توسعه کم درآمد این است که در اجرای استاندارد نقل و انتقالات بانکی بین‌المللی، به ویژه در مورد استانداردهای جدید بازل سه با احتیاط اقدام کنند.
مزایا و معایب استانداردهای بین‌المللی بازل
استانداردهای بازل توسط کارشناسانی از سراسر جهان تهیه می‌شود و نهادهای تحت نظارت آن در سطح بین‌المللی عمل می‌کنند. حفاظت از ثبات مالی کاری نیست که بتوانیم در سطح ملی به تنهایی انجام دهیم. اگر قرار باشد هر کشور عضوی طراحی مقررات خود را از ابتدا انجام دهد، به طور قطع با کیفیت کار کمیته مطابقت نخواهد داشت. با این حال بازل برای اجرای درست مقررات و استاندارد نقل و انتقالات بانکی با سرپرستان و رگولاتورهای هر کشور همکاری می‌کند. اما استانداردهای نظارتی بازل مزایای دیگری نیز دارد:
• استانداردهای بازل فرصت رقابتی برابر را برای نهادهای تحت نظارت در سراسر جهان ایجاد می‌کند. استاندارد نقل و انتقالات بانکی از یک کشور به کشور دیگر متفاوت اجرا می‌شوند و زمین بازی ممکن است کاملاً یکسان نباشد. با این حال بسیار عادلانه‌تر از آن چیزی است که بدون کمک بازل خواهد بود. برای مثال آربیتراژ به طور قابل توجهی سرکوب شده است.
• مزیت دوم برای نهادهایی است که در سطح بین‌المللی فعالیت دارند. پیروی از استانداردهای بازل باعث می‌شود که فعالیت این نهادها با قوانین کشورهایی که در آن فعالیت می‌کنند سازگارتر باشد؛ بنابراین، قوانین به راحتی در همه جا قابل درک و اجرا هستند.
اما معایب احتمالی را نیز باید ذکر کرد:
• استاندارد نقل و انتقالات بانکی بین‌المللی از یک رویکرد یکسان برای همه کشورهای عضو پیروی می‌کند. بدین ترتیب ویژگی‌های ملی ممکن است مورد توجه قرار نگیرد. واقعیت این است که برخی از قوانین برای هر حوزه قضایی مناسب نیستند.
• این استانداردها برای بانک‌هایی که در سطح بین‌المللی فعالیت می‌کنند در نظر گرفته شده است. اما بانک‌های کوچک و متوسط که بیش از دو سوم سهم بازار را تشکیل می‌دهند، در این فرآیند در نظر گرفته نمی‌شوند؛ بنابراین، یک رویکرد جداگانه برای اعمال این قوانین لازم است.
سخن آخر
خطوط کلی استانداردهای نقل و انقالات بانکی فوق‌الذکر چندپارگی فزاینده سیستم مالی جهانی را محدود کرده و زمینه بازی یکنواخت را برای بانک‌های بین‌المللی و بازیگران محلی برقرار می‌کند. همه این‌ها بر ارتباط و نقش استانداردهای کمیته بازل تاکید بیشتری می‌کند.
سوالات متداول:
موارد استاندارد نقل و انتقالات بانکی کدام است؟
مقررات رایج بانکی شامل الزامات ذخیره است که تعیین می‌کند بانک‌ها چه مقدار پول می‌توانند در اختیار داشته باشند، سرمایه مورد نیاز که تعیین می‌کند بانک‌ها چه مقدار پول می‌توانند وام دهند و الزامات نقدینگی، که دیکته می‌کند بانک‌ها چگونه می‌توانند دارایی‌های خود را به پول نقد تبدیل کنند.
حدود معاملات بانکی چیست؟
تعیین حداکثر مبلغی است که می‌توانید در طول یک دوره انتقال دهید. این محدودیت‌ها باید با توافق دوجانبه بین بانک و مشتری تعیین شود.
اهمیت استاندارد نقل و انتقالات بانکی چیست؟
استاندارد بانکی از شهروندان در مقابل خطرات امنیت عمومی و شغلی و از تقلب و ضرر مالی محافظت می‌کند. همچنین رقابت منصفانه و زمینه بازی برابر برای کسب و کارها را تضمین می‌کند.
بدون دیدگاه، دیدگاه خود را در زیر اضافه کنید!